Glôcôm – bệnh lý 'thần kinh' nguy hiểm: Phát hiện sớm và chiến lược điều trị từ chuyên gia

Điều trị bằng thuốc, laser hoặc phẫu thuật nhằm hạ áp suất nội nhãn, và việc thăm khám mắt định kỳ là chìa khóa để phát hiện sớm và ngăn chặn mất thị lực không hồi phục.

Nguyên nhân cốt lõi

Bệnh Glôcôm, hay còn gọi là Thiên đầu thống hoặc Cườm nước, là một nhóm bệnh lý về mắt gây tổn thương dây thần kinh thị giác kéo dài suốt đời. Theo TS DD. Ths. Nguyễn Hữu Dũng, Giám đốc Bệnh viện Mắt Bình Tâm, Thanh Hóa, Glôcôm là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa vĩnh viễn trên thế giới cho những người trên 60 tuổi và là một thách thức lớn trong nhãn khoa do tính chất diễn tiến thầm lặng của nó.

Glôcôm xảy ra khi dây thần kinh thị giác, cấu trúc dẫn truyền thông tin hình ảnh từ mắt về não, bị tổn thương. Nguyên nhân chính gây nên tình trạng này là do tình trạng tăng áp lực trong nhãn cầu (áp suất nội nhãn). Áp suất này tăng khi sự cân bằng giữa sản xuất và thoát lưu của thủy dịch (chất dịch bên trong mắt) bị phá vỡ. Thủy dịch ứ đọng tạo áp lực đè lên dây thần kinh thị giác, làm tổn thương và suy giảm thị lực dần dần.

Phân loại và nguồn gốc bệnh

TS DD. Ths. Nguyễn Hữu Dũng nhấn mạnh, việc xác định rõ nguyên nhân giúp định hướng điều trị:

Glôcôm nguyên phát: Hình thành do áp lực tích tụ trong mắt mà không rõ nguyên nhân cụ thể. Thường gặp nhất là Glôcôm góc mở, nơi hệ thống thoát lưu (lưới bè) bị tắc nghẽn dần.

Glôcôm thứ phát: Là biến chứng của các bệnh lý khác. Các bệnh như đái tháo đường (gây Glôcôm tân mạch), tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc không được điều trị, đục thủy tinh thể quá chín, viêm màng bồ đào, chấn thương mắt hoặc sử dụng lâu dài thuốc Corticosteroid đều có thể làm tăng nhãn áp thứ phát.

Glôcôm bẩm sinh: Trẻ sinh ra đã có khiếm khuyết ở góc tiền phòng làm chậm hoặc ngăn cản quá trình dẫn lưu thủy dịch.

Triệu chứng theo từng giai đoạn

Đa số người bệnh Glôcôm góc mở không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến bệnh nhân thường đến khám khi thị lực đã mất một phần.

"Glôcôm góc mở thường không gây đau và không gây ra sự thay đổi thị lực lúc đầu. Dấu hiệu chính thường là mất thị lực ngoại vi. Lúc này, tổn thương đã xảy ra và không thể phục hồi," bác sĩ Dũng cảnh báo.

Tuy nhiên, với Glôcôm góc đóng cấp tính, triệu chứng lại rất rõ ràng và là tình trạng cấp cứu:

- Đau mắt và đau đầu dữ dội cùng với bên mắt đau

- Mắt đỏ và mờ đục.

- Giảm thị lực đột ngột, nhìn thấy quầng sáng xung quanh đèn.

- Buồn nôn và thậm chí nôn mửa.

- Bệnh nhân không đáp ứng hoặc đáp ứng chậm với các thuốc giảm đau thông thường

Với Glôcôm bẩm sinh, các dấu hiệu như mắt mờ đục, chớp mắt nhiều, chảy nước mắt quá nhiều hoặc nhạy cảm với ánh sáng ở trẻ em cần được phụ huynh lưu tâm đặc biệt.

Chẩn đoán và điều trị chuyên sâu

Việc chẩn đoán Glôcôm đòi hỏi quy trình khám mắt toàn diện và các xét nghiệm chuyên sâu. TS DD Ths. Nguyễn Hữu Dũng và đội ngũ bác sĩ tại Bệnh viện Mắt Bình Tâm áp dụng các kỹ thuật hiện đại để đưa ra phác đồ điều trị cá thể hóa.

Chẩn đoán chính xác

Nhãn áp cao chưa chắc là Glôcôm, và ngược lại. Do đó, việc chẩn đoán cần kết hợp các phương pháp:

Đo nhãn áp (Đo áp suất trong mắt).

Khám mắt giãn đồng tử: Quan sát trực tiếp dây thần kinh thị giác.

Chụp ảnh màu đáy mắt không huỳnh quang

Chụp cắt lớp quang học (OCT): Kỹ thuật không xâm lấn giúp đánh giá chi tiết tình trạng tổn thương dây thần kinh thị giác và giai đoạn tiến triển của bệnh.

Phương pháp điều trị hiện đại

Mục tiêu cốt lõi của điều trị Glôcôm là hạ áp suất nội nhãn để ngăn chặn tổn thương dây thần kinh thị giác tiến triển đồng thời tăng cưỡng các dưỡng chất bổ sung cho mắt. Tổn thương đã xảy ra không thể phục hồi, do đó, điều trị kịp thời đóng vai trò quyết định.

1. Điều trị bằng thuốc:

Thuốc nhỏ mắt là liệu pháp đầu tiên và phổ biến nhất, nhằm giảm sản xuất thủy dịch hoặc tăng lưu lượng thoát dịch. Bệnh nhân có thể được chỉ định một loại hoặc nhiều loại thuốc nhỏ phối hợp tùy giai đoạn và tiến triển của bệnh.

Bác sĩ Dũng tư vấn: "Bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định về liều lượng. Sau khi nhỏ thuốc, nên nhắm mắt 1-2 phút để thuốc ngấm vào mắt tốt hơn".

Thuốc uống (thường là chất ức chế anhydrase carbonic) được kê đơn khi thuốc nhỏ mắt không đủ hiệu quả, giúp giảm sản xuất chất lỏng trong mắt, tuy nhiên thuốc này không nên dùng lâu dài vì tác dụng phụ toàn thân.

2. Phẫu thuật và các liệu pháp Laser:

Khi thuốc không kiểm soát được áp lực mắt, can thiệp ngoại khoa là cần thiết:

Liệu pháp Laser: Gồm laser tạo hình vùng bè (Trabeculoplasty) hoặc laser mống mắt chu biên (Iridotomy), giúp cải thiện khả năng dẫn lưu thủy dịch.

Phẫu thuật Lỗ rò: (Cắt bè củng giác mạc - Trabeculectomy) tạo đường thoát dịch trực tiếp từ trong nhãn cầu ra ngoài.

Phẫu thuật Glôcôm ít xâm lấn (MIGS): Các thủ thuật tiên tiến, ít rủi ro hơn, thường được kết hợp với phẫu thuật đục thủy tinh thể, giúp dẫn lưu dịch thừa.

Bác sĩ Dũng cho biết: "MIGS là một bước tiến quan trọng, giúp bệnh nhân hồi phục nhanh chóng hơn sau phẫu thuật, đặc biệt là khi kết hợp điều trị Glôcôm song song với các bệnh lý khác như đục thủy tinh thể."

Tầm quan trọng của việc phòng tránh và quản lý bệnh

Glôcôm có xu hướng di truyền (Glôcôm nguyên phát có đến 50% trường hợp có tiền sử gia đình mắc bệnh). Do đó, những người có tiền sử gia đình mắc bệnh cần được sàng lọc thường xuyên hơn.

"Bệnh Glôcôm có di truyền. Nếu người thân quan hệ huyết thống bị mắc bệnh, nguy cơ của bạn có thể tăng lên 9 lần. Việc nắm rõ tiền sử gia đình và thăm khám định kỳ là biện pháp phòng vệ chủ động," bác sĩ Dũng khuyến cáo.

Theo TS DD Ths. Nguyễn Hữu Dũng, Giám đốc Bệnh viện Mắt Bình Tâm, bất kỳ ai trên 40 tuổi, hoặc có các yếu tố nguy cơ (tiểu đường, tiền sử gia đình, chấn thương mắt cũ), cần thăm khám mắt toàn diện thường xuyên tại các cơ sở uy tín để kịp thời phát hiện bệnh ở giai đoạn chưa có triệu chứng. Sử dụng thuốc nhỏ mắt theo đúng chỉ định, kể cả khi cảm thấy thị lực bình thường, vì việc gián đoạn điều trị có thể khiến bệnh tiến triển nhanh chóng. Đeo dụng cụ bảo vệ mắt khi chơi thể thao hoặc làm việc có nguy cơ chấn thương cao.

"Glôcôm đặc biệt là Glôcôm góc mở là một căn bệnh không thể chữa khỏi, nhưng việc điều trị và kiểm tra thường xuyên có thể giúp làm chậm hoặc ngăn ngừa mất thị lực. Bệnh nhân cần xem Glôcôm là một tình trạng cần được quản lý suốt đời, thông qua sự hợp tác chặt chẽ với các chuyên gia nhãn khoa để bảo vệ "cửa sổ tâm hồn" của mình", bác sĩ Dũng nhấn mạnh.

Khánh Linh