(SKDS) - Hội chứng động mạch mạc treo tràng trên - superior mesenteric artery syndrome (SMA) là bệnh lý do bất thường vị trí hệ thống mạch máu ổ bụng. Bệnh đặc trưng bởi sự chèn ép đoạn thứ ba của tá tràng, giữa động mạch chủ bụng và động mạch mạc treo tràng trên đe dọa tính mạng bệnh nhân.
Bất thường vị trí động mạch gây hội chứng SMA
Hội chứng động mạch mạc treo tràng trên, còn gọi là hội chứng Wilkie, hội chứng rễ mạc treo ruột, tắc ruột tá tràng mạn tính và tắc mạch mạc treo gián đoạn. Do bất thường về vị trí mạch máu ổ bụng, gây tắc nghẽn toàn bộ hoặc một phần tá tràng cấp tính, mạn tính, hay không liên tục.
 Động mạch mạc treo tràng trên bất thường trên phim chụp cắt lớp ổ bụng. |
Một nghiên cứu của Hoa Kỳ cho thấy: tỷ lệ mắc hội chứng động mạch mạc treo tràng trên khoảng 0,013 - 0,78%; nữ giới bị bệnh nhiều hơn nam giới với tỷ lệ so sánh là 2/3 phụ nữ, với độ tuổi trung bình 41 tuổi và 1/3 là nam giới, với độ tuổi trung bình 38 tuổi; hội chứng động mạch mạc treo tràng trên thường xảy ra ở thanh thiếu niên: 75% các trường hợp xảy ra ở độ tuổi từ 10 - 30. |
Bệnh nhân cấp tính, các triệu chứng của hội chứng SMA tiến triển nhanh chóng sau sự cố chấn thương, bắt buộc mở rộng mạch mạc treo ruột non ngang qua tá tràng, vì thế gây nên tắc nghẽn. Nguyên nhân thường do: nằm nghỉ ngơi kéo dài, chấn thương cột sống, vẹo cột sống, phẫu thuật vẹo cột sống hoặc cắt bỏ thận trái.
Biểu hiện bệnh
Hội chứng bao gồm các triệu chứng: cảm giác no sớm, buồn nôn, nôn mửa, đau như dao đâm ngay sau khi ăn do tá tràng bị đè nén và phải tăng nhu động để đền bù, chướng bụng hay bụng biến dạng, ợ hơi, đau bụng, đi kèm với tình trạng suy dinh dưỡng nặng, không tăng cân, thể trạng gầy yếu, gù vẹo cột sống, ưỡn cột sống, giảm chất béo trong cơ thể, hạch bạch huyết phì đại, có khối u sau phúc mạc.
Bệnh tạo thành một vòng luẩn quẩn. Chán ăn là dấu hiệu phổ biến ở các bệnh nhân bị hội chứng SMA mạn tính. Các triệu chứng thường thuyên giảm khi bệnh nhân nằm nghiêng bên trái. Ngược lại, các triệu chứng thường trầm trọng hơn nằm khi nghiêng bên phải hoặc nằm ngửa.
Chẩn đoán hội chứng SMA được xác định sau khi nội soi, nội soi đại tràng, chụp Xquang, chụp cắt lớp ổ bụng và vùng chậu; siêu âm và chụp động mạch tương phản.
Các biến chứng
Hội chứng SMA có tỷ lệ tử vong khoảng 1/3. Nếu chậm trễ trong chẩn đoán hội chứng SMA có thể dẫn đến suy dinh dưỡng cấp gây tử vong, mất nước, thiểu niệu, bất thường điện giải, hạ kali máu, vỡ dạ dày cấp tính hoặc thủng ruột do thiếu máu mạc treo tràng trên kéo dài, giãn dạ dày, xuất huyết tiêu hóa ở đường tiêu hóa trên, sốc giảm lưu lượng máu, viêm phổi sặc, trụy tim mạch đột ngột do tăng tốc độ của dòng máu chảy trong SMA bởi góc mạc treo giảm. Vì vậy, việc hiểu biết về hội chứng này giúp ích rất nhiều cho công tác phát hiện và điều trị kịp thời cứu sống bệnh nhân.
 Giải phẫu động mạch mạc treo tràng trên. |
Phương pháp điều trị
Các bệnh nhân điều trị bảo tồn thất bại, hoặc đối với trường hợp bệnh nặng hoặc mạn tính, phải phẫu thuật để điều trị. Phương pháp thường dùng nhất cho hội chứng SMA là mở thông tá tràng - hỗng tràng. Khi thực hiện phẫu thuật mở thông tá tràng - hỗng tràng là tạo ra một đoạn nối giữa tá tràng và hỗng tràng, bỏ qua đoạn bị nén gây ra bởi động mạch chủ bụng và động mạch mạc treo tràng trên. Phương pháp điều trị phẫu thuật ít sử dụng hơn là Rouxen Y mở thông tá - hỗng tràng, nối vị - tràng.
ThS. Trần Quốc An