Venezuela hiện sở hữu một trong những hệ thống phòng không mạnh nhất khu vực Mỹ Latinh, với điểm nhấn là các tiểu đoàn S-300VM và phi đội máy bay chiến đấu tầm xa Su-30MK2.
Bệ phóng tên lửa từ hệ thống S-300VM của Venezuela. (Nguồn: MW)
Tuy nhiên, khi Washington gia tăng áp lực quân sự tại vùng Caribe, trong đó có việc triển khai các phi đội tiêm kích tàng hình F-35, tàu khu trục hiện đại và cả tàu ngầm hạt nhân tấn công, câu hỏi đặt ra là liệu S-300VM của Venezuela có đủ sức ngăn chặn một chiến dịch tấn công toàn diện hay không.
S-300VM là một biến thể của dòng S-300V do Liên Xô và Nga phát triển, được thiết kế với mục tiêu hỗ trợ lực lượng mặt đất thay vì chỉ bảo vệ không phận tĩnh. Điểm mạnh của hệ thống nằm ở tính cơ động: toàn bộ tổ hợp gồm trung tâm chỉ huy, radar và bệ phóng tên lửa được đặt trên khung gầm bánh xích MT-T, có thể triển khai lại chỉ trong vòng chưa đầy 10 phút. Điều này khiến việc vô hiệu hóa S-300VM trở nên vô cùng khó khăn, ngay cả khi đối phương sử dụng các biện pháp chế áp điện tử hiện đại.
Được đưa vào biên chế Venezuela từ năm 2012, S-300VM có nhiều ưu điểm vượt trội. Hệ thống có thể cùng lúc tấn công tới 24 mục tiêu, được trang bị radar mới, trung tâm chỉ huy nâng cấp, hệ thống xử lý dữ liệu tiên tiến và khả năng chống tác chiến điện tử cao.
Tên lửa của S-300VM đạt tầm bắn hơn 250 km, tốc độ vượt Mach 14, đủ sức đánh chặn cả những mục tiêu siêu thanh lẫn tên lửa đạn đạo. Ngoài ra, hệ thống còn có thể đối phó đồng thời với cả tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình — một đặc điểm ít hệ thống phòng không trên thế giới có được. Với mức độ tự động hóa cao, yêu cầu bảo trì thấp, S-300VM được đánh giá là một vũ khí phòng không đáng tin cậy, đặc biệt trong kịch bản phòng thủ bất đối xứng.
Bệ phóng tên lửa từ hệ thống S-300V ở vị trí bắn. (Nguồn: MW)
Trên thực tế, khi căng thẳng với Mỹ leo thang vào giữa năm 2019, Venezuela đã công khai triển khai S-300VM để bảo vệ thủ đô Caracas. Động thái này được coi là biện pháp răn đe, trong bối cảnh có nhiều lo ngại rằng Washington có thể tiến hành các cuộc không kích hoặc tấn công bằng tên lửa. Tính cơ động và hỏa lực mạnh mẽ của S-300VM khiến chúng trở thành lá bài phòng thủ đáng gờm, buộc đối phương phải cân nhắc kỹ lưỡng trước khi hành động.
Tuy vậy, hệ thống này cũng tồn tại những hạn chế mang tính quyết định. Sau sự ra đi của cựu Tổng thống Hugo Chavez năm 2013, nhiều kế hoạch mua sắm vũ khí đã bị cắt ngắn, trong đó có việc bổ sung thêm các tổ hợp phòng không và máy bay chiến đấu tiên tiến như Su-35. Vì vậy, S-300VM không được triển khai trong một mạng lưới phòng không nhiều tầng, nhiều lớp như ở Nga hay một số cường quốc khác, cũng không có sự bổ trợ của các hệ thống tầm xa hiện đại hơn như S-400.
Quy mô nhỏ và số lượng hạn chế khiến chúng khó có thể che phủ toàn bộ không phận Venezuela, dễ bị áp đảo nếu Mỹ triển khai một chiến dịch tấn công quy mô lớn.
Trong bối cảnh đó, kịch bản thực tế nhất khi sử dụng S-300VM là phục kích và tung ra những đòn "đánh nhanh rút gọn" nhằm vào các máy bay hoặc tên lửa của Mỹ. Đây là cách mà Nam Tư từng áp dụng năm 1999 khi đối phó không quân NATO, gây ra những thiệt hại nhất định dù đối thủ áp đảo hoàn toàn về lực lượng.
Với Venezuela, S-300VM có thể gây tổn thất cho Mỹ trong giai đoạn đầu, làm chậm bước tiến hoặc khiến chiến dịch trở nên tốn kém hơn, nhưng khó có thể tạo ra một lá chắn bất khả xâm phạm.
