Hiệu quả từ mô hình tự xét nghiệm HIV online

Giải pháp tiếp cận mới – chủ động hơn trong dự phòng HIV

Tự xét nghiệm HIV là hình thức người dân có thể tự thực hiện xét nghiệm tại nhà bằng bộ kit xét nghiệm, đặc biệt là loại test bằng dịch miệng. Mô hình được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến khích và được Bộ Y tế triển khai nhằm mở rộng tiếp cận xét nghiệm HIV một cách tiện lợi và bảo mật.

Hiện nay, các mô hình tư vấn xét nghiệm HIV đa dạng được triển khai bao gồm: Xét nghiệm trong cơ sở y tế, xét nghiệm HIV dựa vào tổ chức cộng đồng. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp xã hội (DNXH), các tổ chức cộng đồng (CBO), đồng đẳng viên, cộng tác viên cũng tham gia cung cấp dịch vụ tư vấn, xét nghiệm HIV và hỗ trợ kết nối điều trị ARV cho cộng đồng.

Năm 2022, Cục Phòng, chống HIV/AIDS (nay là Cục Phòng bệnh) đã tổ chức cung cấp sinh phẩm tự xét nghiệm HIV qua website http://tuxetnghiem.vn tại 35 tỉnh, thành phố để những người có hành vi nguy cơ nhiễm HIV tự làm xét nghiệm HIV và được kết nối làm xét nghiệm khẳng định bị nhiễm HIV.

Mô hình tự xét nghiệm HIV (sử dụng test bằng dịch miệng - Test Oral Quick) là hình thức xét nghiệm HIV cho nhóm đối tượng nguy cơ cao thông qua hệ thống online. Chỉ cần điện thoại thông minh hay chiếc máy tính có kết nối mạng Internet là người dân có thể tự đánh giá nguy cơ nhiễm HIV và nhận test tự xét nghiệm HIV một cách chính xác, tiện lợi, an toàn, tính bảo mật cao và hoàn toàn miễn phí.

Hiệu quả cao

Trao đổi với PV Báo Sức khỏe và Đời sống, ThS.BS Trần Xuân Thanh, Trưởng khoa Phòng, chống HIV/AIDS Trung tâm kiểm soát bệnh tật Bắc Ninh số 1 cho biết, tại Bắc Ninh, mô hình xét nghiệm HIV online thông qua website "tuxetnghiem.vn" được triển khai từ tháng 6/2022 với sự hỗ trợ từ Dự án Quỹ toàn cầu phòng, chống HIV/AIDS. Mô hình đáp ứng được tính cấp thiết tại Bắc Giang cũ (nay là tỉnh Bắc Ninh) khi những năm gần đây các ca nhiễm HIV mới gia tăng nhanh trong nhóm MSM – quần thể nguy cơ cao lây nhiễm HIV nhưng khó tiếp cận, và chưa sẵn sàng bộc lộ danh tính.

Để triển khai các hoạt động này có hiệu quả, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Bắc Ninh số 1 đã giao cho Khoa phòng, chống HIV/AIDS xây dựng kế hoạch, cử cán bộ làm đầu mối triển khai các nội dung của kế hoạch; quản lý trang web, quản lý các đơn đặt nhận test, quảng bá hoạt động cấp test HIV trên các kênh online, đóng gói sinh phẩm, liên hệ với khách hàng nhận test xét nghiệm HIV; cử cán bộ tham gia tư vấn cho khách hàng theo lịch đặt trên website http://tuxetnghiem.vn. Các nhóm, tổ chức dựa vào cộng đồng (CBO) rà soát, thông báo đến các khách hàng có hành vi.

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tích cực phối hợp với các Trung tâm Y tế chỉ đạo các trạm y tế xã, phường trên địa bàn tuyên truyền sâu rộng mô hình này để các đối tượng có nguy cơ lây nhiễm HIV tham gia đánh giá nguy cơ, nhận test xét nghiệm HIV miễn phí và tự thực hiện xét nghiệm HIV tại nhà.

Ngoài ra, Bắc Ninh đã tổ chức tuyên truyền trực tiếp hướng dẫn phần mềm online về xét nghiệm HIV tại nhà cho nhóm đồng đẳng viên nghiện chích ma túy, nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM); Tổ chức các buổi hội thảo, cuộc họp, cho các cán bộ tham gia công tác phòng, chống HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh.

Nhờ các hoạt động đồng bộ trên, công tác phòng chống HIV/AIDS đã đạt được nhiều kết quả tốt. Theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Bắc Ninh số 1, từ tháng 6/2022 đến tháng 11/2025, website tuxetnghiem.vn đã ghi nhận 784 lượt truy cập, trong đó 537 người đăng ký nhận test tự xét nghiệm HIV thành công. Trong đó có 131 đối tượng là MSM, 97 đối tượng là phụ nữ mại dâm, nghiện chích ma túy 105 và còn lại là đối tượng khác. 110 khách hàng đã gửi kết quả tự xét nghiệm lên hệ thống, trong đó 13 ca có phản ứng với HIV, 100% khách hàng có kết quả xét nghiệm phản ứng với HIV đều được kết nối với phòng xét nghiệm khẳng định HIV để tiếp tục làm xét nghiệm theo đúng hướng dẫn của Bộ Y tế.

Tính từ đầu năm 2025 đến nay đã giao thành công và nhận test tự xét nghiệm là 111 khách hàng, có 3 khách hàng có phản ứng với HIV được kết nối xét nghiệm khẳng định HIV và điều trị ARV, 15 khách hàng được kết nối điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP).

ThS.BS Trần Xuân Thanh, Trưởng khoa Phòng, chống HIV/AIDS Trung tâm kiểm soát bệnh tật Bắc Ninh số 1 cho biết, dù có nhiều kết quả, nhưng trong việc triển khai mô hình vẫn còn một số khó khăn. Một số khách hàng có nguy cơ nhiễm HIV không biết cách đăng ký tham gia trên web do việc tiếp cận công nghệ còn hạn chế; Một số khách hàng còn ngại, không quan tâm đến chia sẻ kết quả tự xét nghiệm hoặc có những khách hàng đăng ký nhưng cung cấp thông tin về số điện thoại không chính xác, gây khó khăn cho cán bộ, nhân viên y tế trong quá trình tiếp cận để có thể hỗ trợ kết nối với dịch vụ sau xét nghiệm.

Trong thời gian tới, CDC Bắc Ninh sẽ đẩy mạnh truyền thông về lợi ích và tính bảo mật của hệ thống tự xét nghiệm HIV online, khuyến khích người dân chủ động tham gia, cung cấp thông tin chính xác để được hỗ trợ nhanh chóng, thuận tiện nhất.

Mục tiêu của mô hình không chỉ là phát hiện sớm ca nhiễm HIV mới, giúp người dân tiếp cận điều trị sớm, nâng cao sức khỏe và giảm nguy cơ lây nhiễm trong cộng đồng, góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia chấm dứt dịch HIV/AIDS tại Việt Nam vào năm 2030.