Khi sử dụng thuốc đạt chất lượng để chữa bệnh, bệnh nhân đồng thời cũng phải đối mặt với những tác dụng không mong muốn. Tuy nhiên, nếu dùng phải thuốc giả, thuốc kém chất lượng thì hậu quả còn nguy hại hơn nhiều, do không những không chữa được bệnh mà trong nhiều trường hợp còn không kiểm soát được các tác dụng phụ...
Tình hình thuốc giả, kém chất lượng trên thị trường
Thuốc giả lan tràn trên thị trường và ảnh hưởng đến tính mạng và sức khỏe của người dân ở nhiều quốc gia đặc biệt là các nước đang phát triển và các nước kém phát triển.
Hầu hết các loại thuốc giả - thuốc kém chất lượng được sản xuất tại các nước đang phát triển, đặc biệt các quốc gia châu Á, châu Phi, Mỹ Latinh và các quốc gia Đông Âu...
Một trong những cách phổ biến người bệnh mua phải thuốc giả là mua ở “chợ đen”. Ngoài ra, một lượng lớn thuốc giả nhập khẩu lậu từ nước ngoài không được kiểm soát hoặc hình thức mua bán thuốc trên mạng internet cũng rất dễ mua phải thuốc giả.
Ngoài thuốc giả thì các loại thuốc kém chất lượng có nguồn gốc từ các nhà sản xuất, các hiệu thuốc, các công ty phân phối. Các sản phẩm thuốc không còn hạn sử dụng được xóa bỏ hạn cũ và đóng bao bì với hạn dùng mới... cũng đã được các cơ quan chức năng phát hiện, tịch thu và tiêu hủy trong thời gian qua.
Cần mua thuốc ở nhà thuốc uy tín để tránh mua phải thuốc giả. Ảnh: TM
Và những hệ lụy từ thuốc giả, thuốc kém chất lượng
Kể cả thuốc sản xuất chính hãng vẫn có các tác dụng phụ, tuy nhiên nếu bác sĩ, dược sĩ nhận thức đầy đủ về tiền sử bệnh và tình trạng sức khỏe hiện tại của bệnh nhân, tỷ lệ xảy ra tác dụng phụ từ việc sử dụng thuốc chính hãng giảm xuống. Với các thuốc giả, thuốc kém chất lượng, thì những tác dụng phụ có khả năng xảy ra thường xuyên và khó kiểm soát do không xác định chính xác thành phần hoạt chất trong thuốc giả.
PGS. Nguyễn Đăng Hòa - Hiệu trưởng Trường đại học Dược Hà Nội cho hay, thuốc giả có nhiều dạng khác nhau, nhưng kết quả cuối cùng là khi sử dụng cả bác sĩ và người bệnh gặp thất bại trong điều trị, tăng độc tính, tăng tình trạng kháng thuốc, thậm chí gây tử vong.
PGS. Nguyễn Đăng Hòa cũng cảnh báo, nếu tác dụng phụ của thuốc thật nằm trong khoảng 1/10.000 - 1/100.000 thì nguy cơ độc hại của thuốc giả lên tới 1/10. Trong đó nguy hiểm nhất là ngộ độc thuốc và dị ứng thuốc.
Phản ứng dị ứng và biểu hiện rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, nôn, tiêu chảy là các biểu hiện của tác dụng phụ phổ biến. Các kim loại nặng và các chất độc có thể gây triệu chứng nhiễm độc bao gồm thay đổi chức năng tim, biến đổi nồng độ đường huyết, khó thở hay suy giảm chức năng của các cơ quan trọng của cơ thể.
Thuốc giả có thể gây chết người, do thuốc không chứa dược chất hoặc không đủ hàm lượng, nên khi dùng thuốc giả người dùng thuốc sẽ không những không khỏi bệnh mà bệnh càng nặng hơn. Nguy hại hơn khi thuốc giả chứa sai hoạt chất mà hoạt chất độc hại có thể khiến người bệnh tử vong.
Thuốc không chứa thành phần hoạt chất hoặc chứa các chất hóa học khác không có hiệu lực điều trị bệnh. Ngoài ra, sử dụng thuốc giả đẩy mạnh quá trình phát triển bệnh tật khi cả bác sĩ và người bệnh đều cho rằng đã sử dụng đúng loại thuốc. Một số thuốc sản xuất tại cơ sở không hợp vệ sinh chứa nhiều vi khuẩn và nấm mốc.
Hoạt chất chứa trong thuốc giả không có tác dụng chữa bệnh. Đối với người tăng huyết áp, đái tháo đường hay những người mắc bệnh mạn tính nói chung gần như phải dùng thuốc suốt đời. Thế nhưng nếu người bệnh dùng phải thuốc giả, thuốc kém chất lượng thì tính mạng bị đe dọa nghiêm trọng. Nguy hại hơn, hoạt chất, thậm chí tá dược chứa trong thuốc kém chất lượng không tinh khiết và lẫn độc chất thì người dùng thuốc có thể tử vong.
Thuốc kháng sinh kém chất lượng, không đủ hàm lượng hoạt chất, khi dùng không tiêu diệt được vi khuẩn gây bệnh, vi khuẩn trở thành chủng đề kháng mà kháng sinh đã sử dụng không còn tác dụng đối với chủng này nữa. Điều này dẫn đến tình trạng tỷ lệ vi khuẩn kháng kháng sinh ngày càng cao.
Thuốc giả gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh và làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của nhà sản xuất, của các hãng dược phẩm chân chính.
Làm sao để nhận biết thuốc giả, thuốc kém chất lượng?
Hầu hết các sản phẩm của hãng có uy tín, có thương hiệu, được nhiều bác sĩ, dược sĩ biết đến đều có nguy cơ bị làm giả, do thuốc giả đem lại lợi nhuận khổng lồ. Để tránh mua phải thuốc giả, nên mua thuốc tại nhà thuốc lớn, uy tín, đạt tiêu chuẩn “Thực hành tốt nhà thuốc tốt”, tuyệt đối không mua thuốc trôi nổi đặc biệt các thuốc được giao bán trên mạng internet.
Khi mua thuốc cần quan sát kỹ thuốc. Nếu là loại thuốc đã quen dùng, cần xem kỹ bao bì, dạng bào chế (dạng viên nén, viên nang...), mùi vị thuốc khi uống. Nếu có sự nghi ngờ nên nhờ các dược sĩ, bác sĩ tư vấn. Luôn luôn kiểm tra hạn sử dụng của thuốc để tránh dùng thuốc hết hạn dùng, cảnh giác với những thuốc có giá thấp bất thường.
Tìm hiểu và sử dụng các công nghệ xác minh, tem chống hàng giả để tránh mua phải hàng giả, chủ động bảo vệ sức khỏe và tính mạng của bản thân và gia đình.
Về phía cơ quan chức năng, viện kiểm nghiệm nên tăng cường lấy mẫu kiểm tra đánh giá chất lượng thuốc, phát hiện và thu hồi kịp thời thuốc kém chất lượng, đảm bảo quyền lợi chính đáng được sử dụng thuốc chất lượng để điều trị bệnh của người dân.
