Hộ sinh và hành trình giảm tử vong mẹ và trẻ sơ sinh

Gần 25.000 nữ hộ sinh đang lặng thầm cống hiến chăm sóc sức khoẻ bà mẹ, trẻ sơ sinh tại Việt Nam

Hộ sinh – mắt xích then chốt trong kiểm soát tử vong mẹ và trẻ sơ sinh

Trong chuỗi chăm sóc sức khỏe sinh sản, hộ sinh đóng vai trò then chốt từ đầu đến cuối: tư vấn, khám thai định kỳ, phát hiện thai kỳ nguy cơ cao, hỗ trợ sinh thường, xử lý tai biến sản khoa ban đầu và chăm sóc hậu sản. Họ chính là lực lượng tuyến đầu giúp sàng lọc và xử trí sớm các nguy cơ, một bước đi sống còn để ngăn chặn các biến chứng dẫn đến tử vong mẹ hoặc trẻ sơ sinh.

Tại tỉnh Cao Bằng, hộ sinh không chỉ làm việc trong phòng sinh của bệnh viện mà còn hiện diện ở hầu hết các trạm y tế xã, nơi nhiều xóm bản còn cách trở, không có đường xe cơ giới. Chính từ những trạm y tế nhỏ bé ấy, họ lên đường đến từng nhà, từng bản để vận động phụ nữ đến sinh tại cơ sở y tế, hướng dẫn lịch khám thai, theo dõi dấu hiệu bất thường và sẵn sàng hỗ trợ cấp cứu khi cần thiết.

Tỷ lệ phụ nữ sinh con tại nhà vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro vẫn còn hiện diện ở các vùng sâu, vùng dân tộc thiểu số do thói quen văn hóa, khoảng cách địa lý và thiếu thông tin. Những người hộ sinh trở thành cầu nối tin cậy, góp phần thay đổi tư duy sản phụ thông qua vận động, truyền thông sức khỏe, giải thích về rủi ro sinh tại nhà và lợi ích sinh tại cơ sở y tế.

Họ không chỉ nói bằng lý thuyết, mà còn bằng chính sự tận tụy trong chăm sóc từng sản phụ. Như chia sẻ của chị Hà Thị Thuẫn (thị trấn Quảng Uyên): "Cả hai bé nhà tôi đều sinh tại BVĐK huyện Quảng Hòa. Trong quá trình từ lúc đi khám thai, sinh đẻ và chăm sóc sau sinh, các nữ hộ sinh đều rất tận tâm và chu đáo. Các chị hướng dẫn đầy đủ từ chế độ dinh dưỡng đến cường độ vận động, nghỉ ngơi hợp lý để tôi có một thai kỳ khỏe mạnh và đón con chào đời thuận lợi. Đặc biệt, sau sinh, các chị còn hướng dẫn kỹ lưỡng cách chăm con, vệ sinh, theo dõi sức khỏe và cả cách chăm sóc bản thân, điều mà tôi thật sự trân trọng. Với tôi, các nữ hộ sinh không chỉ là nhân viên y tế mà còn như những người đồng hành đầy yêu thương trong hành trình làm mẹ."

Khi thai kỳ biến chứng hoặc chuyển dạ gặp bất thường, thời gian xử lý tính bằng phút. Ở tuyến cơ sở, hộ sinh chính là người đầu tiên phát hiện dấu hiệu nguy hiểm: tiền sản giật, băng huyết, suy thai, ngôi thai bất thường... và thực hiện sơ cứu, xử trí cấp cứu ban đầu, đồng thời tổ chức chuyển viện kịp thời. Không ít ca sinh khó tại vùng núi đã được cứu sống nhờ phản xạ chuyên môn vững vàng của các hộ sinh tại trạm.

Hộ sinh nâng tầm y tế cơ sở

Điều đáng quý là những kỹ năng đó không phải tự nhiên có, mà được bồi đắp qua đào tạo, tập huấn chuyên sâu và thực hành tại địa phương. Sở Y tế Cao Bằng thường xuyên phối hợp với các trường đại học y tổ chức các lớp bồi dưỡng chuyên môn, trong đó tập trung vào kỹ năng xử trí tai biến sản khoa yếu tố cốt lõi trong giảm tử vong mẹ và sơ sinh.

Trong hành trình xây dựng một hệ thống y tế cơ sở vững mạnh, giảm thiểu tử vong mẹ và trẻ sơ sinh không chỉ là mục tiêu, mà còn là cam kết của ngành Y tế Cao Bằng đối với mỗi gia đình, mỗi cộng đồng. Xác định hộ sinh là lực lượng nòng cốt trong chăm sóc sức khỏe sinh sản, bà mẹ và trẻ em, Sở Y tế tỉnh đã không ngừng đầu tư cho công tác đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng thực hành và phẩm chất nghề nghiệp cho đội ngũ hộ sinh cũng như điều dưỡng, kỹ thuật viên.

Tháng 5/2025, Sở Y tế phối hợp với Trường Đại học Y Dược Hải Phòng tổ chức lớp bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp chuyên môn y tế, trong đó chú trọng cập nhật kiến thức và kỹ năng cho các nữ hộ sinh đang công tác tại các cơ sở y tế công lập trên toàn tỉnh. Song hành cùng đó, Hội Điều dưỡng tỉnh cũng tích cực tạo điều kiện cho hội viên tham gia các lớp tập huấn, hội thảo chuyên đề, nghiên cứu khoa học, những hoạt động góp phần thiết thực nâng cao chất lượng chăm sóc tại tuyến cơ sở.

Không dừng lại ở kiến thức chuyên môn, ngành Y tế tỉnh đặc biệt chú trọng đến kỹ năng giao tiếp, đạo đức nghề nghiệp và hỗ trợ tâm lý, những yếu tố quan trọng để hộ sinh không chỉ là người thực hiện kỹ thuật, mà còn là chỗ dựa tin cậy của sản phụ và gia đình. Hội Điều dưỡng tỉnh đã chỉ đạo tổ chức định kỳ các hội thi tay nghề, thi điều dưỡng, hộ sinh giỏi thanh lịch, tạo sân chơi chuyên môn sinh động để đội ngũ nhân lực y tế giao lưu, học hỏi, rèn luyện tay nghề và tu dưỡng y đức, những phẩm chất làm nên sự bền vững của y tế cơ sở.

Chị Nông Thúy Nga, Chủ tịch Hội Điều dưỡng tỉnh Cao Bằng chia sẻ: "Hoạt động của đội ngũ hộ sinh tại Hội Điều dưỡng thời gian qua luôn nhận được sự quan tâm sâu sát từ lãnh đạo Sở Y tế và các đơn vị y tế. Dù chưa có hội nghề nghiệp riêng, nhưng hộ sinh được lồng ghép hiệu quả trong hệ thống điều dưỡng, tạo nên mối gắn kết chuyên môn chặt chẽ và hỗ trợ lẫn nhau trong thực tiễn công tác."

Tuy nhiên, chị cũng thẳng thắn nhìn nhận thực tế địa bàn rộng, giao thông cách trở, nhân lực hộ sinh còn thiếu và chưa đồng đều về trình độ, trong khi công tác đào tạo, giám sát ở một số đơn vị vẫn gặp khó khăn do thiếu đầu mối chuyên trách và cơ sở vật chất còn hạn chế. Đây chính là những thách thức mà ngành Y tế tỉnh đang nỗ lực từng ngày để tháo gỡ, nhằm phát huy tối đa vai trò của người hộ sinh những người gìn giữ sự sống, đồng hành cùng sản phụ trên hành trình làm mẹ, và góp phần xây dựng một hệ thống y tế cơ sở nhân văn, bền vững.

Trong những thời điểm gian nan như thiên tai, dịch bệnh điển hình là đại dịch COVID-19 người hộ sinh tại vùng sâu có thể là nhân viên y tế duy nhất còn bám trụ lại trạm y tế xã. Họ vừa làm công tác chuyên môn, vừa hướng dẫn sản phụ cách chăm sóc tại nhà, giám sát phòng dịch, thậm chí tự xử lý các tình huống khẩn cấp khi không thể chuyển viện. Đó không chỉ là trách nhiệm nghề nghiệp mà còn là sự kiên cường, tận hiến vì sức khỏe cộng đồng.

Hiện nay, Cao Bằng có hơn 1.000 hộ sinh, điều dưỡng và kỹ thuật viên đang làm việc tại các cơ sở y tế. Tuy nhiên, lực lượng hộ sinh vẫn còn thiếu so với nhu cầu thực tế, trình độ chưa đồng đều, và thiếu một đầu mối chuyên trách ở cấp tỉnh. Dù vậy, với sự quan tâm từ Sở Y tế và các tổ chức chuyên môn như Hội Điều dưỡng tỉnh, các lớp đào tạo, hội thi tay nghề, tập huấn đạo đức nghề nghiệp… đang góp phần từng bước nâng cao chất lượng nhân lực hộ sinh.

Từ phòng sinh đến từng mái nhà ở vùng sâu, từ giường bệnh đến những con đường gập ghềnh giữa bản làng, dấu chân của người hộ sinh không chỉ mang theo kiến thức y học mà còn mang theo sự an tâm, lòng tận tụy và tình người. Vai trò của họ không chỉ nằm trong hành lang bệnh viện, mà lan tỏa đến từng cộng đồng nơi những ca sinh nở an toàn là biểu tượng sống động cho một nền y tế tiếp cận và công bằng.

Giảm tử vong mẹ và trẻ em không chỉ là chỉ tiêu y tế, mà là thước đo nhân văn của một hệ thống chăm sóc sức khỏe. Và hộ sinh chính là người thắp lên hy vọng ấy.