Thời tiết trong giai đoạn chuyển mùa là điều kiện thuận lợi cho rất nhiều bệnh lây qua đường hô hấp ở trẻ em có cơ hội phát triển, nổi bật nhất hiện nay chính là viêm màng não mủ. Theo các chuyên gia nhi khoa, rất nhiều căn nguyên dẫn đến viêm màng não mủ, trong đó nguy hiểm nhất và đáng sợ nhất vẫn là vi khuẩn Hib (Haemophilus influenzae type b). Đáng tiếc, đây là căn bệnh có thể phòng ngừa tốt bằng vaccin nhưng hiện tại điều đó còn rất xa vời với nhận thức và điều kiện kinh tế của nhiều gia đình.
Hiệu quả điều trị hạn chế vì phát hiện bệnh muộn
Vào thời điểm này, trong số nhiều bệnh nhân đang điều trị tại Khoa truyền nhiễm- Bệnh viện Nhi Trung ương thì những trường hợp nặng đang rơi vào những ca viêm màng não mủ. Bệnh nhi Nguyễn Tiến H., 10 tuổi (TP. Nam Định, tỉnh Nam Định) là một trong những ca bệnh viêm màng não mủ thể nặng điển hình. Sau 2 ngày điều trị tại Khoa truyền nhiễm nhưng bệnh của H. vẫn rất nguy kịch, cháu vẫn sốt cao, có những dấu hiệu rối loạn ý thức, mắt nhìn vô cảm... Chị Bùi Thị Thanh Hà, mẹ của H. cho biết, cháu H. là một đứa trẻ khỏe mạnh, ít khi bị ốm. Cách đây 20 ngày cháu có sốt, chảy nước mũi và nhức đầu. Cứ nghĩ con bị cảm cúm thông thường nên chị tự ra hiệu thuốc mua thuốc hạ sốt cho con, nhưng cháu uống cả tuần mà bệnh vẫn không đỡ mà ngày càng nặng hơn. Lo quá, chị đưa con đến bệnh viện đa khoa tỉnh nhưng rồi cả 10 ngày, bệnh vẫn không thuyên giảm mà còn có dấu hiệu mê sảng, co giật. Bệnh nhân phải chuyển đến Bệnh viện Nhi trung ương trong tình trạng cấp cứu. Trên lâm sàng và các kết quả xét nghiệm cho thấy đây là một ca viêm màng não mủ thể rất nặng.
 Điều trị cho bệnh nhi viêm màng não mủ tại Bệnh viện nhi Trung ương. Ảnh: Hà Anh |
PGS.TS. Phạm Nhật An - Trưởng Khoa truyền nhiễm cho biết, hiện tại mỗi ngày khoa luôn có từ 12-15 ca viêm màng não mủ, hầu hết đều là những ca bệnh nặng, có những trẻ lớn và có cả những trẻ mới 2 tháng tuổi. Mặc dù có nhiều thuốc đặc hiệu và các biện pháp hỗ trợ nâng cao thể lực cho bệnh nhi nhưng đối với những trường hợp bệnh nặng, nhập viện muộn thì quá trình điều trị phải kéo dài, tốn kém về chi phí và thậm chí không mang lại kết quả mong muốn. Có những trường hợp tử vong, nhẹ hơn thì để lại di chứng như giảm vận động, chậm phát triển trí tuệ, não úng thủy, áp - xe não... và có những di chứng ít người quan tâm đó là điếc hoặc nghễnh ngãng.
Không nên chủ quan với những dấu hiệu bệnh ở trẻ
Theo PGS.TS. Phạm Nhật An, trẻ bị bệnh nặng và nhập viện muộn thường là do chủ quan của các bậc cha mẹ. Biểu hiện lâm sàng viêm màng não mủ ở trẻ em rất đa dạng và thay đổi tùy theo lứa tuổi. Bệnh thường khởi phát với các triệu chứng nhiễm khuẩn đường hô hấp trên với các biểu hiện ban đầu như: Sốt cao trên 39oC (cũng có trường hợp không sốt cao), chảy nước mũi, ho... vì thế các bà mẹ rất dễ nhầm lẫn với những triệu chứng cảm cúm thông thường khác, dấu hiệu viêm long đường hô hấp dễ nhầm lẫn với viêm họng, mũi và viêm phổi. Trong một số trường hợp trẻ còn có dấu hiệu tiêu chảy vì thế dễ bỏ qua bệnh cảnh chính là viêm màng não mủ. Có những bệnh nhi đến Khoa truyền nhiễm, khi chọc màng não thì mủ đã đặc quánh, không đếm được xác bạch cầu nữa. Ở một số trẻ có thể xuất hiện các dấu hiệu rối loạn tri giác, thị giác như trẻ quấy khóc nhưng ánh mắt nhìn vô cảm, nhiều trẻ bị nôn trớ... Nôn trớ cũng hay gặp ở trẻ nhỏ nhưng thường xuất hiện sau khi ăn, còn nếu trẻ quấy khóc, có sốt và nôn thì cần phải nghĩ đến bệnh viêm màng não mủ cần nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện. Nếu đã có những biểu hiện sốt cao kèm theo co giật, mắt trợn ngược, mê sảng thì bệnh đã ở giai đoạn muộn. PGS. An cũng nhấn mạnh, khi xuất hiện những dấu hiệu ban đầu của viêm màng não mủ nếu cha mẹ tự ý mua thuốc cho trẻ uống là rất sai lầm, bởi vì bệnh không khỏi mà còn làm cho các dấu hiệu bệnh càng không rõ rang, khó khăn cho điều trị.
Các bác sĩ truyền nhiễm cho biết, viêm màng não mủ ở trẻ em do nhiều tác nhân khác nhau gây ra, trong đó 3 tác nhân thường gặp nhất là: Haemophilus influenzae type b (Hib), Streptococcus pneumonia, Neisseria meningitides. Ngoài ra còn một số tác nhân khác ít gặp hơn. Tại nước ta, tác nhân gây viêm màng não mủ ở trẻ em phần lớn do Haemophilus influenzae type b. Các bệnh do Hib có thể lây truyền từ trẻ này sang trẻ khác qua các hạt nước bọt khi trẻ bị ho hoặc hắt hơi. Hib cũng có thể lây lan qua đồ chơi dùng chung hoặc các đồ vật mà trẻ thường cho vào miệng. Tất cả trẻ đều có thể bị nhiễm Hib, nhưng nguy cơ này gia tăng ở nhóm trẻ tại nhà trẻ hoặc trường mẫu giáo. Vì thế ngoài các biện pháp tăng cường vệ sinh cá nhân và môi trường sống, các bà mẹ cần tiếp cận với biện pháp phòng bệnh hiệu quả bằng vaccin, đặc biệt viêm màng não mủ do Hib là căn bệnh được phòng ngừa bằng vaccin rất hữu hiệu. Nên bắt đầu cho trẻ tiêm phòng bệnh Hib 3 mũi: Lúc 2 tháng, 3 tháng, 4 tháng tuổi. Sau đó nhắc lại mũi thứ tư lúc trẻ 18-24 tháng tuổi.
Lê Hảo