Gần 3 tháng triển khai hình thức mua bảo hiểm y tế (BHYT) hộ gia đình theo quy định của Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của Luật BHYT, tuy nhiên trên thực tế vẫn đang gặp những khó khăn khiến nhiều người dân băn khoăn, phàn nàn. Phóng viên báo Sức khỏe&Đời sống đã trao đổi với ông Phạm Lương Sơn, Trưởng ban Thực hiện chính sách BHYT, Bảo hiểm xã hội Việt Nam xung quanh vấn đề này.
PV: Thưa ông, có nhiều ý kiến của người dân cho rằng BHYT hộ gia đình là “ép buộc” tham gia BHYT. Vậy theo ông BHYT theo hộ gia đình là BHYT tự nguyện hay bắt buộc?
Ông Phạm Lương Sơn: BHYT là hình thức bảo hiểm “lúc khỏe mua thẻ để tích lũy cho lúc ốm”, nhưng từ trước đến nay, đa số người dân Việt Nam đều “lựa chọn ngược” là đến lúc ốm hoặc ốm nặng mới đi mua BHYT. Sở dĩ phải “luật hóa” việc tham gia BHYT theo hộ gia đình là để khắc phục tình trạng nhiều gia đình chỉ chọn mua BHYT cho những người ốm, người bị bệnh mạn tính, chưa có ý thức mua cho toàn bộ thành viên trong gia đình để phòng khi ốm đau và chia sẻ rủi ro cho người khác. Điều này dẫn đến việc quỹ BHYT cho đối tượng tự nguyện luôn bội chi; mục đích chia sẻ rủi ro của bảo hiểm chưa đạt được.
Hiện có tới 13 nhóm đối tượng được cấp thẻ BHYT miễn phí như: trẻ em dưới 6 tuổi, người nghèo, thân nhân người có công, cán bộ xã, phường nghỉ hưu... Ngoài ra còn có 3 nhóm đối tượng được hỗ trợ một phần như người cận nghèo được hỗ trợ 70% tiền mua thẻ, thậm chí, nhiều tỉnh còn chi thêm ngân sách để hỗ trợ thêm 10 - 30% còn lại; hỗ trợ 50% cho đối tượng học sinh, sinh viên; nông, ngư, diêm dân có mức thu nhập trung bình cũng được hỗ trợ 30%...
Trên thực tế, gia đình là tế bào của xã hội và bản chất của BHYT không phải quỹ tương trợ, mà đó là cơ chế tài chính để chia sẻ rủi ro giữa cộng đồng những người tham gia. Do vậy trong hộ gia đình các thành viên phải có trách nhiệm đối với nhau, sau đó có trách nhiệm với cộng đồng, rồi từ đó cộng đồng mới có trách nhiệm với cá nhân. Quy định mới của BHYT nhằm mục đích khuyến khích tất cả người dân tham gia BHYT để cùng chia sẻ quyền lợi, trách nhiệm cho cá nhân và xã hội. Số tiền người thứ hai trong hộ gia đình mua BHYT tự nguyện chỉ bằng 70% số tiền người thứ nhất đóng, còn người thứ ba, thứ tư lần lượt có mức đóng là 60% và 50% so với mức đóng của người thứ nhất. Số tiền đóng giảm dần nhằm khuyến khích hộ gia đình cùng tham gia.
PV: Như ông nói thì BHYT hộ gia đình là tự nguyện, tuy nhiên người dân lại bày tỏ bức xúc vì thủ tục rắc rối của hình thức BHYT này trong khi cán bộ xã, phường lại lúng túng trong hướng dẫn và giải thích cho người dân về chế độ, quyền lợi và những thủ tục phải làm?
Ông Phạm Lương Sơn: Trên thực tế, cơ quan BHXH các địa phương hầu hết đã triển khai tập huấn cho các đại lý, thế nhưng trong quá trình thực hiện, họ vẫn còn áp dụng máy móc khi mà danh sách đăng ký tham gia theo hộ gia đình. Bởi vậy, cần đơn giản hóa nhất thủ tục hành chính khi người dân muốn tham gia BHYT theo hộ gia đình. Đành rằng khi đăng ký mua BHYT kê khai ra phải cung cấp đủ thông tin bao gồm họ và tên, mã thẻ BHYT của người đã tham gia theo hình thức khác. Thậm chí có cả những thông tin về nhân thân, nhưng trong trường hợp người đại diện hộ gia đình đó không nhớ hết hoặc vì lý do bất khả kháng như thành viên trong hộ gia đình đi công tác xa, đi học xa, đi du lịch hay vì bất kỳ lý do nào khác thì người đại diện đó có thể tự khai và chịu trách nhiệm, cam kết về độ chính xác, độ tin cậy về những thông tin đã được khai. Trách nhiệm của cơ quan BHXH và UBND cấp xã là hậu kiểm. Khi hậu kiểm mà phát hiện những sai sót thông tin quy định, chúng ta hoàn toàn có chế tài để xử lý kể cả việc thu hồi thẻ BHYT.
PV: Được biết, BHXH Việt Nam vừa có một số chỉ đạo nhằm “gỡ vướng” cho việc tham gia BHYT hộ gia đình. Ông có thể nói rõ để người dân biết?
Ông Phạm Lương Sơn: Từ thực tế của quá trình triển khai thực hiện BHYT hộ gia đình thời gian qua, chúng tôi cũng đã nhìn thấy một số vướng mắc, do đó, BHXH Việt Nam đã có công văn hướng dẫn về việc thu BHYT hộ gia đình đến BHXH các tỉnh, thành phố. Theo đó, đối với hộ gia đình tham gia BHYT đã có người tham gia BHYT tự đóng 100% mức đóng, nếu sau ngày 1/1/2015 tiếp tục tham gia BHYT thì thực hiện cho cá nhân người đó hoặc theo hộ gia đình; những người còn lại chưa tham gia BHYT, khi tham gia BHYT thì bắt buộc thực hiện theo hộ gia đình. Còn từ 1/1/2016 trở đi, toàn bộ những người có tên trong hộ khẩu hoặc sổ tạm trú phải thực hiện BHYT hộ gia đình.
PV: Trân trọng cảm ơn ông!
Nguyễn Hoàng (thực hiện)
