1. Khái niệm về HIV, sự khác biệt giữa HIV và AIDS
HIV (Human Immunodeficiency Virus) là virus gây suy giảm miễn dịch ở người. Khi xâm nhập vào cơ thể, virus này tấn công các tế bào lympho T-CD4 – thành phần quan trọng của hệ miễn dịch. Sự suy giảm dần của các tế bào này khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội và một số loại ung thư. Tuy nhiên, nhiễm HIV không đồng nghĩa với mắc AIDS và không phải ai nhiễm HIV cũng tiến triển ngay sang giai đoạn này.
AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) là giai đoạn muộn của quá trình nhiễm HIV, khi hệ miễn dịch đã suy yếu nghiêm trọng. Người bệnh lúc này thường mắc các bệnh nhiễm trùng nặng hoặc các bệnh lý ác tính hiếm gặp ở người khỏe mạnh.
Điểm quan trọng là, nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng cách, người nhiễm HIV hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh trong nhiều năm mà không chuyển sang AIDS.
Phân biệt rõ HIV và AIDS không chỉ có ý nghĩa về mặt y học, mà còn giúp giảm bớt sự kỳ thị trong cộng đồng. Việc gọi tất cả người nhiễm HIV là "mắc AIDS" là sai lầm, vừa không chính xác về chuyên môn, vừa gây thêm áp lực tâm lý cho người bệnh. Hiểu đúng sẽ giúp xã hội có cái nhìn nhân văn, công bằng hơn với họ.
2. Cơ chế HIV tấn công hệ miễn dịch
Hệ miễn dịch của con người có vai trò như hàng rào bảo vệ, giúp chống lại vi khuẩn, virus, ký sinh trùng từ bên ngoài. Khi HIV xâm nhập, virus này gắn vào tế bào T-CD4, sau đó sử dụng bộ máy sao chép của tế bào để nhân lên. Quá trình nhân bản liên tục khiến số lượng tế bào CD4 giảm dần, làm hệ miễn dịch suy yếu.
Khi HIV xâm nhập, virus này gắn vào tế bào T-CD4, sau đó sử dụng bộ máy sao chép của tế bào để nhân lên.
Sự suy giảm tế bào miễn dịch khiến cơ thể mất khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh thông thường. Những bệnh vốn dễ dàng kiểm soát ở người khỏe mạnh lại trở nên nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng ở người nhiễm HIV. Đây chính là lý do HIV được coi là "kẻ thù thầm lặng", âm thầm phá hủy sức đề kháng của cơ thể theo thời gian.
Ngoài việc làm giảm miễn dịch, HIV còn kích thích tình trạng viêm mạn tính trong cơ thể. Tình trạng này kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến khả năng phòng vệ, mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, loãng xương và rối loạn thần kinh ở người nhiễm HIV.
3. Quá trình từ nhiễm HIV đến chuyển sang AIDS diễn ra như thế nào?
Sau khi xâm nhập vào cơ thể, HIV trải qua nhiều giai đoạn tiến triển khác nhau.
Giai đoạn đầu thường được gọi là nhiễm cấp tính, xuất hiện trong vòng 2-6 tuần sau khi phơi nhiễm. Người bệnh có thể có triệu chứng giống cúm như sốt, mệt mỏi, nổi hạch… hoặc thậm chí không có biểu hiện gì, khiến nhiều người không biết mình đã nhiễm virus.
Sau giai đoạn cấp tính, HIV bước vào giai đoạn nhiễm trùng tiềm ẩn, kéo dài nhiều năm. Trong thời gian này, virus vẫn âm thầm nhân lên và phá hủy hệ miễn dịch, nhưng người bệnh thường không có triệu chứng rõ rệt. Đây là giai đoạn quan trọng để điều trị, vì thuốc kháng virus (ARV) có thể kiểm soát sự nhân lên của virus, ngăn ngừa tiến triển sang AIDS.
Nếu không được điều trị, số lượng tế bào CD4 sẽ giảm xuống mức rất thấp, khiến cơ thể mất khả năng chống lại các bệnh nhiễm trùng cơ hội. Lúc này, bệnh nhân chính thức chuyển sang giai đoạn AIDS với nguy cơ tử vong cao. Tuy nhiên, nhờ sự tiến bộ của y học, việc tuân thủ điều trị ARV có thể giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh mà không chuyển sang AIDS.
Phòng ngừa HIV đòi hỏi sự kết hợp giữa hiểu biết, thay đổi hành vi và sử dụng các biện pháp y tế dự phòng để giảm nguy cơ lây nhiễm.
4. Cách phòng ngừa HIV
HIV lây truyền chủ yếu qua ba con đường: Quan hệ tình dục không an toàn, dùng chung kim tiêm hoặc truyền máu có nhiễm virus, và từ mẹ sang con. Do đó, phòng ngừa HIV cần tập trung vào việc thực hành tình dục an toàn, không dùng chung bơm kim tiêm và tầm soát HIV khi mang thai. Đây là những biện pháp cơ bản nhưng vô cùng hiệu quả trong giảm nguy cơ lây nhiễm.
Sử dụng bao cao su đúng cách trong mọi lần quan hệ tình dục được xem là biện pháp bảo vệ hàng đầu. Ngoài ra, các biện pháp dự phòng bằng thuốc như PrEP (dự phòng trước phơi nhiễm) hay PEP (dự phòng sau phơi nhiễm) đã được chứng minh hiệu quả cao. Người có nguy cơ cao, chẳng hạn quan hệ đồng giới nam hoặc có bạn tình nhiễm HIV, nên được tư vấn, tiếp cận các biện pháp này để bảo vệ bản thân.
Đối với phụ nữ mang thai nhiễm HIV, điều trị ARV đầy đủ trong thai kỳ giúp giảm nguy cơ lây truyền sang con xuống dưới 2%. Đồng thời, xét nghiệm HIV định kỳ, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao, đóng vai trò quan trọng để phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Sự kết hợp giữa biện pháp cá nhân, y tế dự phòng và điều trị hiệu quả chính là chìa khóa kiểm soát HIV trong cộng đồng.
Mời bạn đọc xem tiếp video:
Vai trò quan trọng của các nhóm cộng đồng trong phòng chống HIV/AIDS |SKĐS
