BS. Lương Quốc Chính cho biết, Bệnh nhân là chị N.T.N, 37 tuổi, địa chỉ ở Phú Xuyên - Hà Nội. Vào khoa Cấp cứu, bệnh viện Bạch Mai lúc 10:00 ngày 27/06/2016.
Khoảng 7:30 cùng ngày, chị N đang cấy lúa ngoài đồng thì xuất hiện cơn mưa dông, và chưa kịp trú ẩn thì bị sét đánh trúng.
Sau khi bị sét đánh, Chị N ngã vật ra và bất tỉnh, có tổn thương cháy xém và bỏng da vùng cổ, vai, ngực, tay và phần bụng bên trái. Chị N được người xung quanh đưa vào tại trạm y tế xã để sơ cứu, và được chuyển lên Bệnh viện Đa khoa Bộ Nông nghiệp để cấp cứu.
Tại Bệnh viện Đa khoa Bộ Nông nghiệp, bệnh nhân ở trong tình trạng hôn mê (GCS: 10 điểm), vật vã và kích thích, mạch nhanh (110 lần/phút), huyết áp tụt (80/50 mmHg), tổn thương bỏng độ I, độ II với tổng diện tích khoảng hơn 10% diện tích da cơ thể bao gồm vùng cổ, vai, ngực, tay và phần bụng bên trái, không có liệt vận động, nghe phổi thông khí đều và không có tiếng ran, tim nhịp đều, bụng mềm và không chướng, khung chậu vững.
Đồng thời ngay lập tức, bệnh nhân được thở oxy 10 lít/phút qua mask, giảm đau (fentanyl 100 µg, tiêm tĩnh mạch 2 ống; perfalgan 1g, truyền tĩnh mạch 1 lọ), truyền dịch (dung dịch NaCl 0,9%, truyền tĩnh mạch 2000 ml), và cố định cột sống cổ. Sau khi tình trạng bệnh nhân ổn định (không vật vã kích thích, huyết áp lên và ổn định), bệnh nhân được đưa đi chụp cắt lớp vi tính sọ não và cho kết quả hình ảnh chảy máu não nhỏ vùng bao trong phải và não thất III.
BS. Chính cho biết, hiện tại, Bệnh nhân N vẫn đang được tiếp tục điều trị và theo dõi tại Khoa Cấp cứu Bệnh viện Bạch Mai
Dưới đây là những điểm cần lưu ý khi chẳng may gặp sét đánh, mưa giông do BS Lương Quốc Chính khuyến cáo
Bệnh nhân N.T.N được đưa tới Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bạch Mai để tiếp tục điều trị và theo dõi. Ảnh: BV cung cấp
Những tổn thương khi bị sét đánh
BS. Lương Quốc Chính cho biết, tia sét luôn luôn nằm trong số 5 kẻ giết người hàng đầu liên quan tới thời tiết. Số người bị thương nhiều gấp 4 - 5 lần số người chết do sét đánh.
Hầu hết số người bị thương hoặc chết do sét đánh đang ở ngoài trời để tham gia các hoạt động giải trí như câu cá, chèo thuyền, bơi lội, hoặc chơi thể thao. Một số khác thì đang làm việc ngoài trời tại các công trường xây dựng. Nông dân cũng thường bị sét đánh.
Người bị sét đánh có thể ngừng tim ngay lập tức. Một số trường hợp có thể không thấy các dấu hiệu tổn thương bên ngoài. Một số người có thể mất ý thức trong thời gian khác nhau. Họ có thể biểu hiện lú lẫn hoặc không nhớ chuyện gì xảy ra. Tia sét có thể văng ra khỏi một người, xả vào quần áo của họ, và để lại một vài dấu hiệu rõ của tổn thương.
Tia sét có thể gây ra nhiều tổn thương khác nhau:
- Tổn thương tim hoặc ngừng tim có thể xảy ra.
- Có tới 2/3 số người bị tổn thương nghiêm trọng do sét đánh có liệt do sét đánh(keraunoparalysis) – liệt tạm thời đặc trưng với sét đánh.
- Nạn nhân có thể bị bỏng bề mặt. Bỏng sâu rất hiếm. Bỏng chiếm dưới 5% các tổn thương do sét đánh.
- Nhiều loại gẫy xương và trật khớp khác nhau do sét đánh.
- Vỡ xương sọ và các tổn thương cột sống do chấn thương kết hợp.
- Phổi có thể bị tổn thương gây khó thở.
- Tổn thương mắt gây ra các vấn đề về thị lực ngay lập tức hoặc biểu hiện đục thủy tinh thể muộn.
- Thường gặp thủng màng nhĩ gây đau, điếc và chóng mặt.
Khi nào cần đến sự chăm sóc y tế?
Gọi cấp cứu 115 để vận chuyển nạn nhân vì bất cứ lý do nào sau đây:
- Bất tỉnh: bất cứ giai đoạn bất tỉnh nào
- Liệt
- Đau ngực
- Khó thở
- Đau lưng hoặc cổ
- Biến dạng tứ chi rõ rệt, ví dụ như tay hoặc chân (xương có thể bị gẫy)
- Bất cứ tổn thương bỏng đáng chú ý nào
Bác sĩ Nguyễn Anh Tuấn (Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bạch Mai) đang đánh giá tình trạng bệnh nhân N.T.N khi mới vào viện.
Bác sĩ cấp cứu của Bệnh viện Bộ Nông nghiệp đang bàn giao bệnh nhân cho bác sĩ của Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bạch Mai.
Chẩn đoán sét đánh
Bác sĩ có thể cần làm một số cận lâm sàng tùy thuộc vào bệnh sử sét đánh và các biểu hiện lâm sàng. Một vài cận lâm sàng có thể thực hiện bao gồm:
- Điện tâm đồ (ECG) để kiểm tra tim
- Theo dõi tim (heart monitor) để quan sát các rối loạn nhịp tim
- Chụp CT sọ não hoặc ổ bụng
- Chụp X-quang
- Xét nghiệm máu: công thức máu và sinh hóa máu (các men để xác định tổn thương tim)
Điều trị sét đánh
Xử trí sét đánh tại nhà hoặc hiện trường
Tiến hành hồi sinh tim phổi (CPR) ngay lập tức cho bất cứ nạn nhân nào ngừng thở hoặc không có mạch. Gọi dịch vụ cấp cứu 115. Tiến hành hồi sinh tim phổi qua điện thoại theo hướng dẫn từ trung tâm cấp cứu 115
Bất cứ nạn nhân nào nghi ngờ bị tổn thương do sét đánh cần được đánh giá tại khoa cấp cứu của bệnh viện, ngay cả khi tổn thương đó không rõ ràng.
Điều trị bệnh nhân bị sét đánh
Nói chung, nếu nạn nhân không có triệu chứng, và điện tâm đồ bình thường, nạn nhân có thể về nhà với lời dặn dò của bất cứ chuyên gia nào nếu cần
Bác sĩ sẽ điều trị các tổn thương sau nếu phát hiện thấy khi thăm khám:
- Tổn thương đầu biểu hiện bằng mất ý thức hoặc lú lẫn thường được điều trị bằng việc theo dõi tại bệnh viện
- Có thể tổn thương tim biểu hiện trên điện tâm đồ bất thường hoặc nồng độ men tim trong máu. Thường được điều trị tại bệnh viện bằng việc theo dõi và dùng thuốc nếu cần
- Tổn thương tai và mắt cần được điều trị với lời tư vấn của bác sĩ chuyên khoa phù hợp
- Liệt do sét đánh (keraunoparalysis) thường là tạm thời nhưng có thể cần theo dõi tại bệnh viện
- Tổn thương cột sống cần phải nhập viện để theo dõi và phẫu thuật
- Gẫy xương có thể được điều trị bằng nẹp hoặc phẫu thuật
- Các triệu chứng của tổn thương thần kinh (tê, ngứa) cần được khám và theo dõi bởi các bác sĩ chuyên khoa thần kinh
Hình ảnh chảy máu não sau khi bị sét đánh trên phim chụp cắt lớp vi tính sọ não của bệnh nhân N.T.N.
Theo dõi bệnh nhân bị sét đánh
Khi cho nạn nhân ra viện, nhân viên y tế cần hướng dẫn bệnh nhân điều trị tại nhà một cách rõ ràng và theo dõi các tổn thương một cách cụ thể
Dự phòng sét đánh
Những lời khuyên sau đây có thể giúp mọi người tránh bị sét đánh. Sét có thể xuất hiện trước hoặc sau một cơn giông bão.
- Tránh ở ngoài trời với khoảng không mở (đồng không mông quạnh) trong cơn giông bão. Nếu bạn nghe thấy tiếng sấm thì bạn đang ở phạm vi mà sét có thể đánh. Bạn cần phải tìm nơi trú ẩn ngay lập tức nếu bạn đang ở bên ngoài. Sét có thể di chuyển 16 – 19 km phía trước hoặc phía sau cơn giông bão và dường như thoát ra từ bầu trời trong xanh.
- Khi bạn đang ở dưới cơn bão, tránh khu vực cao nhất và các đối tượng cao
- Không mang hoặc giữ các đối tượng cao bằng kim loại trong cơn giông bão. Bỏ bất cứ gậy đánh gôn, cần câu cá hoặc gậy bóng chày nào xuống. Bỏ các vật kim loại xuống như mũ bóng chày
- Nếu sét đã đánh xuống một khu vực, hãy nhớ rằng sét có thể tấn công cùng một vị trí 2 lần
- Nếu bạn không tìm thấy nơi trú ẩn, hãy cúi mình trong tư thế bắt bóng. Đặt hai tay lên đầu gối hoặc che lên tai (bảo vệ tai khỏi tiếng sấm). Nếu bạn ở bệnh cạnh một người khác thì nên cách nhau 4,5 m
- Phương tiện giao thông bằng kim loại kín đáo như ô tô con hoặc xe buýt có thể là nơi trú ẩn tốt. Đóng tất cả các cửa và không chạm vào bất cứ kim loại nào được kết nối với xe. Xe golf không phải là nơi trú ẩn thích hợp. Những người điều khiển máy xúc có thể ở lại bên trong cabin đóng kín cửa và không được ra ngoài tìm nơi trú ẩn.
- Ngay cả khi bạn ở trong một tòa nhà, đóng kín tất cả các cửa sổ và tránh xa chúng. Không sử dụng điện thoại bàn và các thiết bị điện bao gồm cả máy tính. Sét có thể tấn công đường dây ngoài trời và lan truyền vào trong.
- Trước khi bạn mạo hiểm ra khỏi khu vực trú ẩn , hãy đợi ít nhất 30 phút sau tiếng sấm hoặc sét đánh lần cuối cùng.
- Hãy ghi nhớ các khẩu hiệu an toàn đơn giản: “Nếu bạn có thể thấy nó (tia sét), chạy trốn nó (tìm nơi trú ẩn)”. “Nếu bạn có thể nghe thấy nó (tiếng sấm), dừng hoạt động của bạn.”