Nhồi máu não xảy ra khi giảm lưu lượng máu nuôi đến một vùng não do hẹp, tắc mạch máu não hoặc do hạ huyết áp, gây thiếu máu não. Khi thiếu máu nuôi kéo dài thì phần não đó bị hoại tử, gọi là nhồi máu não.
Có nhiều bệnh gây nhồi máu não như: xơ vữa huyết khối của mạch máu lớn (chiếm 50%), trong đó các mạch máu lớn ngoài sọ (chiếm 45%) và mạch máu lớn trong sọ (chiếm 5%); do tắc các mạch máu nhỏ trong não (chiếm 25%). Các bệnh tim gây cục huyết khối như bệnh van tim, rung nhĩ…; bệnh động mạch không xơ vữa; bệnh về máu…
Ngoài ra còn có các yếu tố nguy cơ gây bệnh hay gặp là: hút thuốc lá thuốc lào; ăn nhiều thức ăn chứa cholesterol; bị bệnh tăng huyết áp; mức đường trong máu cao hơn bình thường; hít phải khói thuốc lá nhiều; người ít hoạt động thể chất; người có thói quen ăn ít rau, ăn nhiều chất béo bão hòa, ăn mặn, ăn quá ngọt; người có cha mẹ hoặc anh chị em bị xơ vữa động mạch; ô nhiễm không khí…
Tập thể dục đều đặn hàng ngày phòng tránh nguy cơ nhồi máu não.
Phát hiện bệnh như thế nào?
Dấu hiệu lâm sàng của nhồi máu não thường xảy ra đột ngột vào lúc đang ngủ. Đây là sự nguy hiểm vì bệnh nhân không biết mình bị bệnh nặng, còn người thân thì đang ngủ cũng ít khi phát hiện được tình trạng nguy hiểm của bệnh nhân. Các triệu chứng điển hình thường là: đau đầu, nôn hoặc buồn nôn, liệt nửa người. Bệnh nhân có rối loạn ý thức nếu tổn thương nhồi máu não rộng, nhồi máu hai bên bán cầu não hoặc nhồi máu thân não.
Nếu phát hiện kịp thời để đưa bệnh nhân đi khám, sẽ cần làm một số kỹ thuật giúp phát hiện bệnh. Chụp cắt lớp não: trong giai đoạn tối cấp 3-6 giờ của nhồi máu não, có thể thấy các dấu hiệu sớm của nhồi máu não trên chụp cắt lớp vi tính não bao gồm mất ranh giới chất trắng chất xám, mờ rãnh cuộn não, hẹp khe Sylvius, tăng tỷ trọng các mạch máu trong khu vực đa giác Willis do cục máu đông đặc biệt động mạch não giữa. Nếu chụp trong giai đoạn sau khi ổ nhồi máu não đã hình thành thì hình ảnh chụp cắt lớp não là ổ giảm tỷ trọng ở vùng vỏ não, vùng dưới vỏ hoặc ở vùng chất trắng hoặc chất xám trong sâu theo vùng chi phối tưới máu của động mạch. Chụp cộng hưởng từ não: trong giai đoạn cấp, thấy ổ nhồi máu não.
Điều trị dễ hay khó?
Điều trị nhồi máu não rất khó khăn, phức tạp, phải được bác sĩ chuyên khoa theo dõi sát diễn biến của bệnh.
Điều trị tiêu huyết khối là biện pháp điều trị đặc hiệu của nhồi máu não. Tuy nhiên, để áp dụng được biện pháp điều trị này, bệnh nhân phải đáp ứng được một loạt tiêu chuẩn xét nghiệm và thời gian trong đó tiêu chuẩn bắt buộc là thời gian trong vòng 3 giờ kể từ khi khởi phát bệnh.
Dùng thuốc aspirin và các thuốc chống ngưng tập tiểu cầu khác như sau: tất cả bệnh nhân bị đột quỵ nhồi máu não cấp cần được dùng aspirin ngay, chỉ trừ trường hợp bị dị ứng hoặc không dung nạp với aspirin hoặc đang cân nhắc dùng thuốc tiêu huyết khối.
Dùng Heparin và các thuốc chống đông khác được chỉ định điều trị trong đột quỵ nhồi máu não có rung nhĩ, bệnh van tim và ngăn ngừa huyết khối tĩnh mạch sâu.
Sử dụng thuốc hạ huyết áp: cho các bệnh nhân tăng huyết áp được xác định khi huyết áp tâm thu trên 140mmHg hoặc huyết áp tâm trương trên 90mmHg. Việc lựa chọn thuốc hạ huyết áp tuỳ từng bệnh nhân cụ thể.
Vấn đề điều trị đái tháo đường trong đột quỵ não: trong nhồi máu não, tất cả bệnh nhân đái tháo đường được khuyên điều trị để mức đường máu về bình thường. Đối với bệnh nhân nhồi máu não có đái đường và tăng huyết áp thì nhóm thuốc hạ huyết áp được khuyên dùng là nhóm ức chế men chuyển. Trong đột quỵ não, nếu mức đường máu trên 10mmol/L thì nên dùng insulin để kiểm soát đường máu.
Phòng chống nhồi máu não
Để phòng chống nhồi máu não hiệu quả, cần thực hiện các biện pháp như sau: phát hiện sớm và điều trị tích cực các bệnh là yếu tố nguy cơ gây nhồi máu não như: tăng huyết áp, đái tháo đường, các rối loạn nhịp tim và bệnh van tim.
Bệnh nhân cần ăn uống lành mạnh: ăn thực phẩm giàu chất xơ, giảm ăn mặn, giảm các loại thức ăn có nhiều cholesterol; hạn chế uống rượu bia, phòng tránh thừa cân. Dùng thuốc để ngăn chặn sự hình thành mảng xơ vữa, dùng các thuốc để giảm cholesterol, thuốc hạ huyết áp… Tập thể dục đều đặn hàng ngày; bỏ hút thuốc lá thuốc lào; tránh căng thẳng về thể chất và tinh thần…
ThS. Trần Quốc An
