1. Nguyên nhân gây hở hàm ếch
Hở hàm ếch là khuyết điểm trong phát triển vòm miệng dẫn đến hình thành khe hở giữa khoang mũi và vòm miệng. Còn sứt môi là tình trạng môi trên phát triển không đều, bị khiếm khuyết một phần nên tạo ra một hoặc cả hai khe nứt bên đường giữa môi trên.
Nguyên nhân gây ra dị tật hở hàm ếch ở thai nhi rất phức tạp, hiện chưa biết chính xác. Tuy nhiên các chuyên gia cho rằng có sự liên quan mật thiết với yếu tố di truyền (từ cha, mẹ sang con) và yếu tố môi trường.
Ở thai nhi thì môi sẽ hình thành vào giữa tuần tuổi thứ 4 và thứ 5. Còn hàm trên sẽ hình thành vào giữa thứ 7 và thứ 8 của thai kỳ. Chính vì vậy nếu thời điểm này có yếu tố bên ngoài không tốt tác động đến người mẹ trong thời kỳ mang thai sẽ làm tăng nguy cơ trẻ sinh ra bị sứt môi và hở hàm ếch.
Một số yếu tố làm tăng khả năng sinh con bị hở hàm ếch
- Người mẹ bị nhiễm virus trong khoảng 3 tháng đầu thai kỳ (tuần thứ 4 - tuần thứ 10) như cảm cúm, nhiễm virus rubella…
- Sử dụng vitamin A liều cao.
- Chế độ dinh dưỡng kém, không cung cấp đủ vitamin B6, vitamin B12 và axit folic.
- Bố mẹ mắc bệnh giang mai, bệnh lậu không điều trị triệt để.
- Thường xuyên tiếp xúc với môi trường độc hại, nhiễm tia phóng xạ (tia X), nhiễm hóa chất (Thalidomid, Dioxin).
- Tình trạng sức khỏe và thói quen sinh hoạt của người mẹ khi mang thai: Suy dinh dưỡng hoặc béo phì, người lớn tuổi, tâm lý căng thẳng, lo âu kéo dài, uống rượu, hút thuốc…
- Bệnh tiểu đường: Phụ nữ mắc bệnh tiểu đường được chẩn đoán trước khi mang thai tăng nguy cơ sinh con bị sứt môi kèm hoặc không kèm chẻ khẩu cái so với những phụ nữ không mắc bệnh tiểu đường.
- Sử dụng một số loại thuốc: Phụ nữ sử dụng một số loại thuốc để điều trị bệnh động kinh, chẳng hạn như topiramate hoặc axit valproic trong ba tháng đầu của thai kỳ sẽ làm tăng nguy cơ sinh con bị sứt môi có hoặc không kèm chẻ khẩu cái, so với những phụ nữ không dùng những loại thuốc này.
Hở hàm ếch là loại dị tật thường gặp trong các dị tật bẩm sinh ở trẻ.
2. Triệu chứng của hở hàm ếch
Hở hàm ếch là có khe hở giữa vòm miệng và khoang mũi. Sứt môi và hở hàm ếch có thể diễn ra riêng lẻ hoặc cùng lúc trên cùng một người (sứt môi và hở hàm ếch). Xảy ra khi 3 khối mô bào thai tạo thành môi trên không liền được với nhau và thường kết hợp với khe vòm miệng.
Sẽ rất dễ để nhận biết tình trạng hở hàm ếch trong môi hoặc vòm miệng ngay khi trẻ vừa mới sinh, sứt môi cụ thể như:
- Trên môi hoặc vòm miệng có những vết nứt. Điều này có thể gây ảnh hưởng đến một bên hoặc cả 2 bên khuôn mặt trẻ.
- Tùy vào mức độ nặng nhẹ, sứt môi có thể chỉ là vết rách nhỏ ở trên môi hoặc cũng có thể tạo thành vết rách lớn nối liền lên mũi.
- Có những trường hợp vết nứt xuất hiện một khe nhỏ trên môi hoặc cũng có thể xuyên qua nướu trên và vòm miệng rồi dừng lại ở phần dưới mũi.
- Trẻ sẽ rất khó khăn trong việc khó nuốt, nên có khả năng chất lỏng hoặc thức ăn chảy ra từ phía mũi.
Hở hàm ếch và sứt môi ở thai nhi có 3 dạng phổ biến là:
- Chỉ sứt môi, không hở hàm ếch.
- Chỉ hở hàm ếch, không sứt môi.
- Cả hở hàm ếch và sứt môi.
Khe hở môi, khe hở hàm có thể được chữa khỏi nhờ thực hiện phẫu thuật sau sinh.
3. Hở hàm ếch có lây không?
Hở hàm ếch là loại dị tật thường gặp trong các dị tật bẩm sinh ở trẻ, không phải là bệnh lây nhiễm nên không lây.
4. Phòng ngừa hở hàm ếch
Trong thai kỳ các bà mẹ nên áp dụng các gợi ý sau để ngăn ngừa hở hàm ếch ở trẻ:
- Tăng cường các thực phẩm chứa vitamin B9 (axit folic) trong bữa ăn như rau xanh, ngũ cốc… Trong trường hợp cần thiết nên bổ sung viên uống mỗi ngày theo chỉ định của bác sĩ.
- Cân bằng chế độ dinh dưỡng của mẹ, tránh thiếu các chất cần thiết cho sự phát triển của thai nhi.
- Hạn chế tiếp xúc với các hóa chất độc hại ảnh hưởng đến thai nhi.
- Luôn tạo môi trường thoải mái về tinh thần và thể chất. Luyện tập một số bài tập yoga, thiền nhẹ nhàng.
- Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng bất kỳ thuốc nào.
- Trước khi có kế hoạch mang thai nên tiêm các mũi vaccine như uốn ván, rubella.
5. Điều trị hở hàm ếch
Mắc dù bệnh hở hàm ếch không gây nguy hiểm cho sức khỏe, nhưng nó sẽ làm ảnh hưởng đến quá trình ăn, nói, diện mạo bình thường của trẻ. Do đó cần phải được tiến hành điều trị, phương pháp chủ yếu được sử dụng trong điều trị là phẫu thuật, tuy nhiên cần dựa vào thể trạng sức khỏe của trẻ.
Các biện pháp phẫu thuật có thể bao gồm:
Sửa môi: Bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật rạch hai bên khe hở và tạo ra các vạt mô. Tiếp đến các vạt được khâu lại với nhau. Phương pháp này sẽ cho một hình dạng, cấu trúc, chức năng môi như những người bình thường.
Sửa chữa vòm miệng: Khi dùng phẫu thuật này bác sĩ cần phải căn cứ nhiều vào tình trạng sức khỏe hiện tại. Trước khi thực hiện rạch hai bên khe hở và sắp xếp lại các mô cơ, sữa chữa và cuối cùng là khâu kín.
Phẫu thuật ống tai: Những trẻ bị hở hàm ếch nên đặt ống tai để giảm nguy cơ mắc bệnh tai mạn tính, ảnh hưởng đến thính giác.
Phẫu thuật để tái tạo lại ngoại hình: Phẫu thuật bổ sung có thể cần thiết để cải thiện hình dạng của miệng, môi và mũi.
Phẫu thuật có thể cải thiện diện mạo và vẻ ngoài của khuôn mặt trẻ em và cũng có thể cải thiện khả năng thở, thính giác cũng như phát triển giọng nói và ngôn ngữ.
Trẻ em bị sứt môi hở hàm ếch kèm theo khe hở xương hàm có thể cần các loại điều trị và dịch vụ khác, chẳng hạn như chăm sóc nha khoa hoặc chỉnh hình răng đặc biệt hoặc trị liệu ngôn ngữ.
Thời điểm cần đưa trẻ đi phẫu thuật hở hàm ếch
Phẫu thuật sửa sứt môi được khuyến cáo nên làm trong vòng 12 tháng đầu đời.
Phẫu thuật hở hàm ếch được khuyến nghị trong vòng 18 tháng đầu đời hoặc sớm hơn nếu có thể. Nhiều trẻ em sẽ cần các thủ tục phẫu thuật bổ sung khi chúng lớn hơn.
Sau đây là các mốc thời gian thích hợp để đưa trẻ đi phẫu thuật sứt môi.
- Trẻ từ 3 tháng đến 6 tháng tuổi: Phẫu thuật sứt môi (khe hở môi).
- Trẻ từ 12 tháng đến 18 tháng tuổi: Phẫu thuật hở hàm ếch (khe hở vòm).
- Trẻ từ 4 – 6 tuổi: Phẫu thuật đóng dò vòm.
- Trẻ từ 13 - 17 tuổi: Phẫu thuật ghép xương khe hở xương ô răng.
- Từ 18 – 20 tuổi: Phẫu thuật di chuyển xương hàm (nếu được chỉ định).
