1. Nguy cơ bệnh tim mạch ở người nhiễm HIV
Nhờ tiến bộ y học, người nhiễm HIV được điều trị ARV đúng và đủ có thể sống khỏe mạnh, gần như tương đương người bình thường. Tuy nhiên, chính tuổi thọ kéo dài này lại khiến nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm, đặc biệt là bệnh tim mạch, ngày càng gia tăng.
Theo TS.BS. Cao Thị Thanh Thủy, Trung tâm Y khoa số 1 Tôn Thất Tùng, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, nguy cơ tim mạch ở người nhiễm HIV cao hơn dân số chung do nhiều yếu tố phối hợp.
HIV gây tình trạng viêm mạn tính và rối loạn miễn dịch, từ đó làm tổn thương nội mạc mạch máu, thúc đẩy xơ vữa động mạch. Ngoài ra, một số thuốc kháng virus (ARV) như nhóm ức chế protease, có thể gây rối loạn chuyển hóa lipid, tăng glucose. Ngay cả các thuốc ARV thế hệ mới, hiệu quả cao như dolutegravir cũng được ghi nhận có tác dụng phụ gây tăng cân và rối loạn chuyển hóa lipid.
Nguy cơ tim mạch ở người nhiễm HIV cao hơn dân số chung do nhiều yếu tố phối hợp.
Tương tự, tenofovir alafenamide – lựa chọn tốt cho người nhiễm HIV kèm suy thận – vẫn có thể gây tăng cân và thay đổi chuyển hóa lipid. Sự cộng hưởng của nhiều yếu tố nguy cơ này làm gia tăng đáng kể khả năng mắc bệnh mạch vành, nhồi máu cơ tim và đột quỵ ở người sống chung với HIV.
Không chỉ vậy, những thói quen sống kém lành mạnh như hút thuốc lá, ít vận động hay ăn nhiều chất béo bão hòa cũng làm nguy cơ tim mạch tăng cao hơn. Vì vậy, việc sàng lọc định kỳ các bệnh không lây nhiễm và quản lý đồng thời HIV cùng các yếu tố nguy cơ tim mạch được xem là chìa khóa để giảm tỷ lệ biến cố tim mạch ở nhóm bệnh nhân này.
2. Dấu hiệu cảnh báo sớm bệnh tim mạch ở người nhiễm HIV
Bệnh tim mạch ở người nhiễm HIV có thể diễn tiến âm thầm trong nhiều năm trước khi gây biến chứng nghiêm trọng. Trên thực tế, nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện bệnh khi đã gặp biến cố nhồi máu cơ tim, đột quỵ hoặc suy tim. Do đó, nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo có ý nghĩa quan trọng để can thiệp kịp thời.
Một số biểu hiện thường gặp cần chú ý bao gồm đau tức ngực hoặc cảm giác bó chặt ngực khi gắng sức, khó thở, hồi hộp trống ngực, mệt mỏi bất thường, phù chân hoặc tăng huyết áp khó kiểm soát. Đây có thể là dấu hiệu của bệnh mạch vành, suy tim hoặc rối loạn nhịp tim.
Ngoài ra, sự thay đổi bất thường trong các chỉ số xét nghiệm như tăng cholesterol, triglyceride, đường huyết hay huyết áp cũng là những cảnh báo gián tiếp. Người bệnh nên chủ động trao đổi với bác sĩ khi có bất kỳ biểu hiện nào kể trên, không tự ý bỏ qua hay chờ tới lần khám định kỳ tiếp theo.
Phát hiện sớm các dấu hiệu này giúp bác sĩ có thể điều chỉnh phác đồ điều trị, bổ sung thuốc dự phòng hoặc can thiệp lối sống để giảm nguy cơ biến cố tim mạch. Theo dõi sát triệu chứng và xét nghiệm định kỳ sẽ giúp phát hiện bệnh tim mạch ngay từ giai đoạn sớm, nâng cao hiệu quả điều trị HIV và chất lượng cuộc sống lâu dài.
3. Những hiểu lầm thường gặp về bệnh tim mạch ở người nhiễm HIV
Bệnh nhân cần tuân thủ điều trị ARV đều đặn, kết hợp theo dõi mỡ máu, đường huyết, huyết áp và điều chỉnh thuốc khi cần.
Một hiểu lầm khá phổ biến là “chỉ người lớn tuổi mới mắc bệnh tim mạch”. Thực tế, tình trạng viêm mạn tính do HIV và các yếu tố lối sống có thể khiến bệnh tim mạch xuất hiện sớm hơn nhiều, kể cả ở người trẻ. Vì vậy, người bệnh không nên chủ quan, nghĩ mình “chưa tới tuổi” mà bỏ qua việc kiểm tra và phòng ngừa.
Ngộ nhận thứ hai là "thuốc ARV gây hại tim mạch nên tự ý ngừng dùng". Đây là quan điểm sai lầm và rất nguy hiểm. Thực tế, khi HIV không được kiểm soát, tình trạng viêm toàn thân mạn tính mới là yếu tố chính làm tăng nguy cơ tim mạch. Tự ý ngừng thuốc không chỉ khiến virus bùng phát và kháng thuốc mà còn làm nguy cơ biến chứng tim mạch tăng cao hơn.
Nhiều người cũng nghĩ “không có triệu chứng thì không cần kiểm tra tim mạch”. Tuy nhiên, bệnh tim mạch ở người nhiễm HIV có thể âm thầm tiến triển trong nhiều năm. Các dấu hiệu như mệt mỏi, khó thở khi gắng sức hay đau ngực nhẹ thường bị bỏ qua. Khám tim mạch định kỳ giúp phát hiện sớm rối loạn lipid máu, tăng huyết áp hoặc bất thường nhịp tim để can thiệp kịp thời.
Bằng cách nhận diện và sửa những hiểu lầm này, người sống chung với HIV có thể chủ động hơn trong việc bảo vệ tim mạch. Điều đó không chỉ giảm nguy cơ biến chứng nặng mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống, giúp họ duy trì sức khỏe lâu dài, ổn định.
4. Giảm nguy cơ tim mạch bằng cách nào?
Theo TS.BS. Cao Thị Thanh Thủy, điều quan trọng nhất là quản lý đồng thời HIV và các yếu tố nguy cơ tim mạch. Bệnh nhân cần tuân thủ điều trị ARV đều đặn, kết hợp theo dõi mỡ máu, đường huyết, huyết áp và điều chỉnh thuốc khi cần. Điều này giúp giảm gánh nặng biến chứng tim mạch trong suốt quá trình điều trị HIV.
Bên cạnh điều trị, thay đổi lối sống là yếu tố không thể thiếu. Người bệnh cần bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, duy trì chế độ ăn ít chất béo bão hòa, tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và tập thể dục đều đặn. Những thay đổi này không chỉ giảm nguy cơ tim mạch mà còn cải thiện miễn dịch và chất lượng cuộc sống.
Hợp tác chặt chẽ với bác sĩ chuyên khoa để đánh giá nguy cơ, điều chỉnh phác đồ điều trị và được tư vấn dinh dưỡng, vận động phù hợp sẽ giúp người nhiễm HIV bảo vệ sức khỏe tim mạch lâu dài, sống khỏe mạnh hơn.
Mời bạn đọc xem tiếp video:
Bé trai 14 tuổi nhiễm HIV báo động lây nhiễm nhóm đồng tính nam | SKĐS
