Hội chứng đáp ứng viêm hệ thống: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng tránh

6 cách tự nhiên giúp thoát khỏi cơn đau đầu do viêm xoangSKĐS - Viêm xoang là tình trạng sức khỏe rất phổ biến và thường gây đau đầu (hay đau đầu do viêm xoang). Một số phương pháp tự nhiên có thể giảm sưng, làm loãng dịch nhầy tiết ra và cải thiện tình trạng dẫn lưu xoang, giúp giảm đau…

1. Tổng quan hội chứng đáp ứng viêm hệ thống

Hội chứng đáp ứng viêm hệ thống (SIRS) đôi khi bị nhầm lẫn với nhiễm trùng huyết. Hội chứng đáp ứng viêm toàn thân có thể xảy ra sau chấn thương, viêm, thiếu máu cục bộ hoặc nhiễm trùng, trong khi nhiễm trùng huyết chỉ xảy ra với sự hiện diện của nhiễm trùng.

SIRS không phải lúc nào cũng xảy ra sau những chấn thương của cơ thể, nhưng nó thường là một biến chứng tiềm năng. Khi có sự hiện diện của nhiễm trùng, SIRS có thể phát triển thành nhiễm trùng huyết nếu không được chữa trị một cách nhanh chóng và thích hợp.

2. Nguyên nhân mắc hội chứng đáp ứng viêm hệ thống

Hội chứng đáp ứng viêm toàn thân có thể gây ra do nhiễm trùng. Tuy nhiên, nhiễm trùng không phải là nguyên nhân duy nhất gây ra các triệu chứng này. 

Một số nguyên nhân phổ biến :

Nhiễm trùng

Nhiễm khuẩn máu, nhiễm khuẩn trong bỏng, nhiễm nấm candida, viêm tổ chức dưới da, viêm túi mật, viêm phổi cộng đồng, nhiễm khuẩn bàn chân trong đái đường, erysipelas, viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, cúm, nhiễm khuẩn khoang bụng (viêm túi thừa, viêm ruột thừa), hoại thư sinh hơi, viêm màng não mủ, viêm phổi trong bệnh viện, viêm đại tràng giả mạc, viêm thận bể thận, viêm khớp mủ, nhiễm khuẩn tiết niệu, hội chứng sốc độc tố,…

Không nhiễm trùng gây ra SIRS

Thiếu máu mạc treo cấp, các rối loạn miễn dịch, bỏng, hít phải hoá chất, xơ gan, mất nước, phản ứng thuốc, tổn thương do điện, phát ban đa dạng, sốc xuất huyết, thủng ruột, tác dụng phụ của thuốc (theophylline), nhồi máu cơ tim, viêm tuỵ cấp, lạm dụng chất gây nghiện (cocaine, amphetamin), các thủ thuật ngoại khoa, hoại tử bong da nhiễm độc (toxic epidermal necrolysis), phản ứng truyền máu, viêm mạch máu,…

3. Triệu chứng hội chứng đáp ứng viêm hệ thống

Hội chứng đáp ứng viêm hệ thống được định nghĩa khi có các tiêu chuẩn sau:

• Nhiệt độ > 38 °C hoặc <36 °C.
• Tần số tim > 90 lần /phút (*).
• Tần số thở > 20 lần /phút (*) hoặc PaCO2 < 4.3 kPa.
• Bạch cầu > 12 x 10^9/l hoặc < 4 x 10^9/l hoặc > 10% bạch cầu non (dạng band).

Đối với hội chứng đáp ứng viêm toàn thân trẻ em, tần số tim và thở tăng trên + 2SD (độ lệch chuẩn) so với giá trị bình thường theo tuổi.

• SIRS không đặc hiệu và có thể do thiếu máu, viêm, chấn thương, nhiễm trùng hoặc phối hợp nhiều tổn thương gây ra.
• Nhiễm trùng (infection) được xác định khi vi sinh vật xâm nhập vào cơ thể tạo ra đáp ứng viêm hoặc sự xâm nhập các vi sinh vật đó vào mô vốn bình thường là vô trùng.
• Vi khuẩn máu (bacteremia) là sự hiện diện vi khuẩn trong máu, nhưng tình trạng này không phải luôn luôn dẫn đến SIRS hoặc nhiễm trùng toàn thân (sepsis).
• Nhiễm trùng toàn thân (sepsis) khi có SIRS và nguyên nhân là do nhiễm khuẩn (nghi ngờ hay khẳng định). Ở Việt Nam sepsis đồng nghĩa với nhiễm khuẩn huyết. Chẩn đoán nhiễm khuẩn dựa vào cấy hoặc nhuộm gram (máu, mủ, nước tiểu hoặc các dịch cơ thể khác) hoặc dựa vào lâm sàng (khạc đàm mủ, tiểu mủ, tiêu chảy, vết bỏng có mủ…).
• Nhiễm trùng toàn thân nặng (severe sepsis) phù hợp với các tiêu chuẩn đã đề cập ở trên và kết hợp với rối loạn chức năng cơ quan, tưới máu kém (hypoperfusion), hoặc hạ huyết áp.
• Nhiễm trùng dẫn đến hạ huyết áp được định nghĩa khi "huyết áp tâm thu < 90 mm Hg hoặc giảm trên 40 mm Hg so với mức huyết áp ban đầu của bệnh nhân mà không do nguyên nhân khác gây hạ huyết áp."
• Bệnh nhân phù hợp với các tiêu chuẩn sốc nhiễm khuẩn nếu có hạ huyết áp kéo dài và bất thường về tưới máu mặc dù đã bù dịch đầy đủ.
• Hội chứng suy chức năng đa tạng (MODS) là một tình trạng có các rối loạn sinh lý, trong đó chức năng cơ quan không duy trì được sự ổn định nội môi.

4. Biện pháp chẩn đoán và điều trị hội chứng đáp ứng viêm hệ thống

Chẩn đoán của hội chứng được dựa trên sự hiện diện các triệu chứng nêu trên cùng với một số loại chấn thương trên cơ thể. Khi bác sĩ nghi ngờ hội chứng này, bạn sẽ cần làm các xét nghiệm khác nhau như cấy máu, axit lactic và công thức máu đầy đủ.

Không có thuốc chọn lọc cho hội chứng đáp ứng viêm toàn thân. Điều trị theo chẩn đoán cụ thể, với bệnh có trước đang diễn tiến, dùng các thuốc phòng biến chứng.

• Điều trị nguyên nhân gây SIRS.
• Khi khả thi nên tiến hành nuôi cấy trước khi dùng kháng sinh.
• Kháng sinh theo kinh nghiệm không dùng cho tất cả bệnh nhân có SIRS.
• Vì vi khuẩn kháng thuốc tăng lên, khởi đầu nên dùng kháng sinh phổ rộng khi nguyên nhân của SIRS là nhiễm khuẩn nhưng chẩn đoán nhiễm khuẩn lại không đặc hiệu.
• Cần theo dõi tăng đường máu ở bệnh nhân dùng thuốc giảm đau.
• Bệnh nhân hạ huyết áp nên truyền dịch, và nếu huyết áp vẫn thấp sau khi đã bù dịch, thì nên dùng thuốc vận mạch. Tất cả bệnh nhân phải được bù dịch đủ qua đường tĩnh mạch và phổ biến là dùng 2 đường truyền tĩnh mạch hoặc một tĩnh mạch trung tâm.
• Tăng đường máu hay gặp trong SIRS thậm chí ở các bệnh nhân không mắc đái tháo đường, thậm chí ở các bệnh nhân không mắc đái tháo đường.
• Bệnh nhân đã dùng kháng sinh mới đây thì cần cân nhắc khi chọn kháng sinh điều trị, vì làm tăng nguy cơ tác nhân gây bệnh kháng kháng sinh.
• Không dùng loại kháng sinh mà bệnh nhân có tiền sử dị ứng với nó.

5. Phòng ngừa hội chứng đáp ứng viêm hệ thống

Phòng ngừa thường quy gồm thông tắc tĩnh mạch sâu và phòng loét tiêu hoá. Kháng sinh kéo dài khi có chỉ định lâm sàng, dùng kháng sinh phổ hẹp khi có thể để tránh bội nhiễm (ví dụ có sốt, thay đổi bạch cầu, hoặc lâm sàng kém đi).

Hội chứng SIRS xuất phát từ cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể nhưng lại phản ứng quá mức nên có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng người bệnh. Những triệu chứng lâm sàng của hội chứng này thường gặp, dễ bị nhầm lẫn với ốm, cảm, viêm thông thường nên hay bị bỏ qua. Vì vậy, bất cứ ai trong chúng ta khi thấy có bất thường về thân nhiệt hay xét nghiệm máu thấy bất thường về chỉ số bạch cầu nên đi khám sớm nhất có thể.

Xem thêm video được quan tâm