Từ bệnh viện trở về, bà H’Nin (47 tuổi, thường trú buôn Kli A, phường Đạt Hiếu, thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đăk Lăk) vẫn còn nguyên sự ám ảnh khi nghĩ đến bữa ăn thịt cóc cùng mấy người thân của mình. Ở các tỉnh lân cận cũng xảy ra tình trạng tương tự khiến hàng loạt người phải cấp cứu, có người phải gánh di chứng đau lòng. Đáng báo động là ngay trẻ em, phụ nữ dẫu chưa biết cách chế biến nhưng cứ gặp cóc thì mổ thịt ăn vô tư.
Ngộ độc vì làm sai cách
Bà H’Nin nhớ rõ, chiều muộn ngày 14/10/2019, kết thúc một ngày làm việc trên nương rẫy, thấy đồ ăn trong nhà còn ít, bà H’Nin nghĩ ngay đến những con cóc sinh sống quanh rẫy và nhà mình nên đi lùng bắt được khoảng 1kg đem về làm thịt. Sau khi lột da, rửa sơ sài với nước lạnh, bà H’Nin mang đi nấu canh, xào cho hai người thân của mình là H’Lan và Y Bil ăn cùng. Sau khi ăn khoảng 80 phút thì cả ba người choáng váng, đau đầu dữ dội, nôn thốc tháo, bụng căng lên và đau thắt. Triệu trứng ngày càng nặng thêm. Nghĩ đau ruột thừa, cả nhà tức tốc lên Bệnh viện đa khoa Buôn Hồ cấp cứu nhưng ngộ độc nặng nên được chuyển đến Bệnh viện đa khoa vùng Tây Nguyên. Sau mấy ngày cấp cứu, giải độc, cả 3 người mới thoát khỏi “tử thần”. Sự việc khiến nhiều buôn làng xôn xao và ngỡ ngàng vì xưa nay vẫn ăn vậy.
Bà H’Nin và người thân của mình vừa thoát nguy kịch do ngộ độc thịt cóc.
Cũng bởi ý nghĩ giản đơn, muốn tiện lợi, sau buổi chiều mưa tầm tã cuối tháng 9/2019, anh Ma Lanh và hai người bạn khác ở Ea Lai (Ma Đ’rắc) xách theo hai lít rượu cồn vào rẫy bắt cóc nướng ăn. Sau bữa nhậu “dân dã” thì cả 3 mắt mờ dần, người quay cuồng, mất kiểm soát. Được đưa đến cơ sở y tế, súc dạ dày, cấp cứu kịp thời nhưng phải gánh di chứng suy thận, đến nay vẫn chưa phục hồi hoàn toàn.
Tại Bệnh viện đa khoa Gia Lai, từ năm 2018 đến nay cũng đã tiếp nhận và điều trị cho hàng chục ca ngộ độc rượu cồn và thịt cóc. Hầu hết các bệnh nhân được đưa vào viện đều trong trạng thái ngộ độc nặng, có người đã tử vong.
BS. Lê Nam Thanh, Giám đốc Trung tâm chống độc Nam Thanh, Tây Nguyên nhận định: Đối với phụ nữ, hầu hết nhập viện đều chỉ do ăn thịt cóc làm không cẩn thận. Tuy nhiên, một số bệnh nhân là đàn ông khi bóc tách nguyên nhân thì có người cùng lúc bị ngộ độc cả rượu cồn lẫn thịt cóc vì họ dùng hai thứ cùng lúc. Với những trường hợp này, nếu không xử trí kịp thời, nguy cơ tử vong rất cao. Nếu cứu được thì cũng ảnh hưởng tim mạch, thận. Thông thường, khi xác định đúng nguyên nhân cần tiến hành thải trừ chất độc, chống loạn nhịp tim, chống tăng huyết áp, chống rối loạn thần kinh và tâm thần, chống suy thận cấp... ngay.
Mấy tháng đã trôi qua nhưng gia đình em Đinh Chang (9 tuổi ở làng Tpôn, xã Nam Yang, huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) vẫn tràn ngập nỗi u buồn. Đang là học sinh chăm ngoan thì trận ngộ độc đã khiến Chang tử vong. Vào ngày cuối tuần, được nghỉ học nên Chang rủ thêm bạn cùng làng là Đinh Đang lên rẫy tìm cóc và gom củi lại để nướng cóc ăn. Xưa nay, nhiều trẻ em và thanh niên trong làng vẫn hay làm vậy. Các em nghĩ nướng cóc cũng như nướng củ khoai, củ mỳ ăn cho chắc bụng. Tuy nhiên, sau khi lột da, cắt đầu, nướng ăn xong vài tiếng thì Chang và Đang nôn ói và tiêu chảy liên tục. Quãng đường từ rẫy về bệnh viện khá xa nên Chang đã tử vong vì ngộ độc quá nặng, ăn phải nhiều nội tạng của cóc.
Cũng tại Kông Chro, đầu tháng 10/2019, do thiếu đồ nhậu nên Đinh Long, Đinh Tuấn phân chia nhau lên rẫy tìm cóc về luộc uống với rượu trắng. Rượu có nồng độ cồn cao, lột da cóc lại để dính mủ và nội tạng nên ăn uống xong không kịp về nhà mà phải đến thẳng bệnh viện để súc ruột, dạ dày mới thoát chết.
Từ đèo sông Pha xuống Phước Vinh (Ninh Phước, Ninh Thuận), anh Kiều Văn Long mang theo một túi thịt cóc để nhậu cùng bạn là Mang Thúc. Quá trình sơ chế, để nội tạng dập vỡ bám vào, không rửa sạch đã xào ăn nên cả hai cùng bị ngộ độc. Ông Mang Thúc bần thần thổ lộ: Ở đây từng ngộ độc rượu cồn chết nhiều người rồi, phần nào người dân cũng biết sợ, nhất là cánh đàn ông. Thịt cóc thì trong ý nghĩ nhiều người ở miền quê này là bổ dưỡng, thấy không bắt ăn thì tiếc, được giải thích mới rõ khâu chế biến là rất quan trọng.
Phải luôn cẩn trọng
Theo BS. Trịnh Hồng Nhựt, Trưởng khoa Hồi sức tích cực - Chống độc (Bệnh viện đa khoa vùng Tây Nguyên) thì: Những ca ngộ độc thịt cóc thường có diễn biến phức tạp, nguy hiểm. Độc tố thường có ở các bộ phận: gan, da, mủ... cóc. Quá trình chế biến chỉ cần sơ ý không loại bỏ sạch các bộ phận này là ngộ độc ngay. Các triệu trứng chủ yếu là hồi hộp, huyết áp cao, nhịp tim nhanh, nôn, đau đầu quay cuồng... Từ các trường hợp đã nhập viện, người dân, nhất là ở các buôn làng vùng sâu, vùng xa thật cẩn trọng với thói quen ăn thịt cóc mà chế biến qua loa của mình.
Từng có nhiều cái chết thương tâm vì ngộ độc rượu cồn, thịt cóc, để đàn con trẻ bơ vơ.
Trải qua những ngày hoảng loạn, bà H’Nin bộc bạch: Ở làng, ở xã thì xưa nay vẫn cứ ăn vô tư. Người nọ nhìn người kia làm thịt ăn rồi mình làm theo. Cóc trên rẫy hay quanh nhà lại nhiều. Mấy lần trước ăn không sao cả do lần này thấy trứng cóc tưởng ngon bỏ luôn vào nấu ăn. Thế nên mới nhập viện và suýt tử vong. Từ nay sẽ chế biến thật kỹ thì mới dám ăn. Cũng không dám để con cháu của mình ăn uống bừa bãi nữa.
Ông Đinh Nâu (xã Chư Krey, Kông Chro, Gia Lai) cũng vừa thoát khỏi cảnh ngộ độc thịt cóc, vỡ lẽ ra: Nghe nhân viên y tế phân tích mới biết thịt cóc làm sơ sài mà dùng với rượu cồn khi ngộ độc sẽ nguy hiểm gấp đôi. Ở đây, hầu hết mọi người khi bắt cóc cứ lột da và đặt lên đống than nướng hoặc nấu canh là sử dụng. Nhiều vụ ngộ độc nặng đã xảy ra nên cũng phần nào tác động tích cực đến thói quen của người dân.
Trở lại làng Ghè (xã Ia Đok, huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai), ngôi làng từng có hàng loạt người nhập viện vì thịt cóc, nhiều người làng vẫn còn rùng mình. Anh Rơ Lan Bích (26 tuổi) bảo: Tôi phải nằm viện 8 ngày mới đi lại được. Người ăn thịt thì ngộ độc, có người không ăn mà cũng lòa mắt vì lúc làm thịt mủ cóc dính đầy tay rồi lại lấy tay quẹt lên mắt. Những nhà từng có người nguy kịch thì rút ra kinh nghiệm đau thương, nhà khác, làng khác thì phải tuyên truyền nhiều họ mới nâng cao sự cảnh giác lên được.
Sau phen hoảng loạn, như được trở về từ “cõi khác”, đứng giữa làng Ghè, anh Rơ Mah Prui thổ lộ: Lần ngộ độc không lâu trước, mình không còn nhận thức được gì nữa. Ăn phải miếng trứng cóc mà. Lúc đó chỉ biết vẫy người thân lại nói vài lời, nghĩ mình phải theo tổ tiên. Thật may mắn, đã được cứu sống. Lấy các tác hại từ chính bản thân của mình đã dính phải, nhiều tháng ngày qua, tôi đi loan tin cho khắp dòng họ lẫn người thân, kể cả những người đang canh tác trên rẫy hãy nói không với rượu cồn và chỉ ăn thịt cóc khi được làm sạch, rửa nước nhiều lần.
Nhiều bác sĩ, chuyên gia an toàn thực phẩm khuyến cáo: Chất độc có trong mủ, da, nội tạng cóc chính là chất tetrodotoxin. Chất này tác động xấu đến hệ thần kinh rất nhanh khi xâm nhập cơ thể người. Thông tin về sự bổ dưỡng hay tác dụng chữa bệnh của thịt cóc đến nay vẫn chưa có đầy đủ cơ sở khoa học để chứng minh. Nếu làm (chế biến) thịt cóc để ăn, ngoài việc loại bỏ tuyệt đối các phần có chứa độc tố thì người làm cũng phải đeo găng tay, tránh để mủ cóc dính vào bết thương, chỗ xây xước, mắt, mũi.