Theo quảng cáo trên các phương tiện truyền thông và internet, mỗi ngày chỉ cần uống vài gói chế phẩm collagen sẽ giúp chị em trẻ tuổi có làn da sáng mịn, săn chắc, còn các chị “có tuổi” sẽ loại được vết nhăn quanh trán, khóe mắt, miệng và cổ, tay, mông ngực, gò má… sẽ không bị chảy sệ. Thậm chí, nhiều quảng cáo làm cho có sự hiểu lầm là collagen là thần dược có thể “cải lão hoàn đồng”! Cũng trên mạng và qua mua bán trao tay, người ta thổi phồng tác dụng làm trắng da “tuyệt vời” của các chế phẩm tiêm chích chứa vitamin C kết hợp với collagen (chế phẩm có tên Biome G Alpha, Aqua skin EGF-Whitening…).
Trước hết ta cần biết collagen là gì?
Collagen thực chất là protein (tức chất đạm) dạng sợi có ở mô liên kết của các động vật có vú. Riêng ở người, collagen chiếm đến hơn 25% tổng lượng protein có trong cơ thể. Chức năng của nó là kết nối các mô trong cơ thể với nhau, đặc biệt đóng vai trò quan trọng trong việc làm các vết thương mau lành. Trong ngành y, collagen là thành phần trong các chất liệu dùng cầm máu khi mổ xẻ, dùng để sửa và khâu vết mổ, dùng làm da nhân tạo trị bỏng, dùng tiêm vào da sửa sẹo. Collagen còn được dùng trong ngành dược thông qua chất gelatin mà nó phân giải tạo thành, dùng tạo vỏ nang đựng thuốc (thường gọi là viên nang hay viên nhộng). Thông thường collagen được lấy từ da heo hoặc bò. Đặc biệt, nếu lấy từ da bò (từ bò mới sinh) phải thông qua kiểm tra chất lượng rất gắt gao để phòng ngừa bệnh bò điên (BSE: bovine spongiform encephalopathy) lây nhiễm cho người.
Collagen giúp trẻ hóa da hay không vẫn còn đang được nghiên cứu
Đối với con người, collagen có nhiều ở lớp hạ bì của da giúp da vừa căng vừa đàn hồi. Ta cần lưu ý, collagen ở da được tổng hợp bên trong cơ thể từ nguồn dinh dưỡng mà cơ thể hấp thu qua thực phẩm dùng đầy đủ và cân bằng dưỡng chất hằng ngày. Khi người càng lớn tuổi, lượng collagen được cơ thể tổng hợp ít dần đi khiến tuổi càng cao thì da càng khô và nhăn dần. Từ đó, nhiều người nghĩ đơn giản “nếu thiếu thì bù” và cho rằng nếu uống chế phẩm collagen hoặc dùng mỹ phẩm chứa collagen bôi lên da sẽ cho làn da tươi mịn, săn chắc. Tuy nhiên, nếu uống hay bôi collagen thì chắc chắn sẽ không có tác dụng “thần kỳ” như mong muốn đâu. Bởi vì uống collagen thì không khác ăn thịt, cá vì collagen sẽ tiêu hóa ở dạ dày - ruột tạo các axít amin và các axít amin có được cơ thể tổng hợp tạo thành collagen ở da giúp trẻ hóa da mặt thì cho tới nay chưa có chứng cứ khoa học xác nhận. Còn dùng collagen bôi lên da mặt, việc hấp thu collagen nguyên chất chắc chắn là không xảy ra, nếu có đóng vai trò nào đó cho da thì collagen chỉ có tác dụng giữ ẩm (tức giúp giữ nước ở da) giúp da không bị khô, thế thôi. Hiện nay cũng vẫn chưa có nghiên cứu xác nhận bất kỳ tác dụng thần kỳ nào của collagen khi bôi lên da mặt.
Collagen có an toàn không?
Vì là chất đạm có trong thiên nhiên nên dùng collagen bằng đường uống nó cũng khá an toàn với điều kiện chế phẩm ấy phải sản xuất đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm (như sản xuất collagen từ da bò phải loại trừ tuyệt đối bệnh BSE). Vì các chế phẩm dùng nguyên liệu không phải là collagen của người mà lấy từ các động vật khác nên có nguy cơ gây phản ứng dị ứng khi uống (phản ứng dị ứng là rối loạn xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với “chất lạ” mà nó không chịu dung nạp). Đã có trường hợp có người phải nhập viện để điều trị các nốt sưng đỏ, bọng nước trên da do uống collagen. Đối với các chế phẩm bôi ngoài da mặc dù chế phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng vẫn có thể bị dị ứng da (ngoài collagen là “chất lạ”, nên lưu ý tất cả các chế phẩm gọi là mỹ phẩm như: sữa rửa mặt, bột, kem dưỡng da…đều chứa các hóa chất dùng bảo quản là các chất gây dị ứng rất cao). Đặc biệt, nếu dùng collagen bôi ngoài da không đúng cách, không phù hợp cơ địa, hay dùng chế phẩm kém chất lượng, người tiêu dùng có thể bị tai biến như nhiễm trùng da hoặc viêm da dị ứng toàn thân. Có lời khuyên chung cho dùng mỹ phẩm bôi lên da, nếu bôi chế phẩm collagen, đầu tiên nên bôi vùng da nhỏ trên mặt trong cánh tay trong thời gian 24 giờ, nếu không bị phản ứng đỏ, ngứa da thì có thể dùng.
Còn kết hợp vitamin C với collagen và một số chất khác hiện nay vẫn chưa có nghiên cứu khoa học kiểm chứng việc dùng tiêm tĩnh mạch hay tiêm bắp có tác dụng “thần kỳ” là làm trắng da, đẹp da. Chỉ thấy sự kết hợp dùng đường tiêm chích chỉ có nguy cơ rất lớn là bị tai biến do tiêm chích, trong đó có phản ứng rất nặng là sốc phản vệ gây chết người.
Nếu điều kiện kinh tế cho phép muốn dùng thêm collagen cũng được (chỉ uống chứ tuyệt đối không tiêm chích), nhưng không nên xem đó là “thần dược” mà quên đi các các biện pháp có lợi cho sức khỏe. Đó là: nên ăn uống đầy đủ và cân bằng dưỡng chất (nên ăn nhiều trái cây rau củ), tập thể dục đều đặn, nghỉ ngơi, ngủ đầy đủ, sống lạc quan, tâm lý thoải mái, tránh phiền muộn lo âu.
