Đau khớp gối, đi lại khó khăn... đến khám đã mắc u xương tế bào khổng lồ
Nữ giáo viên 36 tuổi ở Bắc Giang, bị đau chân trái liên tục, đến lúc cơn đau không chịu nổi, chị đã đi thăm khám và phát hiện u xương tế bào khổng lồ. Lúc đó, khối u đã gây tiêu hủy toàn bộ lồi cầu ngoài xương đùi, mất sụn khớp. Bệnh nhân không đi lại được, cuộc sống bị đảo lộn, tương lai mù mịt.
Khớp gối của bệnh nhân bị u xương tế bào khổng lồ. Ảnh BSCC
Các phương án chỉ định mổ lấy u, ghép xi măng xương lần 1, ghép xương lần 2, thay khớp gối hoặc phẫu thuật làm cứng khớp gối lần 3, 4 cho bệnh nhân được đặt ra. Tuy nhiên, chi phí các lần mổ rất lớn. Và nếu chọn phương án ghép khớp gối chuôi dài (khớp gối nhân tạo loại đặc biệt) với chi phí lên tới 300 triệu đồng thì rất đắt, nhưng loại khớp này không có sẵn, bệnh nhân phải chờ đợi thời gian dài.
Một trường hợp khác là nam bệnh nhân 43 tuổi ở Hưng Yên cũng đến BV Việt Đức khám do đau khớp gối, đi lại khó khăn. Tuy nhiên tình trạng của nam bệnh nhân này lại nặng hơn, khi kiểm tra, bác sĩ phát hiện u xương tế bào khổng lồ đã “ăn” hết 1/3 đầu dưới xương đùi.
TS.BS Trần Hoàng Tùng, Phó trưởng khoa Phẫu thuật chấn thương chi dưới, BV Việt Đức cho biết, u xương tế bào khổng lồ là u lành tính nhưng hay tái phát.
“U xương tế bào khổng lồ, chiếm 5 – 10% các khối u xương nguyên phát, thường gặp nhất ở độ tuổi lao động từ 30 – 40 tuổi, tỷ lệ nữ mắc bệnh gấp khoảng 1,3 – 1,5 lần so với nam giới. 50% u tế bào khổng lồ xuất hiện ở xương vùng quanh khớp gối, có tiến triển nhanh chóng và xâm lấn gây gãy xương bệnh lý liên tục. 2% có thể thấy di căn ở phổi.
U tế bào khổng lồ có nguy cơ tái phát rất cao từ 10-50%, do nguyên nhân không rõ, có thể do sang chấn, dị dạng mạch máu, tụ máu trong xương gây biến đổi bạch cầu thành các đại thực bào gây tiêu xương”- TS Trần Hoàng Tùng nói.
Không đơn giản trong điều trị
Theo TS.BS Trần Hoàng Tùng, đến nay việc điều trị u xương tế bào khổng lồ gặp rất nhiều khó khăn do u thường gây tiêu hủy hết xương, nếu khối u phát triển ở phần khớp thì bệnh nhân không còn điểm tựa để thay khớp. Điều trị mổ lấy u là chủ yếu nhưng u vẫn có thể tái phát với tỷ lệ rất cao tạo nên vòng luẩn quẩn của việc u gây tiêu xương, mổ lấy u, u lại tái phát gây tiêu xương tiếp tục, lại phải mổ lấy u… dẫn đến nhiều bệnh nhân buộc phải cắt cụt chân tay và tàn phế.
Hình ảnh phim chụp khớp gối bệnh nhân bi tổn thương
TS Tùng thông tin thêm, với những trường hợp bệnh nhân bị u xương tế bào khổng lồ, sau mổ lấy u, lấy xương từ chính cơ thể bệnh nhân đem ghép vẫn là phương án thông dụng nhất. Tuy nhiên không phải xương ở bộ phận nào trên cơ thể người cũng có thể lấy đi và đem ghép được.
Thực chất của việc lấy xương ghép từ vùng này sang vùng kia chính là việc chấp nhận hy sinh chức năng của vùng này (vùng xương lấy) để tái lập chức năng quan trọng hơn ở vùng khác (vùng ghép xương) chứ không phải là đưa cơ thể người bệnh về hoàn hảo như ban đầu.
Nguồn này chỉ cung cấp được lượng xương rất ít nên chỉ thích hợp ghép cho những bệnh nhân phát hiện bệnh rất sớm, u nhỏ. Trong khi đó tỉ lệ khối u tế bào khổng lồ thường tái phát rất cao, sau nhiều lần mổ, không có xương và sụn để ghép. bệnh nhân sẽ phải chấp nhận cắt cụt chân hoặc mổ để thay khớp gối đặc biệt với chi phí từ 200-300 triệu đồng tuỳ thuộc độ ăn mòn của khối u. Tuy nhiên tuổi thọ khớp sau thay cũng chỉ được 10-15 năm và vẫn có nguy cơ tái phát.
“Tôi đã gặp và khám cho rất nhiều trường hợp không thể chờ đợi đã bay sang nước ngoài để thay khớp gối với chi phí thậm chí lên đến hơn 1 tỉ đồng nhưng thất bại. Đã có trường hợp buộc phải cắt cụt chân”- TS Tùng thông tin.
Tái tạo những đôi chân khoẻ mạnh
Từ thực tiễn khám và điều trị cho nhiều bệnh nhân mắc khối u xương tế bào khổng lồ, TS Tùng và các cộng sự của Khoa Phẫu thuật Chi dưới đã trăn trở để nghĩ ra phương án điều trị tối ưu cho bệnh nhân. Phương án ghép xương từ người cho chết não cho những bệnh nhân mắc u xương tế bào khổng lồ là phương án bền vững và tối ưu nhất. Một mặt là tạo ra nguồn vật liệu cho những bệnh nhân này nếu khối u tái phát phải mổ nhiều lần, mặt khác, nếu bệnh nhân may mắn, khối u không tái phát, xương và sụn ghép phát triển tốt thì bệnh nhân chỉ phải mổ 1 lần duy nhất với chi phí thấp mà vẫn khỏi bệnh.
Nữ bệnh nhân 36 tuổi ở Bắc Giang đã đi lại bình thường sau ca ghép toàn bộ khối lồi cầu ngoài kèm sụn
Kể về trường hợp của nữ bệnh nhân trên, TS Tùng cho hay, cách đây hơn 3 năm bệnh nhân đã may mắn nhận được nguồn hiến khối lồi cầu ngoài từ một bệnh nhân hiến tặng. Lần đầu tiên tại BV Việt Đức, các bác sĩ đã quyết định ghép toàn bộ khối lồi cầu ngoài này kèm sụn cho bệnh nhân. Ca ghép được tiến hành vào năm 2016, giai đoạn đầu phần xương chỉ sống được 70-80%, sau mổ 1 năm, bệnh nhân bắt đầu đi dạy trở lại. Đến nay, sau gần 3 năm, xương ghép đã liền được 90%, sụn sống được, khối u không tái phát.
Nữ bệnh nhân này cũng là 1 trong 8 bệnh nhân may mắn nhận được nguồn xương từ người cho chết não trong suốt 3 năm qua. Kết quả, 7 bệnh nhân cho kết quả rất tốt sau ghép, bệnh không tái phát, đi lại được, 1 trường hợp còn lại sau mổ đã đi làm được bình thường, đi biển đánh cá. Sau hơn 2 năm phần xương ghép liền chắc, phần sụn có phần liền, phần khuyết, ngày 21/1 tới, TS Tùng sẽ ghép thêm phần sụn cho bệnh nhân mổ nội soi khớp.
Theo BS Tùng, nếu ghép xương đồng loại, khi liền tốt, bệnh nhân không cần thay khớp và chi phí chỉ mất khoảng 30 triệu đồng, được BHYT thanh toán.
“Trường hợp sụn không sống được nhưng xương vẫn sống được thì sau khi xương liền chắc, tùy vào độ tuổi và nhu cầu lao động của bệnh nhân, chúng tôi sẽ tiếp tục ghép thêm sụn và dây chằng hoặc mổ thay khớp cho bệnh nhân. Khi đó do bệnh nhân đã có phần nền xương mới ghép, nên chỉ cần thay khớp gối thông thường, mất khoảng 40-70 triệu đồng, cũng được BHYT thanh toán một phần, thay vì phải thay khớp gối đặc biệt hàng trăm triệu"-TS Trần Hoàng Tùng thông tin
Sau ghép, bệnh nhân cần theo dõi trong vòng 3 năm vì đây là khoảng thời gian có nguy cơ tái phát cao nhất.
Cần có thêm nguồn hiến...
Theo TS Tùng, ghép xương cầu lớn là kĩ thuật khó vì liên quan cả hệ thống khớp, hệ thống dây chằng, sụn chêm, mạch máu... Trong đó ghép sụn rất khó do không có mạch máu trực tiếp nuôi dưỡng nên phải tính toán sao cho phù hợp và lựa chọn khối cầu có kích cỡ tùy theo từng bệnh nhân.
BS Tùng thăm khám cho bệnh nhân sau phẫu thuật chi dưới
Toàn bộ khối xương và lồi cầu của người hiến sẽ được bảo quản ở môi trường lạnh sâu, được nuôi cấy loại trừ vi khuẩn đến 3 lần, lại chiếu tia gamma, diệt hết vi khuẩn, virus…. Sau đó dùng máu từ tĩnh mạch bệnh nhân và tủy xương ngâm tẩm khối lồi cầu để nuôi dưỡng trước khi ghép. Mặc dù vậy, TS Tùng cũng thẳng thắn cho hay, hiện nguồn hiến rất khan hiếm.
Tuy nhiên, cùng với việc phát triển Ngân hàng Mô tại BV Việt Đức, hy vọng sẽ có nhiều người hiến tặng sau khi chết não. Để từ đó, cùng với phương pháp điều trị này, sẽ giúp cho nhiều bệnh nhân bị u xương tế bào khổng lồ trở về cuộc sống bình thường.
