1. Nguyên nhân gây hôn mê
Hôn mê là một trạng thái bất tỉnh kéo dài, là một phản ứng tương đối đồng nhất của não bộ đối với các kích thích nội sinh hoặc ngoại sinh khác nhau như: Thiếu oxy, thay đổi độ pH, hạ đường huyết, rối loạn nước - điện giải...
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hôn mê, tuy nhiên đa số các trường hợp hôn mê do chấn thương não. Hiện có hơn 50% trường hợp hôn mê xuất phát từ chấn thương vùng đầu hoặc rối loạn hệ thống tuần hoàn não.
Một số nguyên nhân sau đây cũng có thể dẫn đến hôn mê:
- Chấn thương sọ não: Thường gặp do va chạm giao thông hoặc những hành vi bạo lực.
- Đột quỵ: Lượng máu giảm hoặc ngừng cung cấp cho não, có thể do tắc nghẽn động mạch hoặc vỡ mạch máu.
- Khối u: Các khối u có trong não hoặc thân não.
- Bệnh tiểu đường: Lượng đường trong máu quá cao hoặc quá thấp có thể làm xuất hiện tình trạng hôn mê. Người bệnh thường hồi phục sau khi lượng đường trong máu đã được điều chỉnh. Tuy nhiên, nếu hạ đường huyết kéo dài có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn và hôn mê kéo dài.
- Thiếu oxy: Thường thấy ở những người được cứu khỏi đuối nước hoặc sau cơn đau tim.
- Co giật: Một cơn co giật hiếm khi gây hôn mê. Nhưng những cơn co giật liên tục (gọi là trạng thái động kinh) có thể gây bất tỉnh và hôn mê kéo dài.
- Độc tố: Tiếp xúc với các chất độc carbon dioxide (khói từ than đốt sưởi ấm), chì…
- Các chất kích thích: Dùng quá liều ma túy hoặc rượu cũng có thể gây hôn mê.
- Nhiễm trùng: Viêm nặng một phần của hệ thần kinh trung ương hoặc các mô xung quanh não cũng có thể dẫn đến hôn mê.
2. Triệu chứng của hôn mê
Tùy vào nguyên nhân khởi phát, hôn mê có thể xảy ra đột ngột hoặc sau một thời gian tổn thương. Một số dấu hiệu sau có thể giúp nhận biết người hôn mê cần cấp cứu ngay.
- Cơ thể giống đang ngủ nhưng không phản ứng với các kích thích bên ngoài. Tay chân không cử động.
- Thở không đều, có thể đi kèm với tăng huyết áp, nhịp tim chậm (phản xạ Cushing).
- Một số bất thường ở mắt: Đồng tử (tròng đen) có thể giãn to, co nhỏ hoặc kích thước hai bên không đều.
- Những biểu hiện khác: Co giật, buồn nôn, phản ứng màng não, đau đầu vùng chẩm…
Các cấp độ hôn mê
Hôn mê độ I: Bệnh nhân vẫn còn khả năng thức tỉnh nhưng nhận thức và đáp ứng giảm nhiều. Khi bị tác động từ bên ngoài, chẳng hạn như kích thích đau, người bệnh chỉ nhăn mặt, phản xạ nuốt vẫn còn nhưng đáp ứng chậm. Có hiện tượng đái dầm do rối loạn cơ vòng, nhưng chưa có rối loạn hô hấp và rối loạn tim mạch.
Hôn mê độ II: Bệnh nhân không trả lời, không mở mắt khi được gọi, lay người… Mất phản xạ giác mạc, đại tiểu tiện không tự chủ, có thể tăng thân nhiệt, rối loạn nhịp thở, bệnh nhân có thể có triệu chứng co cứng…
Hôn mê độ III: Đây là giai đoạn bệnh nhân đã rơi vào tình trạng hôn mê sâu, mất ý thức và gần như không đáp ứng được với mọi kích thích, đồng tử giãn và mất hết các phản xạ, tim đập yếu, giảm huyết áp, tiểu không tự chủ, có biểu hiện duỗi cứng mất não…
Hôn mê độ IV: Đây còn gọi là tình trạng hôn mê không hồi phục. Bệnh nhân gặp phải tình trạng rối loạn hô hấp và rối loạn tim mạch vô cùng nghiêm trọng, cần hỗ trợ thở, nhịp tim yếu, rời rạc, mất tất cả các phản xạ, toàn thân lạnh giá… Trong trường hợp nghiêm trọng nhất, khi não đã bị tổn thương nặng, không thể hồi phục trở lại được gọi là tình trạng chết não sẽ khiến bệnh nhân tử vong.
Hôn mê là một trạng thái bất tỉnh kéo dài.
3. Hôn mê có lây không?
Hôn mê là một triệu chứng do nhiều nguyên nhân khác nhau trong đa số trường hợp, hôn mê thường do một tổn thương não. Vì vậy, hôn mê không phải là bệnh lý lây nhiễm nên không lây.
4. Phòng ngừa hôn mê
Hôn mê là một biểu hiện rối loạn ý thức nặng, không phải bệnh lý. Do đó, có thể phòng ngừa hôn mê bằng cách quản lý bệnh nền nếu có, khi có biểu hiện nghi ngờ mắc bệnh cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị.
Nếu mắc các lý mạn tính cần dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Với người có bệnh mạn tính thì cần tăng cường rèn luyện thể dục thể thao, xây dựng và duy trì thói quen sống khoa học, cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết. Tuân theo phác đồ điều trị của bác sĩ, tái khám định kỳ để có thể theo dõi tình hình sức khỏe, đồng thời không sử dụng rượu bia hay chất kích thích.
Với những người làm việc trong môi trường dễ bị chấn thương, cần đảm bảo và thực hiện tốt an toàn lao động, tham gia giao thông an toàn…
Những bệnh nhân tỉnh dậy sau hôn mê có thể phục hồi sức khỏe dần dần. Tuy nhiên, người bệnh sẽ bị khuyết tật do trước đó não đã tổn thương. Vì vậy, các bệnh nhân này phải tập vật lý trị liệu – phục hồi chức năng, hỗ trợ tâm lý.
5. Điều trị hôn mê
Điều trị hôn mê phụ thuộc rất nhiều vào việc tiếp cận y tế kịp thời và biết được nguyên nhân khởi phát. Vì vậy, người thân của bệnh nhân cần nhanh chóng đưa họ đến các cơ sở y tế gần nhất, đồng thời cung cấp các thông tin về bệnh sử, nguyên nhân phát bệnh cho bác sĩ, điều này sẽ càng làm tăng cơ hội chữa trị.
Sau khi nhập viện, bệnh nhân hôn mê thường được chăm sóc trong phòng chăm sóc đặc biệt (khoa Hồi sức Cấp cứu – ICU). Tại đây người bệnh sẽ được đảm bảo ổn định các chức năng của cơ thể như: Hô hấp (giữ thông đường thở, duy trì thở oxy, mở và đặt nội khí quản), huyết áp, tuần hoàn (duy trì nhịp tim, nước điện giải, điều chỉnh huyết áp).
Các bác sĩ căn cứ vào nguyên nhân dẫn đến hôn mê, diễn biến sức khỏe, mức độ suy giảm ý thức của bệnh nhân để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Người hôn mê càng lâu thì tiên lượng càng xấu. Mặc dù vậy, một số bệnh nhân vẫn có thể tỉnh lại sau hôn mê thời gian dài.
Sau hôn mê các dấu hiệu tiên lượng sau đây được coi là thuận lợi:
- Có thể nói lại được sớm (kể cả khi nói không thể hiểu được).
- Có các cử động mắt tự phát nhìn theo đồ vật.
- Trương lực cơ khi nghỉ bình thường.
- Có khả năng làm theo yêu cầu.
