Hoàng bá Nam (Cortex Oroxyli) là vỏ cây núc nác (Oroxylon indicum Vent.). Trong vỏ không có alcaloid mà có các hợp chất flavonoid. Hoàng bá nam chữa vàng da, mẩn ngứa, ban sởi, viêm họng, ho, đau dạ dày; dân gian dùng thay hoàng bá Bắc, thường kết hợp các thuốc khác. Hạt cây có tên mộc hồ điệp, chữa ho lâu ngày, viêm khí quản, đau dạ dày. Liều dùng: 4-16g. Sau đây là một số bài thuốc trị bệnh có hoàng bá:
Lợi thấp, thoái hoàng, trị viêm gan hoàng đản truyền nhiễm cấp tính, biểu hiện sốt và sợ lạnh, nôn mửa, bụng trướng, đái vàng, rêu lưỡi vàng dày, mạch nhanh gấp.
Hoàng bá tác dụng thanh nhiệt tả hỏa, lợi thấp giải độc, trị viêm gan vàng da, lỵ do thấp nhiệt, tiêu chảy.
Bài 1: Thang chi tử bá bì: chi tử 16g, hoàng bá 12g, cam thảo 4g. Sắc uống. Trị viêm gan cấp tính, hoàng đản, tim nóng hồi hộp, tiểu tiện đỏ vàng, toàn thân phát vàng.
Bài 2: hoàng bá 8g, nhân trần 20g, chi tử 12g, đại hoàng 8g. Sắc uống. Trị viêm gan hoàng đản cấp tính, bụng trướng kết cứng, tiểu ít và đỏ.
Trị các chứng lỵ do thấp nhiệt, đái ra máu mủ, tiêu chảy:
Bài 1: Hoàn hoàng bá: hoàng bá 20g, xích thược 16g. Nghiền thành bột, làm hồ hoàng, viên bằng hạt gai. Mỗi lần uống 10-20 viên. Trị trẻ em đi lỵ ra máu.
Bài 2: hoàng bá 40g, đương quy 40g. Nghiền thành bột. Lấy củ tỏi nướng chín, giã nát, trộn với bột trên làm hoàn bằng hạt đỗ xanh. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 5-7 hoàn. Trị trẻ nhỏ bị bạch lỵ lâu ngày không khỏi, bụng trướng, đau âm ỉ.
Bài 3: hoàng bá 12g, mộc hương 8g. Sắc uống. Trị viêm ruột, viêm dạ dày cấp tính.
Trị âm hư, giáng hỏa:
Bài thuốc: Tri bá địa hoàng hoàn: tri mẫu 12g, hoàng bá 8g, địa hoàng 20g, đơn bì 12g, sơn thù du 8g, sơn dược 16g, phục linh 12g, trạch tả 12g. Sắc uống. Trị các chứng âm hư phát sốt, đau nóng trong xương, mồ hôi trộm, mộng tinh, di tinh, hoạt tinh.
Thanh nhiệt, trị bạch đới:
Dùng bài: Bột dị hoàng: hoàng bá 12g, sơn dược 16g, khiếm thực 12g, xa tiền tử 16g, bạch quả 12g. Sắc uống. Trị đới hạ sắc vàng, âm đạo có trùng roi gây ngứa.
Trị các chứng nhiệt độc bế tắc sinh ung nhọt, phát ban do thấp ở da:
Bài thuốc: hoàng bá nghiền thành bột mịn, pha với nước chè đặc, phối hợp với khổ sâm 12g. Sắc nước rửa ngoài. Có thể trộn với trứng gà bôi trị sưng vú.
Kiêng kỵ: Người tỳ hư tiêu chảy, dạ dày yếu, kém ăn không dùng.
