Giao thông thải ra hơn 50% bụi mịn ở Hà Nội
Ngày 18/12, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại chủ trì cuộc họp bàn giải pháp kiểm soát ô nhiễm không khí trên địa bàn Thủ đô.
Báo cáo tại cuộc họp, Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, kết quả quan trắc cho thấy ô nhiễm không khí tại Hà Nội những năm gần đây chưa có dấu hiệu suy giảm rõ rệt, thời gian ô nhiễm kéo dài cả về số giờ và số ngày, đặc biệt trong giai đoạn từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau.
Nguồn phát thải lớn nhất được xác định là giao thông, chiếm trên 50% nồng độ bụi mịn PM2.5, tiếp đến là công nghiệp, xây dựng, hoạt động đốt mở và các nguồn lan truyền từ bên ngoài thành phố.
Hà Nội chỉ rõ nguồn gây ô nhiễm không khí chủ yếu là giao thông.
Đáng chú ý, các tính toán mô hình cho thấy khoảng 58,65% lượng bụi PM2.5 sơ cấp xuất phát từ các nguồn thải trên địa bàn Hà Nội, phần còn lại chịu tác động từ các tỉnh lân cận và lan truyền xuyên biên giới, đặt ra yêu cầu cấp thiết về phối hợp liên vùng trong kiểm soát ô nhiễm không khí…
GS.TS Hoàng Xuân Cơ - Trưởng ban Khoa học, Hội Kinh tế môi trường Việt Nam cho rằng, Hà Nội cần tập trung các nghiên cứu cơ bản để làm rõ mức độ và tính đặc thù của ô nhiễm không khí, đặc biệt là cơ chế hình thành bụi mịn thứ cấp đang chiếm tỉ lệ cao.
Theo GS.TS Hoàng Xuân Cơ, phải làm rõ nguyên nhân khiến ô nhiễm thường nghiêm trọng vào mùa đông, trong đó có yếu tố nghịch nhiệt, thông qua việc xây dựng các trạm đo khí tượng theo chiều cao. Đồng thời, Hà Nội cần tiên phong kiểm kê khí thải một cách thực chất, chỉ rõ đối tượng, quy mô và phân bố phát thải từ giao thông đến công nghiệp, thay vì chỉ dựa trên các nghiên cứu cũ…
TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, cho rằng cần cụ thể hóa trách nhiệm quản lý đến tận cấp xã, phường, thay vì chỉ dừng ở cấp thành phố hay sở, ngành.
Ông đề xuất ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin để số hóa nguồn thải, xây dựng bản đồ GIS quản lý từng doanh nghiệp, hộ sản xuất theo loại nhiên liệu sử dụng và lưu lượng phát thải. Với lĩnh vực giao thông, Hà Nội có thể tham khảo kinh nghiệm Bắc Kinh trong kiểm soát xe tải bằng thiết bị giám sát phát thải trực tuyến và thúc đẩy mạnh mẽ phương tiện chạy điện.
Bên cạnh đó, cần điều chỉnh cơ chế xử phạt theo hướng lũy tiến để tăng tính răn đe, đồng thời thiết lập cơ chế phối hợp vùng thực chất nhằm kiểm soát các nguồn thải từ các tỉnh lân cận như nhà máy xi măng hay hoạt động đốt rơm rạ…
Ông Trương Mạnh Tuấn, Phó trưởng Phòng Quản lý chất lượng môi trường, Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, trong 5 năm qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã triển khai nhiều chính sách quan trọng nhằm kiểm soát chất lượng không khí trên phạm vi cả nước, trọng tâm là hoàn thiện hệ thống quy chuẩn kỹ thuật. Năm 2023-2024, Bộ ban hành các quy chuẩn mới về chất lượng không khí xung quanh và khí thải công nghiệp với ngưỡng kiểm soát nghiêm ngặt hơn, buộc các cơ sở sản xuất phải nâng cấp công nghệ.
Bộ cũng hướng dẫn các địa phương thực hiện kiểm kê nguồn thải, coi đây là nền tảng khoa học bắt buộc cho quản lý chất lượng không khí; khoảng 30-40% địa phương đã chủ động xây dựng kế hoạch quản lý. Tháng 11/2024, Thủ tướng phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia khắc phục ô nhiễm không khí đến năm 2030, xác định rõ mục tiêu và lộ trình giảm ô nhiễm.
Bộ đang triển khai xây dựng nguồn dữ liệu về các nguyên nhân gây ra tình trạng ô nhiễm gồm 2 nhóm chính: Dữ liệu quan trắc và dữ liệu kiểm kê nguồn phát thải. Tuy nhiên, việc thu thập, tích hợp các nhóm dữ liệu này gặp nhiều khó khăn do nguồn phát thải phân tán, đa dạng. Dù có sự hỗ trợ của công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, công tác dữ liệu vẫn đòi hỏi hệ thống vận hành bài bản, nguồn nhân lực được đào tạo và nguồn lực duy trì lâu dài.
Giám sát nguồn thải bằng công nghệ
Bà Lê Thanh Thủy, Phó Trưởng phòng Quản lý môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho hay, hiện Hà Nội xây dựng mạng lưới quan trắc đáp ứng công tác đo lường, đánh giá chất lượng không khí. Tuy nhiên, việc đầu tư quan trắc khá tốn kém và để chờ Hà Nội có hệ thống quan trắc hoàn chỉnh như một số quốc gia khác sẽ cần nhiều thời gian.
Việc trước mắt là Hà Nội sử dụng công cụ khác như sử dụng vệ tinh, trí tuệ nhân tạo. Khoảng 5 năm trở lại đây, Sở đã phối hợp với các nhà khoa học, đặc biệt là Trường Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), áp dụng các công cụ mô hình hóa nhằm đánh giá tác động tổng hợp của các nguồn phát thải.
Hiện thành phố đã triển khai các công cụ giám sát cộng đồng, tích hợp lên ứng dụng iHanoi để xác định các "điểm nóng", từ đó làm rõ trách nhiệm của chính quyền xã, phường – cấp đã được phân cấp quản lý theo quy định.
Khó khăn lớn hiện nay là thiếu dữ liệu đầy đủ về môi trường không khí, chưa đủ cơ sở khoa học để xác định chính xác tỷ lệ đóng góp của từng nguồn phát thải. Do đó, thành phố đang triển khai tổng kiểm kê nguồn thải, dự kiến hoàn thành vào năm 2026 để có căn cứ khoa học rõ ràng.
Chuyên gia Nguyễn Lê Anh kiến nghị, Hà Nội cần có phương pháp đo mật độ bụi theo chiều cao, tại ít nhất 4 khu vực đại diện của thành phố. Dữ liệu đo ở độ cao lớn sẽ ổn định hơn, phản ánh đúng bản chất phát thải, khác với các điểm đo ở tầm thấp vốn chịu ảnh hưởng mạnh từ từng khu dân cư. Khi có được mô hình này, công tác dự báo và hoạch định chính sách sẽ có cơ sở khoa học vững chắc hơn.
Về ngắn hạn, Hà Nội cần tập trung vào 2 giải pháp trước mắt gồm phát triển hệ thống cây xanh tầm thấp, phù hợp với đặc điểm phân bố của bụi mịn và tăng cường vệ sinh môi trường đô thị: rửa lá cây, rửa đường, thu gom và xử lý rác thải thường xuyên. Những biện pháp này không chỉ góp phần giảm bụi, mà còn cải thiện điều kiện vệ sinh, phòng ngừa dịch bệnh cho cộng đồng.
·
