Huyết áp cao (tăng huyết áp) được định nghĩa là khi huyết áp tâm thu ≥130 mmHg hoặc huyết áp tâm trương ≥80 mmHg. Đây là yếu tố nguy cơ phổ biến nhất có thể thay đổi đối với bệnh tim mạch, đột quỵ, suy thận, suy giảm trí nhớ và sa sút trí tuệ.
Vì sao phải điều trị sớm?
GS.BS Daniel W. Jones (Đại học Mississippi, Hoa Kỳ), chủ tịch ủy ban soạn thảo hướng dẫn, cho biết tổn thương mạch máu tim, thận và não có thể xảy ra ngay ở mức huyết áp thấp hơn nhiều so với trước đây, và ở độ tuổi ngày càng trẻ hơn.
Do đó, hướng dẫn 2025 khuyến nghị:
- Người bị tăng huyết áp giai đoạn 1 (130–139/80–89 mmHg) nên bắt đầu dùng thuốc nếu thay đổi lối sống sau 3–6 tháng không hiệu quả.
- Tiêu chuẩn huyết áp tối ưu nên dưới 130 mmHg, thậm chí 120 mmHg, thay vì ngưỡng cũ 140 mmHg.
"Can thiệp sớm giúp làm chậm tiến trình tăng huyết áp theo tuổi tác và giảm rõ rệt nguy cơ bệnh tim mạch về sau", GS Jones nhấn mạnh.
Rượu bia: Nguy cơ không có ngưỡng an toàn
Một điểm mới quan trọng là hướng dẫn lần này đề nghị kiêng hẳn rượu bia.
- Nghiên cứu cho thấy ngay cả một lượng nhỏ rượu cũng làm tăng huyết áp.
- Giảm một nửa lượng rượu tiêu thụ có thể giúp huyết áp hạ xuống, nhưng tránh hoàn toàn mới là giải pháp lý tưởng.
BS Luke Laffin (Trung tâm Rối loạn Huyết áp, Cleveland Clinic) cho biết: "Trước đây chúng ta chấp nhận mức giới hạn một ly/ngày cho nữ, hai ly/ngày cho nam. Nhưng hiện nay, bằng chứng đã khẳng định: bất kỳ mức độ nào của rượu cũng có thể làm tăng huyết áp".
Cảnh báo đặc biệt về huyết áp cao trong thai kỳ
Hướng dẫn mới cũng dành riêng khuyến nghị cho phụ nữ mang thai. Huyết áp cao trong thai kỳ nếu không được điều trị có thể gây tiền sản giật, đột quỵ, suy thận hoặc sinh non. Đồng thời, nó làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch suốt cuộc đời người mẹ.
Các chuyên gia khuyến nghị: nếu đang dùng thuốc hạ áp và có kế hoạch mang thai, phụ nữ cần tham khảo bác sĩ để chọn phương án an toàn nhất.
Thay đổi lối sống – nền tảng kiểm soát huyết áp
Dù nhấn mạnh vai trò thuốc, AHA khẳng định lối sống lành mạnh vẫn chiếm tới 70% hiệu quả điều trị. Các biện pháp then chốt gồm:
- Ăn nhạt, dưới 2.300 mg natri/ngày (lý tưởng 1.500 mg).
- Tuyệt đối không uống rượu, hoặc hạn chế tối đa.
- Ăn theo chế độ DASH: nhiều rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, cá, đậu, sữa ít béo, giảm mỡ bão hòa.
- Duy trì cân nặng hợp lý, giảm ít nhất 5% trọng lượng nếu thừa cân/béo phì.
- Tập thể dục đều đặn 75–150 phút/tuần, kết hợp luyện sức mạnh.
- Quản lý căng thẳng bằng thiền, yoga, thở sâu.
- Theo dõi huyết áp tại nhà để phát hiện sớm bất thường.
Gần một nửa người trưởng thành tại Hoa Kỳ bị tăng huyết áp và nhiều người không hề biết mình mắc bệnh vì thường không có triệu chứng. Tại Việt Nam, tỷ lệ này cũng đang tăng nhanh ở người trẻ.
"Chúng tôi muốn công chúng hiểu rõ bằng chứng để đưa ra quyết định sáng suốt. Kiểm soát huyết áp không chỉ giảm nguy cơ tim mạch mà còn bảo vệ sức khỏe não bộ, phòng ngừa sa sút trí tuệ" – GS Jones nhấn mạnh.
