Một trong những biến chứng nguy hiểm là hội chứng cai rượu – tình trạng xuất hiện khi người nghiện rượu đột ngột ngừng hoặc giảm lượng rượu nạp vào cơ thể. Đây không chỉ là giai đoạn khó chịu tạm thời, mà có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời và đúng.
Bệnh nhân cai rượu được lắng nghe tư vấn từ bác sĩ Bệnh viện Tâm thần Hà Nội.
Lạm dụng rượu là nguyên nhân gây ra hơn 200 loại bệnh và chấn thương. Tại Việt Nam, tiêu thụ rượu bia luôn ở mức cao, đứng trong nhóm 15 quốc gia có mức tiêu thụ bình quân đầu người lớn nhất thế giới. Hệ quả kéo theo là tỷ lệ người phải đối mặt với hội chứng cai rượu ngày càng tăng.
Hội chứng cai rượu xảy ra khi một người đã uống rượu thường xuyên, trong thời gian dài, bỗng ngừng hoặc giảm đột ngột lượng rượu đưa vào cơ thể. Do hệ thần kinh trung ương đã quen với sự hiện diện của cồn, việc cắt giảm rượu sẽ gây mất cân bằng hoạt động não bộ, dẫn tới những triệu chứng đặc trưng:
• Run tay, vã mồ hôi, tim đập nhanh.
• Mất ngủ, lo âu, buồn nôn.
• Ảo giác (nghe, nhìn thấy thứ không tồn tại).
• Co giật.
• Sảng run (delirium tremens) – biến chứng nặng nhất, với tỷ lệ tử vong 5–15% nếu không cấp cứu kịp thời.
Những triệu chứng này thường xuất hiện trong vòng vài giờ đến vài ngày sau khi ngừng rượu. Nghiên cứu tại một bệnh viện lớn của nước ta cho thấy, mỗi năm có hàng trăm ca nhập viện vì hội chứng cai rượu, nhiều trường hợp trong tình trạng nguy kịch, cần hồi sức tích cực. Đây là hồi chuông cảnh báo về mức độ phổ biến và sự nguy hiểm của rối loạn này.
Chơi bóng bàn là một trong những môn rèn luyện thể chất giúp bệnh nhân cai nghiện rượu.
Vì sao không nên tự ý cai rượu tại nhà?
Nhiều người lầm tưởng chỉ cần ý chí là có thể vượt qua. Thực tế, tự ý cai rượu tại nhà có thể nguy hiểm đến chính sức khỏe người bệnh. Người bệnh có thể lên cơn co giật hoặc mê sảng bất cứ lúc nào. Nếu không được cấp cứu kịp thời, nguy cơ tử vong rất cao.
Theo các chuyên gia, rượu là chất có hại cho sức khỏe, một trong những chất gây ra số lượng bệnh tật nhiều nhất trong các loại chất mà con người sử dụng và tiếp xúc. Nguy hiểm hơn, bản chất rượu chính là một chất gây nghiện được con người thỏa hiệp từ trước đến nay, nguyên nhân gây mất kiểm soát hành vi, càng dùng nhiều thì càng bị phụ thuộc nhiều, ngày càng tăng liều lên, từ uống ít dần dần có thể uống nhiều hơn.
Điều trị hội chứng cai rượu: Vai trò của chăm sóc y tế
Tại bệnh viện, người bệnh sẽ được điều trị theo nguyên tắc:
1. Đánh giá và ổn định tình trạng: Kiểm tra gan, thận, tim mạch, mức độ lệ thuộc rượu để xây dựng phác đồ.
2. Điều trị rối loạn tâm thần và các rối loạn cơ thể khác: Thuốc benzodiazepin thường được dùng để kiểm soát lo âu, ngăn co giật.
3. Bổ sung vitamin và khoáng chất: Đặc biệt là vitamin B1, B6, magiê để ngăn ngừa biến chứng thần kinh và rối loạn chuyển hóa.
4. Theo dõi biến chứng: Giám sát nhịp tim, huyết áp, chức năng gan thận để phát hiện sớm sảng run.
5. Hỗ trợ tâm lý – xã hội: Trị liệu nhóm, tư vấn tâm lý và sự đồng hành của gia đình giúp người bệnh kiên trì cai rượu. Đây là yếu tố quyết định duy trì sự kiên trì cai rượu. Các chương trình trị liệu nhóm, tư vấn tâm lý, hoặc hỗ trợ từ gia đình giúp người bệnh giảm tái nghiện.
Ngoài điều trị triệu chứng, quá trình cai rượu còn hướng tới mục tiêu lâu dài là giảm lệ thuộc rượu. Một số thuốc như naltrexone, acamprosate hoặc disulfiram có thể được bác sĩ chỉ định để hỗ trợ ngăn ngừa tái nghiện. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần theo dõi chặt chẽ để tránh tác dụng phụ.
Chơi thể thao tập thể giúp bệnh nhân tạo được mối liên kết với cộng đồng.
Hướng tới chiến lược phòng ngừa và hỗ trợ bền vững
Hội chứng cai rượu phản ánh một thực tế nhức nhối: tỷ lệ lệ thuộc rượu trong cộng đồng vẫn cao và việc tiếp cận điều trị chưa tương xứng. Do đó, ngoài chăm sóc y tế trực tiếp, cần xây dựng chiến lược phòng ngừa và hỗ trợ lâu dài.
Hội chứng cai rượu là hệ quả trực tiếp của lạm dụng rượu lâu dài. Vì vậy, bên cạnh điều trị cấp tính, cần chiến lược toàn diện để giảm lệ thuộc rượu trong cộng đồng:
• Giáo dục cộng đồng: là yếu tố then chốt. Người dân cần hiểu rằng lạm dụng rượu không chỉ ảnh hưởng gan, tim mạch mà còn gây biến đổi thần kinh và nguy cơ hội chứng cai rượu. Việc tuyên truyền cần thực hiện từ trường học, cơ quan, đến các phương tiện truyền thông đại chúng.
• Vai trò gia đình: Người thân đóng vai trò "lá chắn" trong quá trình cai rượu. Nghiên cứu chỉ ra rằng những bệnh nhân nhận được sự hỗ trợ từ người thân có khả năng cai rượu thành công cao gấp đôi so với những người đơn độc. Do đó, tư vấn cho người nhà cách nhận diện triệu chứng và cách ứng xử đúng với người bệnh là vô cùng cần thiết.
• Mở rộng dịch vụ điều trị tại cộng đồng: Cần nhiều hơn các đơn vị chuyên sâu về rối loạn tâm thần do sử dụng rượu và hội chứng cai rượu ở tuyến tỉnh, kết hợp mô hình điều trị ngoại trú, hỗ trợ tâm lý – xã hội, tái thích ứng cộng đồng.
• Chính sách kiểm soát rượu bia: Quy định về quảng cáo, thuế tiêu thụ đặc biệt, quản lý bán lẻ, tuổi bắt đầu được uống nước có cồn, sử dụng rượu có kiểm soát,… có thể giúp giảm đáng kể tình trạng lạm dụng và nghiện rượu.
Một số khuyến nghị cho người dân
• Không tự ý cai rượu tại nhà khi đã lệ thuộc lâu dài. Hãy đến cơ sở y tế để được theo dõi an toàn.
• Người nhà cần quan sát, nhận diện triệu chứng sớm như run, mất ngủ, lo âu bất thường.
• Khuyến khích bệnh nhân tham gia trị liệu nhóm, tư vấn tâm lý để duy trì kết quả lâu dài.
• Hạn chế rượu bia ngay từ đầu, xây dựng lối sống lành mạnh để phòng ngừa lệ thuộc.
Kết luận
Hội chứng cai rượu là một rối loạn y khoa nghiêm trọng, không thể coi thường. Việc chăm sóc y tế – từ cấp cứu, điều trị thuốc đến hỗ trợ tâm lý – đóng vai trò quyết định trong quá trình hồi phục. Để giải quyết tận gốc, cần sự chung tay của cả cá nhân, gia đình, cộng đồng và chính sách quốc gia. Chỉ khi đó, gánh nặng do rượu bia và hội chứng cai rượu mới có thể giảm bớt trong xã hội.
Thông tin hỗ trợ
Bệnh viện Tâm thần Hà Nội
📍 Địa chỉ: Số 30, Ngõ 467, Đường Nguyễn Văn Linh, Phường Phúc Lợi, Quận Long Biên, Hà Nội
📞 Hotline: 0967 301 616
🌐 Website: http://benhvientamthanhanoi.com
Bệnh viện Tâm thần Hà Nội