Hẹp hậu môn là một dị tật bẩm sinh đường tiêu hóa với tỉ lệ 1/5.000, tỉ lệ 3/1 xảy ra ở bé trai so với bé gái. Trẻ sơ sinh bị hẹp hậu môn còn có thể mắc phải các dị tật khác như dị tật thận hoặc đường tiết niệu, cột sống bất thường, dị tật khí quản, dị tật thực quản, dị tật tay và chân, hội chứng Down, bệnh Hirschsprung (phình đại tràng bẩm sinh), hẹp tá tràng, dị tật tim bẩm sinh.
1. Nguyên nhân gây hẹp hậu môn ở trẻ em
Hẹp hậu môn là tình trạng bệnh lý nơi đại tràng hoặc một phần của ruột già của trẻ không phát triển đúng cách, bị tắc đường hoặc co lại đến mức rất hẹp. Có trường hợp, một số trẻ thậm chí không có lỗ hậu môn.
Tình trạng hẹp hậu môn ở trẻ em là một dạng dị tật bẩm sinh xuất hiện trong giai đoạn phôi thai, thường diễn ra từ tuần 5 đến tuần 7 của thai kỳ. Trong giai đoạn này, hệ thống tiêu hóa của thai nhi bắt đầu phát triển và hậu môn được hình thành.
Hẹp hậu môn là một bệnh phổ biến ở trẻ sơ sinh, chiếm tỷ lệ khoảng 1 trường hợp trong mỗi 5000 trẻ mới sinh. Điều này thường xảy ra phổ biến hơn ở bé trai so với bé gái.
Trong một số trường hợp, hẹp hậu môn và các dị tật liên quan đến hậu môn trực tràng thường xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau, điển hình như: Hội chứng VACTERL; Hội chứng CHARGE; Hội chứng Currarino; Hội chứng Townes-Brocks...
Trong số đó, một vài hội chứng có liên quan đến việc thay đổi số lượng nhiễm sắc thể hoặc các vấn đề về gene cũng góp phần gây ra dị tật hẹp hậu môn ở trẻ.
Ngoài ra, dị tật ở hậu môn trực tràng, dị tật thận hoặc đường tiết niệu, cột sống bất thường, dị tật khí quản, dị tật thực quản, dị tật tay và chân, hội chứng Down, bệnh Hirschsprung (phình đại tràng bẩm sinh), hẹp tá tràng, dị tật tim bẩm sinh…cũng được biết đến hẹp hậu môn ở trẻ.
Hẹp hậu môn là một tình trạng bệnh lý nơi đại tràng hoặc một phần của ruột già của trẻ không phát triển đúng cách
2. Triệu chứng hẹp hậu môn ở trẻ em
Các dấu hiệu và triệu chứng của tình trạng hẹp hậu môn cùng các bất thường khác tại khu vực hậu môn trực tràng của trẻ em bao gồm: Không có lỗ hậu môn; Lỗ hậu môn ở vị trí không đúng, ví dụ như quá gần khu vực âm đạo; Trẻ không đi phân trong khoảng thời gian 24 - 48 giờ sau khi sinh; Bụng căng chướng.
Trẻ thải phân một cách không bình thường, chẳng hạn như phân chảy ra ngoài qua niệu đạo, âm đạo, bìu hoặc gốc dương vật. Điều này có thể nhận biết khi trẻ đi tiểu và phân cùng một lúc.
Trực tràng thông nối bất thường, hoặc xuất hiện lỗ rò, với đường tiểu hoặc đường sinh dục; Nôn ói
Khoảng một nửa số trẻ mắc phải hẹp hậu môn hoặc không có hậu môn thường đi kèm với các bất thường khác, bao gồm: Đường tiết niệu gặp dị tật. Bất thường ở cột sống. Teo, hẹp tá tràng ở trẻ…
Để xác định hẹp hậu môn ở trẻ thông thường cha mẹ phát hiện khi trẻ đi ngoài rất ít phân, thậm chí không thể thải phân. Nếu có một lỗ rò bên trong, phân sẽ đi qua một lỗ khác ra ngoài thay vì qua hậu môn. Trên thực tế, bác sĩ có thể chẩn đoán bất thường ở vùng hậu môn trực tràng của trẻ sơ sinh thông qua siêu âm hoặc chụp X-quang vùng bụng.
Nếu phân loại theo độ cao, hẹp hậu môn được phân thành:
- Hẹp ở thấp: Vị trí hẹp ở dưới đường lược 0.5cm.
- Hẹp ở giữa: Vị trí hẹp ở trên dưới đường lược 0,5cm.
- Hẹp ở cao: Trên đường lược 0,5cm.
- Hẹp lan tỏa chiếm toàn bộ chiều dài ống hậu môn.
3. Hẹp hậu môn ở trẻ em có lây không?
Hẹp hậu môn ở trẻ em là một dị tật bẩm sinh hoặc do các bệnh lý liên quan, không phải là bệnh lây nhiễm nên không lây.
4. Phòng ngừa hẹp hậu môn ở trẻ em
Hẹp hậu môn ở trẻ em là một dị tật bẩm sinh vì vậy, để phòng ngừa các dị tật có thể diễn ra trong thai kỳ, cần lưu ý tới các vấn đề sau:
- Xây dựng một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và đảm bảo cho thai phụ.
- Xây dựng một chế độ tập luyện, nghỉ ngơi phù hợp, tránh stress hoặc căng thẳng kéo dài với thai phụ.
- Thai phụ nên chú ý bổ sung axit folic trong 3 tháng đầu tiên của thai kỳ để ngăn ngừa hiệu quả hơn các dị tật bẩm sinh có thể xảy ra.
- Thai phụ tốt nhất nên kiểm soát và duy trì mức cân nặng một cách hợp lý. Cân nặng của mẹ phù hợp cũng sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc dị tật bẩm sinh trong thai kỳ.
- Thai phụ không nên sử dụng các loại đồ uống có chứa cồn, không hút thuốc hoặc các chất kích thích.
- Thai phụ khi bị tiểu đường trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ mắc dị tật với thai nhi. Do đó, mẹ cần kiểm soát tốt đường huyết trong quá trình mang thai.
- Giữ gìn sức khỏe, tránh mắc các bệnh lý nhiễm trùng, sốt cao, cảm cúm,...
- Không tự ý sử dụng các loại thuốc uống nếu không có chỉ định của bác sĩ.
- Thai phụ cần thực hiện các sàng lọc – chẩn đoán dị tật sơ sinh khi thai kỳ diễn ra. Đặc biệt cần thiết với các trường hợp như mẹ mang thai khi tuổi cao, bố hoặc mẹ đã bị dị tật bẩm sinh trước đó hoặc có người trong gia đình bị dị tật bẩm sinh,...
- Sớm thực hiện thăm khám và phát hiện dị tật bẩm sinh giúp bố mẹ được tư vấn và đưa ra các hướng điều trị tốt nhất dành cho trẻ.
5. Điều trị hẹp hậu môn ở trẻ em
Dị tật hẹp hậu môn ở trẻ em gây ra nhiều khó khăn và bất tiện trong sinh hoạt. Chính vì vậy, bé cần được điều trị dị tật này nhanh chóng, giảm các biến chứng sau này cũng như giảm tỷ lệ tử vong.
Hầu hết các trường hợp được điều trị phẫu thuật để mở lỗ hậu môn bị tắc. Tùy thuộc vào các yếu tố như mức độ, tình trạng, vị trí và nguyên nhân hẹp của hậu môn, bác sĩ phẫu thuật sẽ chọn phương pháp phù hợp.
- Phẫu thuật nối hậu môn với ruột nếu ruột không nối liền với hậu môn.
- Tạo hình hậu môn để chuyển hậu môn đến đúng vị trí nếu đường ruột và đường tiểu thông nối với nhau.
- Tạo hậu môn giả trên thành bụng cho phân thải ra một túi bên ngoài cơ thể.
- Nong hậu môn. Bác sĩ có thể cho trẻ dùng thuốc để giảm đau như acetaminophen hoặc ibuprofen. Thực hiện nong hậu môn cần phải nhẹ nhàng để tránh gây ra bất cứ tổn thương nào cho trẻ. Sử dụng gel bôi trơn hoặc paraphine để bôi trơn dụng cụ trong quá trình nong hậu môn, giúp giảm ma sát giảm đau và hạn chế làm tổn thương niêm mạc hậu môn. Nên bôi kem giảm đau quanh hậu môn 15 phút trước khi nong. Sau khi nong xong hậu môn thì nên nhét gạc vào hậu môn để đảm bảo vệ sinh và tránh viêm nhiễm. Sử dụng thuốc nhuận tràng nhẹ sau khi nong hậu môn.
Tóm lại: Hẹp hậu môn là bệnh lý gây ra những dấu hiệu khá phổ biến ở trẻ sơ sinh. Vì vậy, các bậc cha mẹ cần chú ý tới vấn đề vệ sinh của con. Nếu có dấu hiệu bất thường như táo bón, chướng bụng, ói mửa, đại tiện khó khăn… cần đưa bé đến ngay các trung tâm y tế uy tín có chuyên khoa để được điều trị sớm tránh các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra với trẻ.
