Hiểm hoạ viêm phổi ở người già khi giao mùa

Khi thời tiết chuyển từ xuân sang hè, với sự thay đổi đột ngột về nhiệt độ, độ ẩm và áp suất khí quyển, sức khỏe của người cao tuổi dễ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Trong số các bệnh thường gặp, viêm phổi là một trong những mối nguy hiểm lớn nhất, có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân viêm phổi ở người cao tuổi

Viêm phổi là tình trạng nhiễm trùng ở một hoặc cả hai lá phổi, khi các phế nang bị vi khuẩn, virus hoặc nấm xâm nhập, làm đầy dịch tiết hoặc mủ, gây cản trở quá trình trao đổi khí. Ở người cao tuổi, bệnh dễ xảy ra hơn do nhiều yếu tố đặc thù.

Trước hết, hệ miễn dịch của người già thường suy giảm theo tuổi tác. Sự lão hóa tự nhiên khiến cơ thể khó chống lại sự xâm nhập của các tác nhân gây bệnh. Bên cạnh đó, những bệnh lý mạn tính phổ biến ở người lớn tuổi như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hay suy thận càng làm suy yếu khả năng đề kháng.

Ngoài ra, môi trường ô nhiễm, thói quen hút thuốc lá và tiếp xúc với khói bụi, cùng việc thay đổi đột ngột về thời tiết khi giao mùa, cũng tạo điều kiện thuận lợi cho các tác nhân gây bệnh phát triển và tấn công hệ hô hấp.

Các tác nhân phổ biến gây viêm phổi ở người cao tuổi bao gồm: vi khuẩn (đặc biệt là phế cầu khuẩn), virus cúm, virus hợp bào hô hấp, và một số loại nấm.

Triệu chứng viêm phổi ở người cao tuổi

Khác với người trẻ, các triệu chứng viêm phổi ở người già có thể không rõ rệt, khiến việc nhận biết ban đầu trở nên khó khăn. Thông thường, người bệnh có thể chỉ có biểu hiện ho nhẹ, đôi khi ho khan hoặc có đờm. Sốt, nếu có, cũng có thể chỉ ở mức nhẹ hoặc thậm chí hoàn toàn không sốt.

Một triệu chứng quan trọng khác là khó thở, thở nhanh và nông, kèm theo cảm giác tức ngực. Người bệnh cũng có thể cảm thấy mệt mỏi nhiều hơn bình thường, chán ăn và yếu sức. Ở một số trường hợp, nhất là người đã có bệnh nền về thần kinh, viêm phổi có thể gây ra tình trạng lú lẫn, thay đổi nhận thức — một dấu hiệu rất dễ bị bỏ sót.

Do các biểu hiện lâm sàng không điển hình, viêm phổi ở người cao tuổi rất dễ bị nhầm lẫn với các bệnh thông thường khác như cảm cúm, viêm phế quản hoặc đơn thuần là sự mệt mỏi do thời tiết.

Những biến chứng nguy hiểm

Viêm phổi ở người cao tuổi nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách có thể nhanh chóng tiến triển thành các biến chứng nghiêm trọng.

• Một trong những biến chứng phổ biến là suy hô hấp, khi phổi không còn khả năng trao đổi oxy hiệu quả, buộc phải hỗ trợ bằng máy thở. 
• Tràn dịch màng phổi — tình trạng tích tụ dịch trong khoang màng phổi — cũng khiến người bệnh khó thở nặng nề hơn.
• Nếu ổ viêm lan rộng và tạo thành các ổ mủ, bệnh nhân có thể bị áp xe phổi, một tình trạng cần can thiệp y tế tích cực. Nguy hiểm hơn, vi khuẩn từ ổ viêm phổi có thể xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng huyết, suy đa cơ quan, và thậm chí tử vong.

Điều trị và chăm sóc người bệnh

Việc điều trị viêm phổi ở người cao tuổi cần được cá thể hóa và quản lý chặt chẽ. Tùy vào mức độ bệnh và tình trạng tổng quát, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng kháng sinh (nếu do vi khuẩn), thuốc kháng virus hoặc kháng nấm tương ứng. Việc dùng thuốc cần tuân thủ nghiêm ngặt theo đơn, không tự ý ngưng thuốc dù triệu chứng có vẻ đã cải thiện.

Bên cạnh điều trị bằng thuốc, chăm sóc dinh dưỡng là yếu tố cực kỳ quan trọng. Người bệnh cần được bổ sung đầy đủ nước để làm loãng đờm và hỗ trợ hô hấp, đồng thời duy trì chế độ ăn giàu dinh dưỡng, tăng cường vitamin C và protein để giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng.

Không gian sống của người bệnh cũng cần đảm bảo sạch sẽ, thông thoáng, tránh xa khói bụi và các nguồn lây nhiễm. Người chăm sóc cần theo dõi sát các dấu hiệu bất thường, đặc biệt là nhịp thở, mức độ tỉnh táo và lượng nước tiểu hàng ngày, để phát hiện sớm tình trạng xấu đi.

Nếu bệnh nhân có biểu hiện nặng như khó thở tăng dần, tím tái, lơ mơ, cần đưa ngay đến bệnh viện để xử trí kịp thời.

Phòng ngừa viêm phổi cho người cao tuổi

Chủ động phòng bệnh là cách tốt nhất để bảo vệ người cao tuổi khỏi viêm phổi, đặc biệt trong những thời điểm giao mùa dễ bùng phát dịch bệnh.

• Tiêm vaccine ngừa phế cầu và vaccine cúm hàng năm là biện pháp hiệu quả.
• Giữ gìn vệ sinh cá nhân, thường xuyên rửa tay, vệ sinh răng miệng, đeo khẩu trang nơi công cộng cũng giúp hạn chế nguy cơ lây nhiễm.
• Nên duy trì chế độ ăn uống khoa học, vận động nhẹ nhàng đều đặn để tăng cường sức đề kháng, hạn chế tiếp xúc với người đang có các triệu chứng hô hấp, và tuyệt đối tránh hút thuốc lá.