Cục Dân số (Bộ Y tế) đang tích cực xây dựng Dự thảo Luật Dân số, dự kiến trình Quốc hội vào tháng 10/2025, với nhiều đề xuất chính sách mới nhằm giải quyết những thách thức này.
Đề xuất chính sách khuyến sinh: Đa dạng và linh hoạt
Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế), cho biết Dự thảo Luật Dân số đang đề xuất nhiều biện pháp khuyến sinh toàn diện. Các chính sách này bao gồm việc kéo dài thời gian nghỉ thai sản, hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật khi sinh con, hỗ trợ sinh hoạt phí cho trẻ trong những tháng đầu đời, và ưu tiên tiếp cận chính sách nhà ở xã hội.
Trong hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Dân số và dự thảo Luật Dân số, Bộ Y tế đã đề xuất kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 tháng lên 7 tháng đối với lao động nữ sinh con thứ hai.
Tuy nhiên, việc áp dụng cụ thể biện pháp nào, thời điểm áp dụng sẽ căn cứ vào mức sinh của từng giai đoạn và điều kiện kinh tế - xã hội của từng địa phương. Nội dung này sẽ được quy định chi tiết trong dự thảo Luật Dân số mà Cục đang chủ trì xây dựng.
Việc xây dựng các chính sách này xuất phát từ thực tế xu hướng giảm sinh tại Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế trong ứng phó với mức sinh thấp. Đây cũng là bước cụ thể hóa Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới.
Ông Dũng nhấn mạnh rằng việc áp dụng cụ thể các biện pháp sẽ được căn cứ vào mức sinh của từng giai đoạn và điều kiện kinh tế - xã hội của từng địa phương, và sẽ được quy định chi tiết trong Dự thảo Luật Dân số.
Các chính sách đang được đề xuất đều tập trung vào đối tượng là phụ nữ, các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ và trẻ em. Ảnh: Nhã Chân
Về các chính sách bổ sung như hỗ trợ trông trẻ hay tăng lương hưu cho người sinh đủ 2 con, ông Lê Thanh Dũng cho biết, Dự thảo Luật Dân số dự kiến sẽ quy định: "Chính quyền địa phương cấp tỉnh có mức sinh thấp được quyền quyết định áp dụng các biện pháp hỗ trợ khác ngoài các biện pháp đã quy định; Chính phủ sẽ hướng dẫn chi tiết và bổ sung các biện pháp phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội từng thời kỳ".
Các chính sách đang được đề xuất đều tập trung vào đối tượng là phụ nữ, các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ và trẻ em, nhằm hỗ trợ chi phí sinh con, chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ, từ đó tạo điều kiện thuận lợi để mỗi gia đình có thể sinh đủ 2 con theo mong muốn.
Đáng chú ý, về chính sách miễn học phí, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 217/2025/QH15 ngày 26/6/2025 tại kỳ họp thứ 9 vừa qua. Nghị quyết này quy định miễn học phí cho trẻ mầm non, học sinh phổ thông và người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở công lập, đồng thời hỗ trợ học phí cho học sinh, trẻ mầm non tại các cơ sở dân lập, tư thục. Mức hỗ trợ sẽ do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định, theo khung học phí do Chính phủ quy định, nhưng không vượt quá mức thu của các cơ sở giáo dục ngoài công lập.
Nâng cao chất lượng dân số: Tiếp cận toàn diện từ khi chào đời
Để cụ thể hóa các đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước theo Nghị quyết số 21-NQ/TW, một trong những nội dung quan trọng của Dự thảo Luật Dân số là chính sách nâng cao chất lượng dân số.
Dự thảo Luật tiếp cận theo hướng nâng cao thể chất ngay từ đầu đời, thông qua hệ thống các biện pháp dự phòng 3 cấp. Theo đó, sẽ có chính sách tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn tại các cơ sở y tế do ngân sách nhà nước chi trả. Chính phủ sẽ ban hành Nghị định hướng dẫn và giao Bộ Y tế quy định danh mục kỹ thuật trong gói dịch vụ cơ bản, phù hợp với tiến bộ khoa học kỹ thuật và khả năng cân đối của ngân sách nhà nước trong từng thời kỳ.
Bên cạnh đó, việc sàng lọc, chẩn đoán, điều trị các bệnh, tật bẩm sinh trước sinh và sơ sinh cũng là một trọng tâm. Phần lớn hoạt động sàng lọc sẽ do ngân sách nhà nước chi trả, còn điều trị sẽ tuân thủ theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh. Nội dung này cũng sẽ được hướng dẫn chi tiết trong Nghị định thi hành Luật Dân số. Ông Dũng khẳng định những biện pháp này không chỉ giúp trẻ sinh ra phát triển bình thường mà còn giảm tỷ lệ tật nguyền, thiểu năng trí tuệ trong cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quốc gia.
Kéo dài tuổi thọ khỏe mạnh: Tiếp tục đẩy mạnh các chương trình y tế
Về việc tăng tuổi thọ khỏe mạnh của người Việt Nam, ông Lê Thanh Dũng cho biết theo báo cáo tổng kết 5 năm thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam đã tăng từ 73,5 tuổi (năm 2017) lên 74,7 tuổi (năm 2024). Tuổi thọ khỏe mạnh cũng tăng từ 65,1 năm (năm 2017) lên 65,4 năm (năm 2021). Những kết quả này đạt được nhờ việc triển khai đồng bộ các chính sách chăm sóc và nâng cao sức khỏe, đặc biệt là Chương trình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đến năm 2030 (Quyết định số 1579/QĐ-TTg), với trọng tâm là chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng, hỗ trợ người cao tuổi thuộc diện yếu thế tiếp cận các dịch vụ y tế chất lượng, chi phí phù hợp.
Ông Dũng cho hay, trong thời gian tới, để tiếp tục nâng cao tuổi thọ khỏe mạnh, cần triển khai hiệu quả Chiến lược quốc gia bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân giai đoạn đến 2030, tầm nhìn 2045. Mục tiêu là mọi người dân được hưởng dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng, sống trong môi trường an toàn, phát triển tốt thể chất và tinh thần, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, chất lượng nguồn nhân lực.
"Đặc biệt, cần tiếp tục đẩy mạnh Chương trình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi với mục tiêu thích ứng với già hóa dân số, góp phần thực hiện thành công Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030"- ông Dũng nhấn mạnh.