Hội chứng chuyển hoá là gì?
Hội chứng này do một nhóm các yếu tố nguy cơ về chuyển hóa bao gồm thừa cân hay béo phì, kháng insulin, đái tháo đường, các yếu tố cytokine viêm kết hợp với bệnh tăng huyết áp, di truyền, ít vận động, yếu tố tuổi giới. Nhưng vẫn chưa được quan tâm đúng mức.
Tiêu chuẩn của Hội Đái tháo đường quốc tế (IDF) 2006: chẩn đoán có HCCH khi có béo bụng; vòng bụng từ 90cm trở lên ở nam; 80cm trở lên ở nữ (tiêu chuẩn Châu Á) kèm với từ 2 thành tố sau:
- Triglyceride từ 1,7 mmol/L trở lên
- HDL-c dưới 1,03 mmol/L (nam); dưới 1,29 mmol/L (nữ) *
- HATT từ 130 mmHg trở lên và/ hoặc HATTR từ 85 mmHg trở lên
- Đường huyết lúc đói từ 5,6 mmol/L trở lên và/ hoặc đối tượng đang được điều trị (G0, TG, HDL-c, HA).
Người có vòng eo to dễ mắc chứng chuyển hóa.
Nguy cơ khi mắc hội chứng chuyển hoá
Từng yếu tố thành phần của hội chứng chuyển hóa đều là yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch và đái tháo đường typ 2. Tuy nhiên, nhóm các rối loạn này thường xuất hiện đồng thời trên cùng một cá thể và tương tác làm nặng thêm các nguy cơ tim mạch. Hội chứng chuyển hóa không những làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường typ 2 lên 5 lần mà còn có giá trị tiên lượng sự xuất hiện mới của bệnh đái tháo đường typ 2. Hội chứng chuyển hóa là yếu tố nguy cơ độc lập của một số loại ung thư như ung thư đại trực tràng, ung thư gan, ung thư tuyến tiền liệt…, là yếu tố nguy cơ độc lập của bệnh thận mạn tính, làm giảm trí nhớ và mức độ nhận thức ở mọi lứa tuổi. Tuổi càng cao tỷ lệ mắc các bệnh mạn tính như béo phì, đái tháo đường typ 2 và các bệnh tim mạch càng cao. Như vậy những người cao tuổi mắc hội chứng chuyển hóa sẽ thuộc nhóm đối tượng có nguy cơ mắc đái tháo đường typ 2 và các bệnh tim mạch cao hơn rất nhiều so với người trẻ tuổi. Cùng với thời gian, khi độ tuổi tăng dần mức độ chuyển hóa glucose giảm dần, chủ yếu do giảm hoạt động của insulin. dần theo tuổi.
Ở Việt Nam trong những năm gần đây, tỷ lệ có HCCH càng ngày càng tăng và được một số tác giả quan tâm. Trong một nghiên cứu 1.054 người tuổi từ 30-69 tuổi, đến khám sức khỏe tại khoa khám bệnh theo yêu cầu Bệnh viện Bạch Mai năm 2015 chúng tôi thấy tỷ lệ đái tháo đường là 9%, tiền đái tháo đường là 38%. Đây là một cảnh báo hết sức nghiêm trọng về nguy cơ người dân mắc bệnh đái tháo đường trong tương lai gần.
Phòng và điều trị
Phòng và điều trị hội chứng chuyển hóa là cách hữu hiệu giảm sẽ tỷ lệ tàn tật, giảm bệnh lý tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường và giữ cho quá trình già hóa tự nhiên. Các nghiên cứu tiến cứu đều ủng hộ việc phòng hội chứng chuyển hóa từ sớm, ngay từ độ tuổi còn trẻ. Cần can thiệp tích cực các yếu tố thành phần của hội chứng chuyển hóa đặc biệt là tăng huyết áp. Chế độ ăn giảm năng lượng, giảm mỡ, giảm ngọt, tăng rau xanh và hoa quả tươi giúp làm giảm lượng mỡ bụng, mỡ nội tạng, hạn chế các chất kích thích như bia rượu, thuốc lá cũng rất có ích cho vấn đề kiểm soát đa yếu tố của hội chứng chuyển hóa. Tăng cường vận động và có cuộc sống năng động, lành mạnh, giảm stress, tăng cường hoạt động ngoài trời (đi bộ, đạp xe...) rất có ích trong vấn đề kiểm soát đa yếu tố của hội chứng chuyển hóa. Nhiều nghiên cứu chứng minh, tăng cường vận động và chế độ ăn hợp lý đã giảm được trên 50 % nguy cơ mắc đái tháo đường, giảm năng lượng và acid béo tự do ở người cao tuổi, giúp chuyển hóa tích cực hơn. Tuy nhiên việc ăn giảm năng lượng lại làm giảm khối cơ, gây nhiều bất lợi cho người cao tuổi, do đó cần đồng thời áp dụng chế độ tăng cường hoạt động thể lực tùy theo tuổi, giới và nghề nghiệp. Chế độ ăn giảm năng lượng nhưng cần đảm bảo đủ vitamin và khoáng chất, đặc biệt là vitamin D. Nhiều nghiên cứu cho thấy thiếu vitamin D cũng là một trong các yếu tố nguy cơ gây hội chứng chuyển hóa ở người cao tuổi.một điều rất quan trọng, ngoài vấn đề truyền thông, tuyên truyền cho người dân, rất cần có các chuyên gia y tế chuyên sâu về vấn đề này mới có thể giúp người bệnh một cách hiệu quả nhất. Cần đánh giá đúng mức độ nghiêm trọng của hội chứng chuyển hóa – một bệnh lý của thế giới phát triển, để từ đó có chiến lược đào tạo các chuyên gia y tế và phát huy vai trò của cộng đồng và toàn xã hội trong việc phòng chống căn bệnh này. Hội chứng này phải được chính thức giảng dạy tại các trường y dược.