Tình trạng các doanh nghiệp (DN) làm ăn bừa, ẩu đã đành, nhưng đó còn là lỗ hổng trong quản lý hàng hóa, ảnh hưởng lớn đến hàng thương hiệu Việt…
Hàng “made in Vietnam” từ… Trung Quốc
Không chỉ nhập hàng từ Trung Quốc về bỏ mác “made in China” gắn xuất xứ hàng Việt để tiêu thụ, có nhiều sản phẩm Trung Quốc 100%, được người mua đặt cơ sở sản xuất gắn luôn mác “Made in Vietnam” trước khi đưa về nước tiêu thụ.
Thông tin từ Cục Hải quan TP.HCM cho biết, từ tháng 6/2017 đến nay đã phát hiện và bắt giữ hơn 13 lô hàng áo quần, giày dép, phụ kiện, máy in... của 5 DN nhập khẩu được gắn mác xuất xứ “made in Vietnam”. Đặc biệt, nhiều mặt hàng thời trang mang thương hiệu nổi tiếng hoặc dạng hàng xuất khẩu đều gắn “made in Vietnam” nhưng lại được nhập từ Trung Quốc. Theo cơ quan chức năng, những lô hàng này thường được nhập theo dạng tạm nhập, tái xuất qua Campuchia, Lào hoặc trà trộn rồi tuồn vào tiêu thụ trong nước.
Việc thay mác để hàng Trung Quốc trở thành hàng Việt trở nên quá phổ biến hiện nay.
Không chỉ hàng may mặc, rất nhiều ngành hàng khác cũng tình trạng tương tự. Tháng 6/2016, Cục Điều tra chống buôn lậu phối hợp với Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 phát hiện gần 5.000 thùng gạch men được nhập từ Trung Quốc, song qua kiểm tra trên bao bì sản phẩm ghi được sản xuất tại khu công nghiệp Mỹ Xuân A (Bà Rịa - Vũng Tàu) của một công ty trong nước. DN này khẳng định không có bất cứ mối quan hệ gì với đối tác ở Trung Quốc và cũng chưa từng xuất khẩu mặt hàng nhãn hiệu này vào thị trường. Cuối năm 2016, Chi cục Hải quan cảng Sài Gòn khu vực 3 cũng phát hiện 7 container gạch men do một công ty thương mại vận tải tại TP.HCM nhập khẩu từ Trung Quốc, trên bao bì sản phẩm lại ghi “made in Vietnam”. Sau khi bị cơ quan chức năng phát hiện, mời lên làm việc, doanh nghiệp này lại có công văn gửi lại từ chối nhận hàng với lý do đối tác gửi nhầm hàng hóa và không hợp tác, đồng thời không hề có văn bản giải trình cho cơ quan hải quan.
Không chỉ bị phát hiện ngay tại cửa khẩu, theo cảnh báo của Tổng cục Hải quan, một số trường hợp mang hàng xuất xứ Trung Quốc vào các khu công nghiệp trong nước để lắp ráp hoặc chỉ gắn nhãn mác bao bì “made in Vietnam” để xuất sang nước thứ 3 để được hưởng ưu đãi thuế quan. Điển hình là các loại bếp gas, lò nướng, lò vi sóng, bóng đèn Rạng Đông… nhập từ Trung Quốc vào gắn thương hiệu Việt Nam để sản xuất tiêu thụ. Với các mặt hàng nông sản, ngoài việc trái cây, rau củ quả Trung Quốc nhập vào Việt Nam được gắn xuất xứ các quốc gia phát triển như Úc, Mỹ, Nhật… cũng có không ít trái cây Trung Quốc “đội lốt” trái cây Việt: cam, quýt, táo…
Cần tăng cường vai trò quản lý
Không riêng gì khăn lụa Khaisilk, sự tràn lan của các loại hàng hóa tiêu dùng, gia công chất lượng nhập nhèm có xuất xứ từ Trung Quốc được “đội lốt” thành hàng “made in Vietnam” để qua mặt khách hàng đang khá phổ biến. Sự lừa dối này không chỉ gây thiệt hại cho bản thân khách hàng mà lớn hơn còn gây thiệt hại cho sản xuất trong nước, ảnh hưởng lớn tới hình ảnh các DN Việt nói chung.
Anh M.Đ. là chủ một công ty may ở Hà Nội bộc bạch: “Vô số hãng quần áo nổi tiếng ở Việt Nam hoặc các chuỗi cửa hàng thời trang thương hiệu cũng nhập hàng Trung Quốc về để thay mác. Còn mác, anh có thể đặt gia công trên phố Hàng Bồ, thậm chí còn có những xưởng chuyên gia công… thay mác một cách chuyên nghiệp. Tính tổng cộng, để hô biến từ 1 cái quần áo hàng Trung Quốc sang hàng Việt mất khoảng 5.000 - 7.000 đồng/cái cho hàng chuẩn, còn hàng chợ thì mất từ 2.000 - 4.000 đồng/cái. Sau đó, nghiễm nhiên giá bán tăng gấp 1,5 - 1,8 lần, bán buôn thì gấp 1,2 lần”.
Chuyên gia thương mại Vũ Vinh Phú - Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị Hà Nội cho rằng, chính một số DN trong nước đang tiếp tay cho sự gian lận thương mại này. Đó là các nhà kinh doanh Việt sang tận Trung Quốc đặt hàng, thỏa thuận luôn việc phải gắn xuất xứ Việt Nam mới mua hàng. Trách nhiệm để tình trạng hàng Tàu đội lốt hàng Việt tung hoành tại thị trường nội địa thuộc về cơ quan quản lý thị trường. “Quản lý thị trường ở đâu để đến ông Khaisilk bán hàng lụa Trung Quốc gắn mác Việt đến 30 năm mà không phát hiện ra? Quản lý thị trường ở đâu để các trung tâm thương mại, chợ bán hàng sỉ từ Hà Nội, TP.HCM ngập hàng Trung Quốc gắn mác hàng Việt?”, ông Phú đặt câu hỏi.
Thiết nghĩ, cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đang ngày càng lan rộng trong mọi mặt của cuộc sống. Yêu cầu sự minh bạch và truy xuất nguồn gốc rất rõ ràng. Các DN muốn làm ăn bền vững chỉ còn cách cần có cái tâm, sự trung thực nếu không sớm muộn cũng sẽ bị phát hiện, tẩy chay và sụp đổ.