1. Nguyên nhân gây hồng ban đa dạng
Hồng ban đa dạng là một phản ứng quá mẫn có xu hướng phát triển đột ngột. Thông thường hồng ban đa dạng sẽ tự biến mất, nhưng đôi khi cần phải điều trị. Bệnh này có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng chủ yếu xuất hiện ở người trẻ. Hồng ban đa dạng xuất hiện phổ biến ở nam giới nhiều hơn so với nữ giới.
Nguyên nhân của hồng ban đa dạng chưa rõ ràng. Người ta cho rằng đây là một phản ứng của da xảy ra sau khi tiếp xúc với một chất gây kích ứng.
Khoảng 90% các trường hợp là do nhiễm trùng như nhiễm virus herpes simplex gây bệnh mụn rộp hoặc vi khuẩn mycoplasma gây viêm phổi.
Thuốc cũng là nguyên nhân ít gặp hơn của hồng ban đa dạng. Khi thuốc là nguyên nhân, nhiều khả năng sẽ phát triển thành hồng ban đa dạng thể nặng. Các loại thuốc được xác định là nguyên nhân gây ra hồng ban đa dạng thể nặng bao gồm thuốc chống viêm không steroid (dùng cho đau khớp và đau cơ), thuốc kháng sinh và thuốc chống co giật (dùng để điều trị bệnh động kinh) cũng như nhóm thuốc statin, nhóm thuốc miễn dịch và tiêm chủng.
Tổn thương do hồng ban đa dạng.
Nhiều yếu tố được xác định có liên quan đến hồng ban đa dạng.
- Nhiễm trùng: chiếm đến 90% các trường hợp, chủ yếu là Herpes simplex virus (HSV). HSV1 phổ biến hơn HSV2. Với trẻ nhỏ, vai trò của Mycoplasma pneumoniae cũng là một nguyên nhân quan trọng gây hồng ban đa dạng.
- Thuốc: chiếm tỷ lệ dưới 10% hay gặp nhất là nhóm kháng viêm không steroid (NSAIDs), nhóm sulfonamides, thuốc chống động kinh và kháng sinh.
- Các căn nguyên khác cũng có thể gây hồng ban đa dạng: bệnh ác tính, bệnh tự miễn, phóng xạ, tiêm chủng,.…
2. Triệu chứng hồng ban đa dạng
Các triệu chứng hồng ban đa dạng sẽ thay đổi theo mức độ nặng của bệnh. Nếu bệnh hồng ban đa dạng nhẹ, bạn cảm thấy hoàn toàn khỏe mạnh và phát ban không có triệu chứng hoặc đôi khi đi kèm với ngứa nhẹ hoặc cảm giác nóng rát nhẹ.
Nếu bệnh hồng ban đa dạng nặng hơn (hồng ban đa dạng thể nặng), bị sốt và đau đầu và cảm thấy mệt mỏi trong vài ngày trước khi phát ban xuất hiện. Mụn nước trên da có thể bị vỡ ra và để lại những mảng trợt da đau đớn.
Nếu hồng ban đa dạng bị tổn thương, có thể trở nên nhạy cảm với ánh sáng và thấy mờ mắt. Các mảng trợt da bên trong niêm mạc miệng gây đau đớn và làm cho việc ăn uống trở nên khó khăn hơn. Đau nhức vùng bộ phận sinh dục dẫn đến khó đi vệ sinh.
Đặc trưng dễ nhận biết nhất hồng ban đa dạng bởi sự phát triển đột ngột của vài đến hàng trăm các đốm đỏ. Các đốm này thường bắt đầu ở bàn chân, bàn tay và lan dần lên khắp người. Mặt cũng là vị trí thường bị tổn thương.
Theo thời gian, các đốm này thay đổi thành các mảng lớn (các mảng nhô cao) và sau đó là các tổn thương hình bia điển hình (trung tâm màu đỏ sậm, vùng da xung quanh nhạt màu hơn và sau đó là một vòng màu đỏ sẫm bao quanh). Đôi khi trung tâm của tổn thương đóng mài hoặc phồng mụn nước. Các tổn thương hình bia này có hình dạng và kích thước khác nhau.
Hồng ban đa dạng thường có diễn tiến bệnh nhẹ "còn gọi là hồng ban đa dạng thể nhẹ" chỉ có tổn thương khu trú ở da và lành bệnh dần sau vài ngày đến vài tuần. Ngoài ra còn có một thể bệnh hiếm gặp hơn nhưng nghiêm trọng hơn "gọi là hồng ban đa dạng thể nặng" với đặc điểm tổn thương da tương tự như hồng ban đa dạng thể nhẹ nhưng bên cạnh đó còn có tổn thương ở một hoặc nhiều niêm mạc (như môi, bên trong miệng, khí quản, thực quản, hậu môn, vùng sinh dục và mắt) và thường có một số triệu chứng đi kèm như sốt hoặc đau khớp.
3. Hồng ban đa dạng có lây không?
Hồng ban đa dạng là một phản ứng quá mẫn cảm không phải là bệnh lây nhiễm nên không lây. Tuy nhiên, tác nhân dẫn đến hệ lụy của hồng ban đa dạng là nhiễm trùng- chiếm đến 90% các trường hợp, chủ yếu là Herpes simplex virus (HSV). HSV1 phổ biến hơn HSV2. Với trẻ nhỏ, vai trò của Mycoplasma pneumoniae cũng là một nguyên nhân quan trọng gây hồng ban đa dạng.
4. Phòng ngừa hồng ban đa dạng
Không thể dự phòng tất cả các trường hợp hồng ban đa dạng, nhưng có thể giảm nguy cơ bùng phát bằng cách: Tránh sử dụng thuốc có tiền sử dị ứng. Tránh các loại thuốc như NSAID hoặc thuốc kháng sinh nếu chúng gây ra các đợt bùng phát. Tốt nhất hãy trao đổi với bác sĩ trước khi dùng thuốc.
Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước để ngăn ngừa virus nấm hoặc vi khuẩn.
Làm sạch và chăm sóc vết thương để ngăn ngừa nhiễm trùng.
Thực hành tình dục an toàn để bảo vệ bản thân và những người khác khỏi virus herpes simplex.
Nâng cao thể trạng, tránh nhiễm các loại virus, vi khuẩn bằng cách bổ sung thường xuyên các thực phẩm rau củ quả, trái cây, các loại hạt, cá béo và các sản phẩm ngũ cốc nguyên hạt. Ngoài ra, các loại vitamin hằng ngày cần bổ sung có thể kể đến như: Omega 3; Vitamin C; Vitamin B12; Vitamin D3.
Tập luyện thể dục thể thao là cách để hệ thống miễn dịch hay sức đề kháng gia tăng hiệu quả, có tác động tích cực. Điều này cũng đã được nhiều nhà nghiên cứu khoa học khác nhau chứng minh. Việc tập thể dục thể thao thường xuyên vừa giúp cho thể chất được cải thiện, mà còn giúp mang đến một tinh thần tốt hơn.
Nghỉ ngơi đầy đủ, tốt nhất là từ 8 tiếng trở lên hoặc ít nhất 6 tiếng mỗi đêm. Vì khi ngủ ít, cơ thể có khả năng bị nhiễm các vi khuẩn, virus gây bệnh hơn.
5. Điều trị hồng ban đa dạng
Phần lớn trường hợp, ban biến mất sau vài tuần, không cần điều trị và không để lại biến chứng
Tùy thuộc vào căn nguyên gây bệnh mà các bác sĩ sẽ chỉ định điều trị theo căn nguyên:
- Hồng ban đa dạng do virus HSV: Aciclovir
- Hồng ban đa dạng do Mycoplasma pneumonia: Kháng sinh (ví dụ Erythromycin)
- Hồng ban đa dạng do thuốc: ngừng sử dụng ngay thuốc nghi ngờ
Điều trị triệu chứng hồng ban đa dạng:
- Ngứa: kháng histamine
- Đau miệng: nước xúc miệng có chứa thành phần giảm đau tại chỗ, kháng khuẩn
- Tổn thương mắt: điều trị theo chỉ định bác sỹ chuyên khoa mắt
- Hồng ban đa dạng thể nặng: nhập viện điều trị vì có thể đe dọa tính mạng. Bệnh nhân cần nhập viện để chăm sóc vết thương ngoài da, giảm đau, bù dịch và nước điện giải. Nếu tổn thương da nhiễm trùng cần sử dụng kháng sinh. Hội chẩn bác sĩ chuyên khoa về mắt nếu mắt bị tổn thương. Trong giai đoạn đầu, bệnh nhân cần uống thuốc corticosteroid. Trong những trường hợp khó điều trị, các thuốc ức chế miễn dịch có thể được sử dụng.
