Sau hơn 3 năm xây dựng, chỉnh lý, bổ sung, hồ sơ Hát ca trù người Việt đã được Viện Âm nhạc Việt Nam (VN) trình lên Chính phủ. Dự kiến, trong tháng 3 này, hồ sơ này sẽ được Việt Nam trình UNESCO xem xét, công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp.
 Biểu diễn ca trù. Ảnh: Hoàng Hà |
Khi được hỏi có lạc quan về khả năng “thắng” của hồ sơ Hát ca trù người Việt, ông Lê Toàn nói: “Đương nhiên là chúng tôi hy vọng. Nếu được UNESCO công nhận, hàng năm chúng ta sẽ phải báo cáo kiểm kê nộp cho tổ chức UNESCO. Cụ thể, phải báo cáo về số nghệ nhân lớn tuổi, những biến động trong năm; số lượng nghệ nhân trẻ hát ca trù mỗi năm thêm (hay bớt) bao nhiêu; các tổ chức ca trù (được thành lập, mất đi bao nhiêu, lý do); các di tích lịch sử liên quan đến nghệ thuật hát ca trù được phục hồi... Theo chúng tôi được biết, từ nhiều năm trước ca trù đã được các nhà nghiên cứu, học giả của nước ngoài nghiên cứu, ví dụ như TS. Barley Norton (Anh), Thạc sĩ Alienor Anisensel (Pháp), GS. Stephen Addiss (Mỹ)... Ca trù cũng đã giới thiệu tại ĐH Hawai at Manoa Hônlulu, Sorbonne Paris do GS. Trần Văn Khê thuyết giảng. Người Pháp cũng đã ghi hình biểu diễn ca trù từ những năm đầu thế kỷ 20... Vì thế, nếu ca trù được UNESCO công nhận sẽ có được tiếng vang để thế giới biết đến. Qua đó, chúng ta sẽ phát tín hiệu để tìm kiếm thêm các tư liệu về ca trù cổ từ nước ngoài. Ngoài ra, chúng tôi cũng sẽ có kế hoạch quay, ghi hình các nghệ nhân còn sống. Quay để rồi sau đó phục dựng”.
Cũng theo những người xây dựng hồ sơ, dù ca trù có được UNESCO công nhận thì đó cũng chỉ là một cái danh. Quan trọng nhất vẫn là ý thức người dân trong việc bảo tồn, giữ gìn vốn cổ của mình. Thời gian qua, nhiều nơi trong cả nước đã có ý thức khơi dậy và bảo tồn bộ môn nghệ thuật đặc sắc này nhưng chưa làm sống lại thực sự không gian và không khí hát ả đào xưa. Ca trù thấm sâu trong dân và gắn liền với môi trường diễn xướng. Vậy nên, nếu bảo tồn ca trù bằng cách sân khấu hóa, đưa vào những khán phòng kiểu hội trường... sẽ làm cho ca trù mất đi không ít giá trị tự thân.
Vì thế, không thể ngồi chờ thế giới công nhận giá trị văn hóa của mình, mà phải có ngay kế hoạch, hành động để giữ gìn ca trù. Đây là điều mà Viện Âm nhạc VN đã có kế hoạch tiếp tục triển khai công tác thống kê, kiểm kê, điền dã, sưu tầm. Một cuộc hội thảo khoa học lớn về ca trù sẽ được tổ chức vào giữa năm 2009 với sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhiều nhà khoa học và các địa phương có ca trù với mục đích tìm kiếm những giải pháp chấn hưng ca trù hiệu quả hơn nữa.
Chu Thu Hằng