Tại Điều 9 dự thảo Luật Dân số, Nhà nước khuyến khích sinh đủ hai con tại tỉnh có mức sinh thấp bằng cách hỗ trợ một lần bằng tiền ít nhất tương đương một lần mức lương tối thiểu vùng khi phụ nữ sinh con thứ nhất, và ít nhất tương đương hai lần mức lương tối thiểu vùng khi phụ nữ sinh con thứ hai.
Bên cạnh đó, cặp vợ chồng cam kết sinh đủ hai con được Nhà nước hỗ trợ cho con của họ học tại cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục tiểu học công lập, và miễn học phí khi theo học trung học cơ sở công lập. đề xuất hỗ trợ bằng tiền đối với phụ nữ sinh con thứ nhất và thứ hai tại các tỉnh, thành có mức sinh thấp như TPHCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương...
Tính theo mức lương tối thiểu vùng đang được áp dụng theo Nghị định 90/2019 NĐ-CP cụ thể: Mức 4.420.000 đồng/tháng ở vùng I; 3.920.000 đồng/tháng ở vùng II; 3.430.000 đồng/tháng ở vùng III; 3.070.000 đồng/tháng đối với vùng IV.
Nếu Dự thảo Luật Dân số được thông qua, khi sinh đủ hai con, phụ nữ tại các tỉnh vùng I mức sinh thấp có thể được hỗ trợ tiền đến 8,84 triệu đồng.
Trước đây, chính sách thưởng tiền cho phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi ở tỉnh có mức sinh thấp sẽ được khen thưởng, hỗ trợ tiền hoặc hiện vật được đề cập đến tại Thông tư 01/2021 của Bộ Y tế. Tuy nhiên, mức hỗ trợ lại căn cứ vào thực tiễn và việc quyết định, lựa chọn của địa phương.
Trước vấn đề này, nhiều ý kiến cho rằng, với số tiền này liệu có đủ hấp dẫn cũng như giúp các gia đình đủ chi tiêu khi chi phí sinh con tăng kèm các dịch vụ cần hỗ trợ theo như thuê người giúp việc, đi lại khám chữa bệnh…
Trước vấn đề này, bà Đặng Quỳnh Thư, Vụ trưởng Vụ Quy mô Dân số - KHHGĐ, Tổng cục DS-KHHGĐ, Bộ Y tế cho rằng, trong Dự thảo Luật Dân số mà Bộ Y tế đang xin ý kiến, một trong những biện pháp khuyến khích sinh đủ hai con tại tỉnh có mức sinh thấp là hỗ trợ bằng tiền đối với phụ nữ sinh con. Bà cũng nhấn mạnh, đây là biện pháp hỗ trợ, không phải "thưởng" hay "tặng"… như nhiều người hiểu.
Thực tế, mức hỗ trợ đã đề xuất trong dự thảo có thể không đáng kể đối với gia đình có điều kiện thuê giúp việc. Nhưng đối với phụ nữ, gia đình lao động thu nhập thấp, khoản tiền đó phần nào hỗ trợ được họ trong lúc sinh con, khi mà nhu cầu chi phí cho gia đình gia tăng trong khi thu nhập giảm do nghỉ sinh.
Theo bà Quỳnh Thư, các biện pháp khuyến khích sinh đủ hai con ở vùng mức sinh thấp cần triển khai đồng bộ và quyết liệt. Vì vậy, bên cạnh đề xuất hỗ trợ, khuyến khích trực tiếp bằng tiền, dự thảo Luật đề xuất một số hỗ trợ, khuyến khích như: ưu tiên cho trẻ học tại cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục tiểu học công lập; miễn học phí khi theo học trung học cơ sở công lập; có chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật đối với cặp vợ chồng cam kết sinh đủ hai con. Khuyến khích cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp tham gia cung cấp, phát triển các dịch vụ tư vấn, hỗ trợ hôn nhân và gia đình; Xây dựng môi trường, cộng đồng phù hợp tạo điều kiện cho các cặp vợ chồng sinh đủ hai con, chăm sóc và nuôi dạy con tốt, chia sẻ trách nhiệm giữa các thành viên trong gia đình; khuyến khích trách nhiệm xã hội của người sử dụng lao động đối với người lao động nuôi con nhỏ;….
Theo các chuyên gia, tình trạng giảm mức sinh rất sâu ở nhiều nước đã cho thấy nhiều hậu quả kinh tế, xã hội nặng nề. Đây là bài học đáng chú ý đối với các nhà hoạch định chính sách dân số của Việt Nam. Vì vậy, đề xuất ở những nơi có mức sinh thấp nhà nước nên hỗ trợ tiền cho các cặp vợ chồng khi sinh con. Có thể nói, giải pháp này cho thấy sự chia sẻ của nhà nước với các gia đình trẻ về chi phí sinh con.
Giải pháp trợ cấp tiền cho các cặp vợ chồng khi sinh con, trên thế giới cũng rất đa dạng. Có nước trợ cấp một lần, ngay sau khi bà mẹ sinh con; có nước trợ cấp đến 16 tuổi; có nước trợ cấp với các mức khác nhau, tùy thuộc vào số lần sinh;...
Sinh con, nuôi con, dạy con không chỉ liên quan đến kinh tế mà còn liên quan đến nhiều vấn đề khác, như: Giờ giấc làm việc, nghỉ ngơi của cha mẹ; nhà ở, giáo dục, môi trường xã hội,... Vì vậy, bên cạnh trợ cấp nuôi con, cần cải tiến nhiều chính sách, quy định, như: Thời gian nghỉ đẻ, chế độ làm việc linh hoạt của những bố mẹ có con nhỏ; thời gian đón, trả trẻ mầm non, mẫu giáo linh hoạt, phù hợp với giờ làm việc của cha mẹ; chính sách nhà ở ưu tiên cho cặp vợ chồng sinh đủ 2 con; xây dựng môi trường xã hội lành mạnh.
