Tai biến mạch máu não (TBMMN) là một bệnh lý do nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên. Đây cũng là tai biến rất thường gặp ở người cao tuổi do tăng huyết áp, vữa xơ động mạch… Bệnh khởi phát đột ngột, phần lớn gây tử vong nhanh chóng hoặc để lại di chứng tàn phế nghiêm trọng. TBMMN theo y học cổ truyền thuộc phạm trù trúng phong. Phong đứng đầu bá chứng; phong đứng đầu trong lục khí; phong có ngoại phong và nội phong. TBMMN là thuộc nội phong.
 Câu đằng. |
Nội phong được chia thành 2 chứng chủ yếu là bế chứng và thoát chứng.
Bế chứng thường do phong động, đàm nghịch, biểu hiện tổng hợp là thần chí hôn mê (nông), hàm răng nghiến chặt, hai tay nắm chặt, đờm dãi ủng tắc, mạch huyền cấp hoặc hồng sáp; trong đó kèm theo hiện tượng nhiệt là “dương bế”, dương bế thường do phong đởm, nhiệt đởm gây ra.
Thoát chứng thường là do chân khí bị bạo tuyệt, có những biểu hiện nguy hiểm đến tính mạng như mồ hôi ra thành giọt, chân tay quyết lạnh, mắt nhắm, miệng há, tay xòe, hơi thở yếu, tiểu són, đại tiện không tự chủ.
Có 4 nguyên nhân chủ yếu gây ra nội phong dẫn đến trúng phong (TBMMN) là:
1. Hoả nhiệt thịnh: Thận tủy hư suy không chế được hoả của tâm, không dưỡng hoả của can dẫn đến “đại quyết”.
2. Can phong nội động: Tinh huyết suy giảm, thuỷ không nuôi được mộc làm can dương quá mạnh, “bại quyết” hoặc can âm kém, huyết ráo sinh nhiệt, nhiệt sinh phong.
3. Thấp đờm: Thấp thổ sinh đờm, dần sinh nhiệt, nhiệt sinh phong, xét sâu xa là do hoả của tâm và can thịnh làm tân dịch bị nung nấu mà hoá thành đàm.
4. Khí hư suy (thường do chân khí bạo tuyệt) mà sinh phong.
Trúng phong là bệnh cấp tính, diễn biến nhanh và nguy hiểm đến tính mạng người bệnh, vì vậy phải cấp cứu kịp thời.
Để điều trị có hiệu quả phải căn cứ vào triệu chứng và nguyên nhân gây bệnh để xử lý đúng và thích hợp. Theo các tài liệu của cổ nhân và bậc tiền bối, kết hợp với kinh nghiệm đã được tổng kết, y học cổ truyền điều trị TBMMN như sau:
Trúng phong kinh lạc
Biểu hiện: Đột nhiên người có cảm giác tê dại, bước đi nặng nề hoặc đột nhiên mồm méo, mắt lệch, bán thân bất toại (liệt nửa người), có thể nói khó nếu bán thân bất toại bên phải. Nếu nặng có thể bất tỉnh nhân sự (hôn mê nông). Ngoài ra còn một số triệu chứng về sợ lạnh hay không sợ lạnh, sợ gió hay không sợ gió, người nóng hay mát, có mồ hôi hay không hoặc các khớp tay, chân tê dại, co, đau…
Phép điều trị:
- Nếu nguyên nhân do hoả nhiệt thịnh: thì phải bình can tức phong, hoá, đàm thông kinh lạc.
 |
Bài thuốcThiên ma câu đằng ẩm: thiên ma 12g, ích mẫu thảo 16g, câu đằng 16g, tang ký sinh 20g, dạ giao đằng (hà thủ ô) 16g, chi tử 12g, hoàng cầm 16g, đỗ trọng 12g, ngưu tất 16g, thạch quyết minh (sắc trước) 20g.
- Nếu nguyên nhân do can phong nội đông thì phải dưỡng huyết khu phong, thông kinh lạc.
Bài thuốc Đại tần giao than: tần giao 8g, sinh địa 12g, thạch cao 4g, phục linh 8g, trường sinh thảo 2g, bạch thược 8g, xuyên khung 8g, thục địa 20g, đương quy 8g, bạch chỉ 4g, khương họat 4g, hoàng cầm 4g, độc hoạt 4g, tế tân 4g, phòng phong 8g.
- Nếu do đàm thấp sinh phong thì phải trừ đàm, hoá trọc, khai khiếu.
Bài thuốcĐạo đàm thang: bán hạ 8g, xương bồ 4g, nam tinh 4g, quất hồng 4g, sinh khương 4g, chỉ thực 4g, phục linh 4g, cam thảo 2g, thiên ma 4g, cương tằm 4g, uất kim 4g.
Lương y Vũ Quốc Trung