Ngàn năm lịch sử, Y học Cổ truyền Việt Nam đã đúc kết được nhiều kinh nghiệm, phương pháp quý báu trong phòng bệnh, chữa bệnh bằng thuốc và không dùng thuốc được lưu truyền phát triển từ thế hệ này qua thế hệ khác, ngày càng được bổ sung, để hoàn thiện hơn, khoa học hơn.
Chính vì vậy y học cổ truyền được coi là văn hóa, là di sản và cơ hội để phát triển công nghiệp dược Việt Nam. Một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành y tế là bảo tồn phát huy có hiệu quả di sản này trong công tác chăm sóc bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân.
Ảnh minh hoạ.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Vũ Khánh - nguyên Cục trưởng Cục Quản lý Y Dược Cổ truyền cho biết, trước khi nói đến y học cổ truyền Việt Nam như một phần văn hóa dân tộc, cần khẳng định rằng đây là một ngành khoa học, bởi nó được hình thành và phát triển qua hàng trăm năm.
Theo PGS.TS Phạm Vũ Khánh, trong y học cổ truyền Việt Nam có hai dòng chính: y học dân gian và y học hàn lâm. Hai dòng này luôn gắn bó, hỗ trợ, giải thích và chuyển giao cho nhau, tạo nên nền tảng khoa học của y học truyền thống. Từ thực tiễn lâu đời, người xưa đã đúc kết những phương pháp phòng bệnh, chế độ ăn uống, đi lại, dưỡng thai, sinh hoạt theo mùa… đó chính là những kinh nghiệm được kiểm chứng và hình thành nên phần khoa học đầu tiên của y học truyền thống.
Ngày nay, khoa học hiện đại cũng đã chứng minh tính khoa học của nhiều nguyên lý trong y học cổ truyền. Tuy nhiên, theo PGS.TS Phạm Vũ Khánh, cần hiểu rằng không phải tất cả những tập quán hay thói quen truyền thống đều phù hợp với thời hiện đại. "Có những giá trị vẫn nguyên vẹn, nhưng cũng có những điều không nên bảo thủ. Khoa học hiện đại đã có những phương án thay thế tốt hơn, chúng ta cần biết bảo tồn, sàng lọc, phát huy cái còn giá trị và dừng lại với cái đã lạc hậu", PGS.TS Phạm Vũ Khánh nói.
PGS.TS Phạm Vũ Khánh lấy ví dụ, ngày xưa, khi chưa có phương tiện chăm sóc răng miệng, người Việt có tục nhuộm răng, ăn trầu để chống rét, bảo vệ răng, vệ sinh răng miệng rất tốt. Nhưng nay, với nhiều phương pháp hiện đại, văn minh hơn, chúng ta có quyền lựa chọn những cách phù hợp hơn.
Cũng theo PGS.TS Phạm Vũ Khánh, trong bối cảnh giao thông, thông tin và nhịp sống thay đổi nhanh, phương thức chữa bệnh và bào chế thuốc cổ truyền cũng phải thích ứng. "Trước đây, thầy thuốc thường dùng thuốc mài, thuốc hoàn, thuốc sắc. Nhưng giờ, để hội nhập, chúng ta cần những sản phẩm có thể sản xuất hàng loạt, đảm bảo hiệu quả và an toàn, đủ tiêu chuẩn để xuất khẩu", PGS.TS Phạm Vũ Khánh nêu rõ.
PGS.TS Phạm Vũ Khánh cho rằng trong quá trình giao lưu giữa Đông và Tây, việc kết hợp giữa y học hiện đại và y học cổ truyền là chủ trương đúng đắn. Cần ứng dụng công nghệ hiện đại ngay từ khâu trồng, nuôi dược liệu đến bảo quản, sơ chế, bào chế nhằm tạo ra những dạng thuốc tiện dụng, hiệu quả, an toàn hơn. Đồng thời, việc tiêu chuẩn hóa trong y học cổ truyền cũng là yêu cầu tất yếu: "Ngày xưa, các cụ bốc thuốc ước lượng bằng tay, nhưng nay phải từng bước tiêu chuẩn hóa, từ lượng gam, microgam đến cả thao tác châm cứu đều cần có quy trình chuẩn", PGS.TS Phạm Vũ Khánh nhấn mạnh.
PGS.TS Phạm Vũ Khánh đánh giá cao những đơn vị vừa ứng dụng công nghệ hiện đại trong sản xuất, vừa gìn giữ bản sắc của y học cổ truyền. "Chúng ta hiện đại hóa y học cổ truyền nhưng không được đánh mất bản sắc. Nếu mất đi hồn cốt, hiệu quả chữa trị cũng sẽ giảm", PGS.TS Phạm Vũ Khánh khẳng định.
PGS.TS Phạm Vũ Khánh dẫn chứng, một số bài thuốc cổ truyền vẫn yêu cầu giữ nguyên cách dùng truyền thống như thuốc giải biểu phải uống nóng, thuốc thang phải sắc bởi đó là yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Dù có thể ứng dụng công nghệ để cô đặc, phun sấy, đóng gói tiện lợi hơn, nhưng cách dùng vẫn cần tuân theo nguyên lý cổ truyền.
PGS.TS Phạm Vũ Khánh cũng bày tỏ lo ngại rằng nếu không được bảo tồn cẩn thận, thế hệ mai sau có thể không còn biết các phương pháp, quy trình bào chế thuốc cổ truyền của cha ông. "Ở nước ta, việc xây dựng bảo tàng y dược cổ truyền còn hiếm, trong khi ở nhiều nước, mỗi trường đại học y học cổ truyền đều có một bảo tàng riêng. Họ còn làm phim chuyên sâu về danh y, vừa gìn giữ, vừa phát huy truyền thống của nền y học phương Đông", PGS.TS Phạm Vũ Khánh nói.
Từ đó, PGS.TS Phạm Vũ Khánh đề nghị các cơ quan truyền thông cần đẩy mạnh tuyên truyền, phổ cập kiến thức y học cổ truyền, giúp người dân hiểu đúng, dùng đúng, kết hợp hài hòa giữa y học hiện đại và cổ truyền để nâng cao chất lượng sống, điều chỉnh lối sống ngay cả khi chưa mắc bệnh.
