Hẹp bao quy đầu (phimosis) chỉ tình trạng thắt hẹp đoạn cuối bao da quy đầu, không thể kéo tuột hoàn toàn khỏi quy đầu được.
Giữa bao quy đầu và quy đầu có một lớp dịch ẩm với tác dụng bôi trơn giúp bao quy đầu dễ dàng tuột lên tự nhiên. Trong lớp dịch này có các tế bào biểu mô của bao quy đầu tróc ra và tích tụ hình thành những mảng trắng được gọi là bựa sinh dục. Bựa sinh dục dễ dàng được rửa sạch khi tuột bao quy đầu xuống. Nếu những mảng trắng này không được vệ sinh làm sạch có thể gây viêm nhiễm cơ quan sinh dục của bé.
1. Nguyên nhân gây hẹp bao quy đầu
Hẹp bao quy đầu khi da bao quy đầu không thể kéo xuống khỏi quy đầu. Đây là hiện tượng sinh lý thường gặp ở bé trai ngay từ khi chào đời (khoảng 90% bé trai sau khi sinh đều gặp phải, trẻ 5 - 13 tuổi là 6%). Nguyên nhân là tại thời điểm này là do bao quy đầu của trẻ có sự dính sinh lý giữa niêm mạc quy đầu và niêm mạc bao quy đầu.
Tuy nhiên, theo thời gian, dương vật của trẻ sẽ ngày càng phát triển to ra, lớp bao da quy đầu cũng sẽ dần dần tự tuột xuống để lộ đầu dương vật ra ngoài. Quá trình phân tách thường hoàn thành sau khi trẻ được 5 tuổi. Nếu trên 5 tuổi mà bao quy đầu vẫn không thể tự tuột xuống được (giữ nguyên trạng thái bọc kín dương vật) thì trẻ đã bị hẹp bao quy đầu bệnh lý, cần phải được thăm khám sớm tại cơ sở y tế chuyên khoa để có cách khắc phục tốt nhất.
Hẹp bao quy đầu chia làm 2 loại:
Hẹp bao quy đầu sinh lý: Nguyên nhân là do hẹp bao quy đầu và viêm nhiễm nhiều lần gây nên. Chiếm phần lớn các trường hợp ở trẻ sơ sinh nam, sẽ hết khi trẻ lớn lên, chiếm hầu hết các trường hợp (90%), là hiện tượng bình thường ở trẻ sơ sinh nam. Vừa mới sinh ra trẻ không có khả năng bảo vệ bộ phận sinh dục, khi đó bao da bao quy đầu đảm nhiệm trọng trách này bằng cách che phủ và dính chặt vào quy đầu. Tuy nhiên, theo thời gian dương vật của trẻ sẽ ngày càng phát triển to ra, lớp bao da quy đầu cũng sẽ dần dần tự tuột xuống để lộ đầu dương vật ra ngoài. Quá trình phân tách thường hoàn thành sau khi trẻ được 5 tuổi.
Hẹp bao quy đầu bệnh lý: Tình trạng sẹo xơ có thể là do bẩm sinh hoặc do viêm nhiễm gây ra. Hẹp thực sự do sẹo xơ nguyên nhân là do nhiều lần cố lộn bao quy đầu gây tổn thương và tạo sẹo.
Hẹp bao quy đầu là tình trạng rất phổ biến ở nam giới.
2. Triệu chứng của hẹp bao quy đầu
Bệnh lý này có thể chia được thành 4 mức độ như sau:
- Hẹp mức độ 1: Bao quy đầu kéo lên được hoàn toàn nhưng khó khăn và có vòng thắt dương vật.
- Hẹp mức độ 2: Bao quy đầu kéo lên được một phần để lộ đầu dương vật.
- Hẹp mức độ 3: Bao quy đầu kéo lên được ít, chỉ để lộ miệng sáo.
- Hẹp mức độ 4: Bao quy đầu hoàn toàn không kéo lùi được.
Bao quy đầu không tuột khỏi quy đầu, không để lộ quy đầu khi dương vật cương cứng hoặc khi tiểu tiện. So với các bé trai khác thì trẻ mắc hẹp bao quy đầu có tia nước tiểu rất nhỏ và yếu, bé khó tiểu, tiểu đau nên rất dễ khóc, có thể tạo nên túi phồng ở bao quy đầu khi tiểu. Khi chất cặn bã tích lại nhiều có thể khiến bao quy đầu sưng phồng, viêm tấy, đau đớn.
Hẹp bao quy đầu ở nam giới trưởng thành. Nam giới trưởng thành thường da bao quy đầu sẽ tự tuột xuống khỏi quy đầu khi dương vật cương cứng, nhưng với những trường hợp nam giới mắc hẹp bao quy đầu thì quy đầu chỉ lộ ra được một phần hoặc bán phần hoặc khi tuột ra được, rồi bao quy đầu không trở lại như cũ được hoặc bao quy đầu dính vào quy đầu. Mỗi khi dùng tay để tuột bao quy đầu sẽ gây cho nam giới cảm giác đau đớn.
Gây mất thẩm mỹ bộ phận sinh dục: Hẹp bao quy đầu khiến quy đầu không được lộ ra hoàn toàn, bao da bó khít lấy quy đầu nên kích thước dương vật không được phát triển hoàn thiện, nam giới vì thế mà luôn tự ti vì dương vật ngắn nhỏ, mất thẩm mỹ.
Gây khó khăn khi tiểu tiện, vệ sinh bộ phận sinh dục: Nam giới mắc hẹp bao quy đầu thường rất khó khăn khi vệ sinh, tiểu đau và tiểu buốt, gây đau rát cho dương vật.
Là nguyên nhân gây nên các bệnh viêm nhiễm nam khoa: Nước tiểu tích tụ tại bao da không thoát hết hoàn toàn mà đọng lại một chút, nếu không biết giữ vệ sinh bộ phận sinh dục sạch sẽ còn tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển gây viêm nhiễm nam khoa như: Viêm bao quy đầu, viêm quy đầu, viêm niệu đạo và nghiêm trọng nhất là ung thư dương vật.
Gây khó khăn cho sinh hoạt tình dục: Khi dương vật cương cứng, hẹp bao quy đầu khiến vùng da bao quy đầu căng giãn, quy đầu bị bó chặt gây đau, khó chịu. Nam giới vì thế mà không thể giao hợp dễ dàng, khó thỏa mãn trong giao hợp. Nhiều trường hợp bị chảy máu, rách bao quy đầu và ám ảnh tình dục ở những lần sau đó.
3. Hẹp bao quy đầu có lây không?
Hẹp bao quy đầu không phải là bệnh lây nhiễm nên không lây.
4. Phòng ngừa hẹp bao quy đầu
Theo thời gian bao quy đầu sẽ tự tuột ra khi trẻ khoảng 1 tuổi, hầu hết sẽ bình thường khi trẻ 4 tuổi, một số ít trường hợp muộn hơn đến khi trẻ dậy thì.
Bố mẹ và người chăm sóc cần biết cách vệ sinh sạch sẽ cho trẻ, để ngăn ngừa viêm nhiễm gây ra hẹp bao quy đầu bệnh lý.
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Cần được thay tã thường xuyên, tránh bị hăm tã và tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Bố mẹ cần vạch ra kiểm tra và bộ phận sinh dục khi tắm cho trẻ mỗi ngày.
Không nên cố gắng lộn mạnh bao quy đầu của trẻ, vì có thể gây tổn thương, chảy máu, sẽ tạo sẹo xơ dễ dẫn đến hẹp bao quy đầu bệnh lý sau này.
Bố mẹ chỉ nên kéo nhẹ nhàng bao quy đầu của trẻ xuống để vệ sinh. Sau khi đã vệ sinh sạch sẽ và lau khô, bố mẹ nhớ kéo bao quy đầu trở lại bình thường, phủ lên đầu dương vật, nếu không sẽ gây nghẹt bao quy đầu một biến chứng nghiêm trọng cần sự can thiệp của bác sĩ.
Khi trẻ lớn hơn, bố mẹ cần hướng dẫn trẻ cách tự vệ sinh cơ quan sinh dục
5. Điều trị hẹp bao quy đầu
Các biện pháp điều trị bệnh hẹp bao quy đầu tùy thuộc vào độ tuổi và mức độ nghiêm trọng, các điều trị có thể bao gồm:
- Lộn bao quy đầu nhẹ nhàng hàng ngày.
- Bôi thuốc mỡ Corticosteroid tại chỗ.
- Nong bao quy đầu.
- Cắt bao quy đầu.
Điều trị hẹp bao quy đầu ở trẻ nhỏ: Cha mẹ có thể khắc phục hẹp bao quy đầu cho trẻ bằng cách nong bao quy đầu mỗi ngày khi tắm. Cách thực hiện khá đơn giản, cha mẹ dùng tay tóm nhẹ da bao quy đầu, đưa nhẹ nhàng bao quy đầu lên xuống, sang trái, phải nhẹ nhàng mỗi ngày một chút một để bao quy đầu dần nong ra.
Điều trị hẹp bao quy đầu ở nam giới: Nếu như khi trẻ còn nhỏ việc nong bao quy đầu không thể khắc phục được tình trạng hẹp bao quy đầu thông thường thì bác sĩ sẽ tiến hành cắt bao quy đầu cho trẻ trên 10 tuổi và nam giới trưởng thành bằng cách làm thủ thuật cắt bao quy đầu. Thời gian làm thủ thuật ngắn (15- 30 phút), không gây đau đớn, không làm chảy máu, vết cắt sử dụng kỹ thuật xâm lấn tối thiểu nên rất mảnh, không để lại sẹo xấu, sẹo lồi. Sau khoảng 1 tuần thì vết cắt bao quy đầu sẽ hồi phục hoàn toàn. Sau 1 tháng nam giới có thể quan hệ tình dục trở lại bình thường.
Các phương pháp cụ thể như sau:
- Lộn bao quy đầu
Thường được chỉ định cho trẻ nhỏ, bao quy đầu không có vòng xơ. Khi bé 5 – 6 tháng tuổi, mỗi lần tắm cho con thì bố mẹ có thể dùng tay nhẹ nhàng kéo lộn phần da quy đầu xuống, cứ thế mỗi lần một chút có thể hỗ trợ bao quy đầu rộng dần và trở về bình thường.
- Bôi thuốc mỡ Corticosteroid tại chỗ
Sau khi lộn một thời gian nếu không có kết quả chúng ta có thể chuyển sang kết hợp bôi thuốc mỡ Corticoid. Đây là một phương pháp hiệu quả với hầu hết các bé trai.
Dùng thuốc mỡ chứa steroid bôi vào da quy đầu kết hợp với lộn quy đầu ngày 2 lần. Thuốc có tác dụng chống viêm làm cho quy đầu giãn ra hỗ trợ cho động tác lộn. Phương pháp này có thể tự làm mà không cần phải bác sĩ.
Phương pháp có tỷ lệ thành công cao (85 – 95%) và có thể tự làm không cần phải bác sĩ. Ưu điểm là không gây đau hay sang chấn tinh thần cho trẻ.
- Nong bao quy đầu
Thường được chỉ định cho trẻ sau khi đã dùng biện pháp lộn bằng tay không kết quả.
- Cắt bao quy đầu
Là phương pháp xâm lấn, điều trị triệt để và được chỉ định trong các trường hợp: Hẹp bao quy đầu bệnh lý; Viêm da quy đầu nặng hoặc tái phát, thất bại với điều trị thuốc bôi tại chỗ; Nghẹt bao quy đầu, không thể tuột lên về bình thường;Nhiễm trùng tiểu tái phát do hẹp bao quy đầu.
