Báo chí vừa đưa tin: ở Trung Quốc lại có trẻ chết vì uống sữa nhiễm độc, nhưng lần này không phải do nhiễm melanin mà do nitrit. Tân hoa xã ngày 8/4/2011 cho biết, tại tỉnh Cam Túc có ít nhất ba trẻ em thiệt mạng và 35 trẻ khác bị bệnh do uống sữa co nitrit.
Mới đây, BV. Nhi Đồng I TP.HCM thông báo có trẻ phải nhập viện để cấp cứu ngộ độc do tím tái, suy hô hấp và được phát hiện do ăn uống quá nhiều cà rốt. Cách đây khá lâu, hai bệnh viện nhi tại TP.HCM thông báo khẩn cấp tình trạng các bà mẹ dùng nước nấu củ dền pha sữa cho trẻ dưới 6 tháng tuổi bú và các cháu bị ngộ độc rất nặng. Tình trạng trẻ bị ngộ độc nước củ dền sau đó thỉnh thoảng lại xảy ra do các bà mẹ thương con nghĩ rằng nước củ dền có màu đỏ là “bổ máu”, cứ thế dùng pha sữa cho trẻ sơ sinh bú.
Nguyên nhân gây ngộ độc
Các vụ việc trong và ngoài nước xảy ra nêu trên thực chất do cùng một nguyên nhân là trẻ đã bị ngộ độc nitrat, nitrit. Nitrat, nitrit là tên gọi của hai hợp chất vô cơ là muối kali (hoặc muối natri) của hai ion nitrat (công thức NO3 -), nitrit (công thức NO2 -). Thật ra ngộ độc ở đây là ngộ độc nitrit, nhưng do nitrat, nitrit có thể chuyển hóa lẫn nhau nhờ phản ứng hóa học (phản ứng oxy hóa khử) và cả phản ứng sinh học (do vi khuẩn chuyển hóa) nên nitrat biến thành nitrit gây ngộ độc, vì thế gọi chung là ngộ độc nitrat, nitrit.
 Hạn chế cho trẻ nhỏ uống nước ép cà rốt vì dễ gây ngộ độc nitrit |
Thế còn trường hợp trẻ lớn hơn so với trẻ dưới 6 tháng tuổi ăn nhiều cà rốt vẫn bị ngộ độc nitrat, nitrit? Trẻ lớn hơn ăn nhiều cà rốt vẫn bị ngộ độc loại này. Bởi vì, trẻ đã ăn uống quá nhiều cà rốt (theo báo cáo của bệnh viện chữa ngộ độc, trẻ đã ăn uống cà rốt ngày 3 bữa và dùng trong thời gian dài), lượng hấp thu nitrat, nitrit quá nhiều trong khi không loại trừ trường hợp là trẻ bị ngộ độc bị suy giảm hệ thống enzyme chuyển hóa chất độc. Trường hợp trẻ ngộ độc sữa có chứa nitrit ở tỉnh Cam Túc, Trung Quốc, được cho biết dưới 14 tuổi, tức có trẻ lớn hơn 6 tháng tuổi vẫn bị ngộ độc nitrit là vì thế.
Những điều cần lưu ý
- Trẻ dưới 6 tháng tuổi hoàn toàn không nên cho bú sữa với nước pha củ dền, cà rốt (trẻ dưới 4 tháng tuổi hàng ngày chỉ bú sữa, nếu hoàn toàn được cho bú sữa mẹ thì càng tốt, với thêm uống nước đun sôi để nguội; không nên cho bú hoặc uống thứ nào khác).
- Trẻ trên 6 tháng tuổi có thể ăn uống củ dền, cà rốt nhưng với lượng thật vừa phải (trong tuần, trẻ chỉ nên ăn uống cà rốt, củ dền 2 - 3 ngày).
Nhân đây, xin được nói thêm về một chất phụ gia chứa nitrat, nitrit đã bị cấm từ lâu do nguy cơ gây ung thư. Đó là muối kali nitrat, nitrit, còn gọi là diêm tiêu. Từ những năm 1920, người ta phát hiện diêm tiêu có tác dụng giữ màu đỏ cho thực phẩm và ức chế hoạt động của một số loại vi khuẩn trong chế biến thịt cá và sử dụng tràn lan chất này trong thực phẩm. Trước đây, ở ta thực phẩm thường hay cho thêm phụ gia diêm tiêu là lạp xưởng. Bởi vì, có thêm diêm tiêu lạp xưởng sẽ giữ được lâu và đặc biệt có màu đỏ trông rất bắt mắt. Nhưng sau đó, ngoài việc phát hiện nitrat, nitrit gây ngộ độc chứng methemoglobin huyết, người ta còn phát hiện trong cơ thể nitrit kết hợp với một số chất sinh học trong cơ thể tạo thành nitrosamin gây ung thư dạ dày. Vì thế, diêm tiêu đã bị loại khỏi danh mục các chất phụ gia được phép sử dụng trong thực phẩm từ khá lâu. Điều đáng quan tâm là nhiều chất phụ gia bị cấm nhưng vẫn được lén lút sử dụng, như hàn the (borax). Nhìn lạp xưởng bày bán ở ta hiện nay với màu đỏ thắm tươi hấp dẫn thế kia, người tiêu dùng vẫn nên nghi ngờ có thể chúng đã được trộn vào diêm tiêu.
Rất mong các cơ quan chức năng ở ta làm tốt công tác quản lý an toàn thực phẩm và xử lý các hành vi vi phạm để không xảy ra các vụ ngộ độc thực phẩm do sử dụng phụ gia độc hại, thậm chí là đã bị cấm.
PGS.TS. NGUYỄN HỮU ĐỨC