Cơ quan LHQ về Bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) cho biết: Năm 2014, ước tính có khoảng 240.000 bệnh nhân nhiễm HIV tại Việt Nam. Số phụ nữ bị nhiễm đã tăng từ 1/4 trong năm 2007 đã tăng lên 1/3 trong số 14.000 các ca nhiễm HIV mới năm 2014. Theo một báo cáo gần đây, hơn một nửa phụ nữ bị nhiễm HIV cho biết nguyên nhân là do họ bị lây nhiễm từ những người chồng hoặc bạn tình có những hành vi có nguy cơ nhiễm bệnh cao.
Tại Hội thảo lồng ghép giới trong công tác phòng, chống HIV do UN Women phối hợp với Cục phòng chống HIV/AIDS, Bộ Y tế tổ chức, bà Shoko Ishikawa, Trưởng đại diện UN Women cho biết: “Phụ nữ và trẻ em gái bị nhiễm HIV đang phải đối mặt với những hình thức phân biệt đối xử nghiêm trọng. Trong số họ có nhiều người bị mất nhà, mất quyền nuôi con, mất tài sản và các quyền thừa kế. Phụ nữ hành nghề mại dâm bị nhiễm HIV cũng thường bị phân biệt đối xử. Trong bối cảnh số lượng phụ nữ bị nhiễm mới HIV đã tăng lên như hiện nay, chúng ta cần phải hành động một cách nghiêm túc. Sự tham gia của phụ nữ vào công tác phòng chống HIV là rất quan trọng, và chúng ta cần có những hoạt động để đáp ứng những nhu cầu và tận dụng kinh nghiệm của họ”.
Bà Shoko Ishikawa, Trưởng đại diện UN Women phát biểu tại hội thảo lồng ghép giới trong công tác phòng, chống HIV.
Đánh giá gần đây về các hoạt động phòng chống HIV cũng như về các cơ chế giám sát và đánh giá từ quan điểm giới đã cho thấy, các đối tác tham gia vào hoạt động này đang chưa có nhận thức đầy đủ về giới, cũng như chưa có đầy đủ thông tin về cách thức làm thế nào để có thể đáp ứng được nhu cầu của những phụ nữ bị nhiễm HIV trong các hoạt động lập kế hoạch và lên chương trình cho các hoạt động phòng chống HIV. Hệ quả là trong Kế hoạch quốc gia về phòng chống HIV hầu như chưa đề cập nhiều về phụ nữ, và các báo cáo về HIV cũng chưa có các số liệu phân tách về giới và độ tuổi. Hoạt động phòng/chống hiện nay mới chỉ tập trung chủ yếu vào phụ nữ có thai và sự lây nhiễm từ mẹ sang con, và những tổn hại của những nhóm phụ nữ bị tổn thương và trẻ em gái.
Theo ông Phạm Đức Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS, hiện nay chúng ta chưa có nhiều các cơ chế pháp luật và chính sách hướng đến đối tượng là phụ nữ và trẻ em gái nhiễm HIV. Hiểu biết trong lĩnh vực này cũng còn nhiều hạn chế. Chỉ có một vài chỉ số đánh giá hiện nay tập trung vào nữ giới nhiễm HIV, và hệ thống đánh giá tập trung vào các số liệu định lượng và các trường hợp điển hình. Điều này đã dẫn đến thực tế là chúng ta chưa có nhiều thông tin để đánh giá được tính hiệu quả của công tác phòng chống HIV đối với phụ nữ, và rộng hơn nữa, là chất lượng và tính hiệu quả của chương trình phòng chống HIV nói chung. Cùng với những hiểu biết hạn chế về giới, đây đang trở thành những rào cản đối với hoạt động phòng chống HIV của quốc gia.
Chỉ 40% phụ nữ biết ngăn ngừa lây truyền HIV qua đường tình dục
Tại Việt Nam hiện nay, lây truyền qua đường tình dục là nguyên nhân lây nhiễm HIV phổ biến nhất. Một nửa các ca nhiễm HIV mới trong năm 2014 là xuất phát từ nguyên nhân này. Trong khi đó tỷ lệ này trong năm 2000 là 1/10. Chỉ có 40% phụ nữ có hiểu biết về ngăn ngừa sự lây truyền HIV qua đường tình dục. Phụ nữ và trẻ em gái cũng chưa được tiếp cận với các dịch vụ tư vấn về sức khỏe tình dục và sức khỏe và sinh sản, do đó nguy cơ nhiễm HIV của họ là cao hơn. Do đó, quan trọng là chúng ta phải hành động cùng với các đối tượng này. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi họ tự tin, và được hỗ trợ về kiến thức, phụ nữ và trẻ em gái sẽ có thể tự bảo vệ bản thân tránh khỏi lây nhiễm.
Chỉ có 40% phụ nữ có hiểu biết về ngăn ngừa sự lây truyền HIV qua đường tình dục. Ảnh minh họa.
Theo UN Women, trên toàn thế giới, hoạt động phòng chống HIV và bình đẳng giới là các nội dung quan trọng trong các Mục tiêu thiên niên kỷ vừa được thông qua vào năm 2015, những mục tiêu này hiện đang trở thành chương trình hành động toàn cầu trong vòng 15 năm tới. Vào tháng 6 năm nay, Đại hội đồng Liên Hợp quốc vừa tuyên bố phê duyệt Tuyên bố Chung về phòng chống AIDS, tuyên bố này đã đặt ra các mục tiêu cần được hoàn thiện vào năm 2020, để có thể chấm dứt HIV/AIDS trên toàn thế giới vào năm 2030.
Cục phòng chống HIV/AIDS hiện đang đánh giá lại Chương trình Quốc gia về phòng, chống HIV/AIDS giai đoạn 2016 – 2020 và chuẩn bị xây dựng Hướng dẫn lập kế hoạch phòng chống AIDS năm 2017 để hướng dẫn cho các cấp trung ương và địa phương triển khai lập kế hoạch hàng năm. Cơ quan này cũng đang tiến hành soạn thảo bộ Luật HIV có tính nhạy cảm giới, và kế hoạch 5 năm sắp tới. Do đó, nhiều ý kiến cho rằng, hiện nay là thời điểm rất quan trọng để đảm bảo rằng các ưu tiên về giới sẽ được phản ánh trong các kế hoạch, chương trình phòng chống HIV từ năm 2017 và những năm tiếp theo. Cần có cơ chế luật pháp và chính sách rõ ràng để loại bỏ sự phân biệt đối xử đối với phụ nữ nhiễm HIV, và để có thể phòng chống nguy cơ lây nhiễm HIV ở nhóm phụ nữ gặp nguy cơ lây nhiễm cao. Những điều này sẽ là chìa khóa để các hoạt động phòng chống HIV/AIDS của quốc gia đạt hiệu quả cao.
