Theo Đông y, hoài sơn vị ngọt hơi đắng, tính bình; vào kinh tỳ, phế, thận và vị. Có tác dụng ích khí dưỡng âm, kiện tỳ, bổ phế thận, sinh tân. Y học cổ truyền dùng làm thuốc bổ ngũ tạng, mạnh gân xương, chữa suy nhược cơ thể, bệnh đường ruột, tiêu chảy, lỵ, đái tháo đường, bổ thận; chữa đau lưng, hoa mắt chóng mặt… Liều dùng: 12 - 63g. Xin giới thiệu một số bài thuốc có hoài sơn:
Kiện tỳ, cầm tiêu chảy. Trị chứng tỳ hư, tiêu chảy, kém ăn, người mệt
Hoài sơn dưỡng âm kiện tỳ bổ phế thận. Trị suy nhược cơ thể, bệnh đường ruột, tiêu chảy, đái tháo đường…
Bài 1: sơn dược 63 - 125g, gạo nếp, lượng vừa đủ, sao hơi vàng. Sắc uống.
Bài 2: Phì nhi hoàn: hoài sơn 60g, phục linh 45g, bạch biển đậu sao 45g, sơn tra 45g, thần khúc 45g, đương quy 45g, bạch truật sao 30g, trần bì 30g, sử quân tử 30g, hoàng liên 20g, cam thảo 20g. Các vị tán bột mịn, làm hoàn mật, viên bằng hạt đậu xanh. Ngày uống 2 - 3 lần, mỗi lần 3 - 4g. Tác dụng kiện tỳ tiêu thực. Dùng cho trẻ em gầy yếu.
Bài 3: Cốm bổ sâm hoài: hoài sơn 100g, đảng sâm 50g (hoặc bố chính sâm) 50g, ý dĩ 100g, bạch truật 50g, mạch nha 100g, binh lang 25g, vỏ quýt 25g. Tất cả sao vàng, nghiền bột mịn, thêm ít nước hồ làm viên. Ngày ăn 2 lần, mỗi lần 8 - 12g. Chữa suy dinh dưỡng trẻ em có kèm theo tiêu chảy.
Ích thận cố tinh. Trị thận hư gây mộng tinh, di tinh, hoạt tinh, đái vặt không nhịn được, phụ nữ đới hạ (bạch đới): dùng Thang bí nguyên: sơn dược 12g, đảng sâm 12g, bạch truật 12g, phục linh 12g, khiếm thực 12g, táo nhân 12g, kim anh tử 12g, viễn chí 6g, ngũ vị tử 6g, cam thảo 6g. Sắc uống. Trị di tinh, tiêu chảy, bạch đới.
Nhuận phế chữa ho. Trị các chứng phế thận âm hư, ho hen suyễn: sơn dược sống, liều lượng tuỳ ý, sắc uống thay nước chè. Trị chứng lao phổi, buổi chiều hơi sốt, thở khó, ho, tự nhiên ra mồ hôi.
Sinh tân chỉ khát. Trị âm hư, tân dịch khô kiệt, sốt cao, miệng khát, đái tháo đường:
Bài 1: Thang Ngọc dịch: hoàng kỳ 12g, cát căn 12g, thiên hoa phấn 12g, tri mẫu 12g, sơn dược 24g, kê nội kim 8g, ngũ vị tử 6g. Sắc uống.
Bài 2: sơn dược 32g, phúc bồn tử 12g, mạch môn 12g, thiên hoa phấn 12g. Sắc uống.
Bài 3: Tuỵ lợn hầm củ mài: củ mài 60g, tụy lợn 1cái, cùng thái lát hầm nhừ, thêm muối gia vị ăn.
Bài 4: hoài sơn 180g, liên tử 90g, phục linh 40g, ngũ vị tử 350g, thỏ ty tử 300g. Tất cả nghiền bột mịn, thêm rượu trộn với nước hồ làm hoàn, viên bằng hạt đậu xanh. Mỗi lần uống 50 viên với nước cơm.
Kiêng kỵ: người có thấp nhiệt thực tà không được dùng.
