1. HIV là gì, vì sao dễ bị tiêu diệt ngoài cơ thể?
Theo BSCKI. Trịnh Thị Hằng, Khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện 19-8, HIV (Human Immunodeficiency Virus) là loại virus gây suy giảm miễn dịch ở người. Điểm đặc trưng của HIV là cần một môi trường rất đặc biệt để tồn tại, phát triển, cụ thể là bên trong cơ thể người, nơi có nhiệt độ ổn định và tế bào miễn dịch làm “vật chủ” cho virus nhân lên. Khi ra ngoài cơ thể, HIV không còn điều kiện thuận lợi này nên nhanh chóng suy yếu.
Không giống nhiều loại virus khác có lớp vỏ bền vững, HIV có cấu trúc khá “mong manh”. Vỏ lipid của virus dễ bị phá hủy bởi các yếu tố môi trường như ánh sáng mặt trời, nhiệt độ cao hoặc các chất tẩy rửa thông thường. Điều này khiến HIV trở thành một trong những loại virus kém bền vững nhất khi ở ngoài cơ thể.
Chính vì sự nhạy cảm đó, HIV không thể tồn tại lâu trong môi trường tự nhiên. Đây là lý do tại sao nguy cơ lây nhiễm HIV từ việc chạm vào các bề mặt hoặc đồ vật dính máu khô thường rất thấp. Sự tồn tại của HIV ngoài cơ thể là có giới hạn, nhưng khả năng còn đủ mạnh để gây bệnh lại là chuyện khác.
2. Thời gian HIV tồn tại ngoài cơ thể trong các điều kiện khác nhau
Khi máu hoặc dịch cơ thể tiếp xúc với môi trường bên ngoài, HIV chỉ duy trì được trong thời gian ngắn rồi nhanh chóng suy yếu. Trong máu khô trên bề mặt, nghiên cứu cho thấy HIV chỉ còn khả năng tồn tại vài phút đến vài giờ, sau đó virus sẽ dần mất khả năng nhân lên. Vì thế, những vết máu khô lâu ngày gần như không còn nguy cơ lây truyền.
HIV không thể tồn tại lâu trong môi trường tự nhiên.
Trong môi trường máu ẩm, ấm và kín, thời gian tồn tại có thể lâu hơn, nhưng cũng không kéo dài quá vài ngày. Các yếu tố như độ ẩm, nhiệt độ thấp, thiếu ánh sáng có thể giúp HIV tồn tại lâu hơn bình thường, nhưng nguy cơ lây nhiễm vẫn thấp khi tiếp xúc gián tiếp.
Với các dịch cơ thể khác như tinh dịch, dịch âm đạo hoặc sữa mẹ, HIV cũng chỉ có thể tồn tại khi còn trong môi trường cơ thể hoặc trong điều kiện bảo quản đặc biệt. Một khi các dịch này tiếp xúc với không khí, virus nhanh chóng suy yếu. Do đó, nguy cơ lây nhiễm qua việc tiếp xúc bề mặt dính dịch tiết là không đáng kể so với lây qua quan hệ tình dục hoặc truyền máu.
3. HIV ngoài cơ thể có còn lây nhiễm không?
Điều cần phân biệt rõ là: HIV có thể “tồn tại” một thời gian ngoài cơ thể, nhưng không có nghĩa là virus còn khả năng gây bệnh. Các nghiên cứu cho thấy chỉ sau vài phút tiếp xúc với môi trường, nồng độ virus giảm xuống nhanh chóng và mất khả năng lây nhiễm. Điều này lý giải vì sao những ca lây nhiễm HIV qua tiếp xúc bề mặt thông thường hầu như chưa từng được ghi nhận.
Khả năng lây nhiễm chỉ đáng lo ngại khi HIV còn trong máu hoặc dịch cơ thể chưa khô và xâm nhập trực tiếp vào máu người khác, ví dụ qua vết thương hở hoặc dùng chung kim tiêm. Trong các tình huống này, virus vẫn còn hoạt động và có thể gây nhiễm trùng nếu tiếp xúc đủ lượng.
Khả năng lây nhiễm chỉ đáng lo ngại khi HIV còn trong máu hoặc dịch cơ thể chưa khô và xâm nhập trực tiếp vào máu người khác, ví dụ qua vết thương hở hoặc dùng chung kim tiêm.
Do đó, có thể khẳng định rằng HIV ngoài cơ thể gần như không còn khả năng gây bệnh qua tiếp xúc thông thường. Nỗi lo sợ bị lây chỉ vì chạm vào vật dụng dính máu khô, bắt tay, hoặc dùng chung đồ dùng là không có cơ sở. Nhận thức đúng điều này giúp giảm kỳ thị, lo lắng không cần thiết trong cộng đồng.
4. Lây nhiễm HIV xảy ra qua những con đường nào?
HIV lây nhiễm qua ba con đường chính: Quan hệ tình dục không an toàn, tiếp xúc với máu hoặc sản phẩm máu nhiễm virus, và từ mẹ sang con trong thai kỳ, khi sinh hoặc qua sữa mẹ. Đây là những tình huống cho phép virus xâm nhập trực tiếp vào cơ thể với số lượng đủ lớn để gây nhiễm.
Ngược lại, HIV hoàn toàn không lây qua tiếp xúc thông thường như bắt tay, ôm, dùng chung bát đũa, khăn mặt, hay qua ho, hắt hơi. Muỗi đốt và các loại côn trùng hút máu cũng không truyền HIV từ người này sang người khác, bởi virus không thể sống và nhân lên trong cơ thể côn trùng.
Hiểu đúng về đường lây truyền có ý nghĩa quan trọng trong phòng ngừa, giảm kỳ thị đối với người nhiễm HIV. Khi nắm rõ rằng HIV không lây qua sinh hoạt hàng ngày, cộng đồng sẽ bớt lo sợ và có thái độ cởi mở, nhân văn hơn với người bệnh, đồng thời tập trung vào những biện pháp phòng tránh thực sự cần thiết.
Mời bạn đọc xem tiếp video:
Đừng kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV/AIDS
