Hội chứng sâu răng do bú bình là gì?
Trong y văn, căn bệnh này có nhiều tên gọi: "sâu răng do bú bình", "hội chứng bình sữa", "sâu răng bình sữa", "phá hủy răng do bình sữa". Điểm chung là đều bắt nguồn từ thói quen bú bình sai cách.
Theo Viện Hàn lâm Nha khoa Trẻ em Hoa Kỳ (AAPD), sâu răng sớm được định nghĩa là có ít nhất một răng sữa bị sâu, mất hoặc đã được trám ở trẻ dưới 71 tháng tuổi (dưới 6 tuổi). Với trẻ dưới 3 tuổi, chỉ cần một tổn thương sâu răng ở mặt nhẵn đã được coi là sâu răng sớm nghiêm trọng.
Đặc điểm đáng lo ngại là bệnh xuất hiện sớm, tiến triển nhanh và thường ảnh hưởng nhiều răng cùng lúc, chủ yếu ở trẻ 2 – 4 tuổi.
Vì sao bú bình dễ gây sâu răng?
- Vi khuẩn gây sâu răng: thủ phạm chính là Streptococcus mutans (S. mutans), dễ dàng bám trên răng sữa. Trẻ thường bị lây từ mẹ hoặc người chăm sóc thông qua nước bọt (mớm cơm, dùng chung thìa, hôn môi…).
- Đường và carbohydrate: sữa công thức, nước trái cây, mật ong hay đường dính trên núm vú giả là nguồn "nhiên liệu" cho vi khuẩn. Đặc biệt, sucrose (đường mía) nguy hiểm nhất vì vừa tạo acid, vừa hình thành mảng bám.
- Yếu tố răng và thời gian: men răng sữa mỏng hơn men răng vĩnh viễn. Nghiên cứu của Derkson & Ponti (1982) chỉ ra: trẻ ngậm bình trung bình 8,3 giờ/ngày thường bị sâu răng; trong khi trẻ chỉ ngậm 2,2 giờ/ngày thường không bị.
- Vệ sinh răng miệng kém: nhiều cha mẹ chủ quan, cho rằng răng sữa sẽ thay nên ít vệ sinh, tạo điều kiện để vi khuẩn phát triển.
Biểu hiện lâm sàng
Sâu răng do bú bình là minh chứng cho thấy một thói quen tưởng chừng vô hại có thể để lại hậu quả lâu dài.
Bệnh diễn tiến nhanh, chỉ vài tháng có thể biến răng từ "trắng đều" thành "đen, mẻ, gãy hàng loạt".
Biến chứng
- Tại chỗ: viêm lợi, áp xe, mất răng sữa sớm gây lệch cung răng, mọc răng vĩnh viễn sai vị trí, rối loạn khớp cắn, ảnh hưởng nhai và phát âm.
- Toàn thân: vi khuẩn từ răng sâu có thể vào máu gây viêm nội tâm mạc (nguy hiểm ở trẻ có bệnh tim bẩm sinh), làm nặng thêm tiểu đường, bệnh thận; trẻ ăn kém dẫn đến suy dinh dưỡng.
- Tâm lý – xã hội: răng gãy cụt, sẫm màu khiến trẻ tự ti, ngại cười, hạn chế giao tiếp.
Điều trị sâu răng do bú bình
- Thay đổi thói quen: bỏ bú bình khi ngủ, tập uống bằng cốc từ 12 – 18 tháng, vệ sinh răng miệng thường xuyên.
- Điều trị nha khoa: Giai đoạn sớm: bôi vecni fluor hàng tuần trong 4 – 6 tuần. Có lỗ sâu: trám GIC hoặc composite, răng hư nhiều có thể bọc chụp Zirconia (răng cửa) hoặc thép (răng hàm). Viêm tủy: điều trị bảo tồn nếu có thể, hoặc nhổ bỏ nếu răng hỏng nặng.
- Hỗ trợ tại nhà: dùng kem đánh răng phù hợp độ tuổi, có fluor hoặc thành phần tái khoáng (CPP/ACP, hydroxyapatite), kiểm soát việc nuốt kem.
Phòng ngừa sâu răng ở trẻ
Vệ sinh răng từ khi mọc chiếc đầu tiên: lau bằng gạc mềm, sau đó dùng bàn chải nhỏ và kem phù hợp. Không cho bú bình khi ngủ, nếu cần chỉ dùng nước lọc. Tập uống bằng cốc khi trẻ tròn 1 tuổi. Hạn chế bánh kẹo, nước ngọt; tăng cường rau xanh, trái cây. Khám nha khoa định kỳ 3 – 6 tháng/lần. Bôi vecni fluor dự phòng và trám bít hố rãnh khi mọc răng hàm mới.
Hội chứng sâu răng do bú bình là minh chứng cho thấy một thói quen tưởng chừng vô hại có thể để lại hậu quả lâu dài. Một hàm răng khỏe mạnh không chỉ giúp trẻ ăn ngon, phát triển tốt mà còn nuôi dưỡng sự tự tin trong suốt cuộc đời.
Phụ huynh có thể bảo vệ nụ cười con trẻ bằng những việc đơn giản: không ru ngủ bằng bình sữa, vệ sinh răng miệng từ sớm, và đưa trẻ đi khám răng định kỳ.
Theo khảo sát tại nhiều quốc gia, tỷ lệ sâu răng ở trẻ từ 2 – 5 tuổi vẫn ở mức đáng báo động. Ở Việt Nam, nghiên cứu cho thấy hơn một nửa trẻ trong lứa tuổi mẫu giáo từng bị sâu răng, và một phần lớn trong số đó liên quan đến việc sử dụng bình sữa kéo dài, đặc biệt là khi ngủ.
Không chỉ làm mất răng sữa sớm, sâu răng do bú bình còn ảnh hưởng đến khả năng ăn nhai, phát âm, thẩm mỹ và sự tự tin của trẻ. Nguy hiểm hơn, vi khuẩn từ răng sâu còn có thể gây biến chứng toàn thân. Vì vậy, phụ huynh cần đặc biệt quan tâm.
