Virus gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV) là một loại virus tấn công hệ thống miễn dịch của cơ thể. Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS) xảy ra ở giai đoạn nhiễm trùng tiến triển nhất. HIV nhắm vào các tế bào bạch cầu, làm suy yếu hệ thống miễn dịch. Điều này khiến bạn dễ mắc các bệnh như bệnh lao, nhiễm trùng và một số bệnh ung thư.
HIV lây truyền từ dịch cơ thể của người bị nhiễm, bao gồm máu, sữa mẹ, tinh dịch và dịch âm đạo, có thể lây truyền từ mẹ sang con. HIV không lây truyền qua tiếp xúc thông thường như hôn, ôm hoặc chia sẻ thức ăn…
HIV có thể được phòng ngừa và điều trị bằng liệu pháp kháng virus (ART). Khi không được điều trị HIV có thể tiến triển thành AIDS, thường là sau nhiều năm. Theo WHO, bệnh HIV tiến triển (AHD) là số lượng tế bào CD4 dưới 200 tế bào/mm3 hoặc giai đoạn 3 hoặc 4 ở người lớn và thanh thiếu niên. Tất cả trẻ em dưới 5 tuổi sống chung với HIV đều được coi là mắc bệnh HIV tiến triển.
HIV lây truyền từ dịch cơ thể của người bị nhiễm, bao gồm máu, sữa mẹ, tinh dịch và dịch âm đạo, có thể lây truyền từ mẹ sang con.
Dấu hiệu và triệu chứng của HIV
Các triệu chứng của HIV khác nhau tùy thuộc vào giai đoạn nhiễm trùng. HIV lây lan dễ dàng hơn trong vài tháng đầu sau khi một người bị nhiễm, nhưng nhiều người không biết tình trạng của mình cho đến giai đoạn sau.
- Trong vài tuần đầu sau khi bị nhiễm, mọi người có thể không có triệu chứng. Những người khác có thể bị bệnh giống cúm bao gồm: Sốt, đau đầu, phát ban, đau họng.
- Nhiễm trùng làm suy yếu dần hệ thống miễn dịch. Điều này có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng khác: Sưng hạch bạch huyết, giảm cân, sốt, tiêu chảy, ho.
- Nếu không được điều trị, những người nhiễm HIV cũng có thể mắc các bệnh nghiêm trọng như: Bệnh lao (TB), viêm màng não do nấm cryptococcus, nhiễm trùng vi khuẩn nghiêm trọng, các loại ung thư như u lympho và sarcoma Kaposi.
- HIV khiến các bệnh nhiễm trùng khác trở nên trầm trọng hơn, chẳng hạn như viêm gan C, viêm gan B và viêm gan Mpox.
Phòng ngừa HIV như thế nào?
HIV là một căn bệnh có thể phòng ngừa được và có thể giảm nguy cơ nhiễm HIV bằng cách:
- Sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục
- Sử dụng các dịch vụ giảm tác hại cho những người tiêm chích và sử dụng ma túy.
- Xét nghiệm HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục…
Bác sĩ có thể đề xuất các loại thuốc và thiết bị y tế để giúp ngăn ngừa nhiễm HIV, bao gồm:
- Thuốc kháng virus (ARV), bao gồm thuốc dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) dạng uống và các sản phẩm tác dụng kéo dài.
- Vòng âm đạo dapivirine.
- Sử dụng cabotegravir tiêm tác dụng kéo dài.
Thuốc ARV cũng có thể được sử dụng để ngăn ngừa bà mẹ lây truyền HIV cho con mình.
Những người đang dùng liệu pháp kháng virus (ART) đạt được và duy trì tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện (dưới 200 bản sao/ml máu), sẽ không truyền HIV cho bạn tình của họ. Tiếp cận xét nghiệm và ART là một phần quan trọng trong việc phòng ngừa HIV.
Tiếp cận xét nghiệm và ART là một phần quan trọng trong việc phòng ngừa HIV.
Thuốc kháng virus được cung cấp cho những người không nhiễm HIV, có thể ngăn ngừa nhiễm trùng
Thuốc kháng virus được dùng trước khi tiếp xúc với HIV (còn gọi là dự phòng trước phơi nhiễm - PrEP) và khi được dùng sau khi tiếp xúc với HIV (gọi là dự phòng sau phơi nhiễm - PEP). Mọi người có thể sử dụng PrEP hoặc PEP khi nguy cơ mắc HIV cao. Tuy nhiên, việc dùng PrEP hoặc PEP cần có tư vấn từ bác sĩ lâm sàng về HIV.
Không có cách chữa khỏi HIV, bệnh được điều trị bằng thuốc kháng virus, giúp ngăn chặn HIV sinh sôi trong cơ thể. Theo đó, liệu pháp kháng virus (ART) hiện tại không chữa khỏi nhiễm HIV, nhưng cho phép hệ thống miễn dịch của một người trở nên mạnh mẽ hơn, giúp họ chống lại các bệnh nhiễm trùng khác.
Hiện nay, ART phải được thực hiện hàng ngày trong suốt quãng đời còn lại của một người. ART làm giảm lượng virus trong cơ thể, ngăn chặn các triệu chứng và cho phép mọi người sống một cuộc sống trọn vẹn và khỏe mạnh. Những người sống chung với HIV đang dùng ART có mức virus không thể phát hiện được trong máu, sẽ không lây truyền virus cho bạn tình của họ.
Phụ nữ mang thai nhiễm HIV nên được tiếp cận và dùng ART càng sớm càng tốt, sẽ giúp bảo vệ sức khỏe của người mẹ, ngăn ngừa lây truyền HIV cho thai nhi trước khi sinh hoặc qua sữa mẹ.
HIV vẫn là vấn đề sức khỏe cộng đồng toàn cầu lớn, ước tính đã cướp đi sinh mạng của 42,3 triệu người cho đến nay. Sự lây truyền vẫn đang diễn ra ở tất cả các quốc gia trên toàn cầu. Bệnh HIV tiến triển vẫn là một vấn đề dai dẳng trong ứng phó với HIV. WHO đang hỗ trợ các quốc gia triển khai gói chăm sóc bệnh HIV tiến triển để giảm bệnh tật và tử vong.
Các loại thuốc trị HIV mới hơn và các phương pháp điều trị ngắn hạn cho các bệnh nhiễm trùng cơ hội như viêm màng não do nấm cryptococcus đang được phát triển, có thể thay đổi cách mọi người dùng thuốc ART và thuốc phòng ngừa, bao gồm cả việc tiếp cận các chế phẩm tiêm, trong tương lai.
WHO, Quỹ Toàn cầu và UNAIDS đều có các chiến lược phòng chống HIV toàn cầu phù hợp với Mục tiêu Phát triển Bền vững là chấm dứt đại dịch HIV vào năm 2030.
Đến năm 2025, 95% số người sống chung với HIV sẽ được chẩn đoán, 95% trong số đó sẽ được điều trị bằng thuốc kháng virus để cứu sống và 95% số người sống chung với HIV đang được điều trị sẽ đạt được tải lượng virus bị ức chế, để sống khỏe mạnh và giảm lây truyền HIV.
