Những nguyên tắc cốt lõi để bảo quản thực phẩm an toàn trong các tình huống khẩn cấp (như mất điện, lũ lụt) đều xoay quanh việc kiểm soát nhiệt độ, tránh ô nhiễm và tuân thủ nguyên tắc vứt bỏ khi nghi ngờ.
1. Bảo quản thực phẩm khi mất điện
Mất điện là tình huống phổ biến nhất đe dọa thực phẩm dễ hỏng. Nguyên tắc vàng là giữ lạnh càng lâu càng tốt.
Nếu có thời gian chuẩn bị, nên đặt nhiệt kế trong cả tủ lạnh và tủ đông. Đảm bảo tủ lạnh luôn ở mức 4,2°C (40°F) hoặc thấp hơn, nhiệt độ tủ đông ở mức 0°C (32°F) hoặc thấp hơn.
Xếp thực phẩm khít gần nhau trong cả hai tủ. Đổ đầy các khoảng trống trong tủ đông bằng các bình nước nhựa đông lạnh, túi đá, hoặc túi gel để duy trì nhiệt độ giúp tủ giữ lạnh được lâu hơn.
Trong thời gian mất điện tuyệt đối không mở cửa tủ khi không cấp thiết. Tủ lạnh sẽ giữ thực phẩm an toàn tối đa 4 giờ. Tủ đông đầy sẽ giữ lạnh khoảng 48 giờ (24 giờ nếu chỉ đầy một nửa).
Chuẩn bị dự phòng, luôn có sẵn thùng giữ nhiệt (thùng xốp cách nhiệt) lớn và túi gel đông lạnh dự trữ. Nếu mất điện quá 4 giờ, hãy chuyển thực phẩm dễ hỏng sang thùng giữ nhiệt. Đổ đầy đá viên hoặc túi gel. Đảm bảo nhiệt độ trong thùng luôn dưới 4,5°C.
Nếu mất điện kéo dài, hãy mua đá khô. Khoảng 22,5 kg đá khô có thể giữ lạnh tủ đông 5,4 mét khối trong 2 ngày. Không chạm vào đá khô bằng tay trần và không để đá khô tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm.
1.1. Khi nào nên loại bỏ thực phẩm?
Chỉ giữ lại thực phẩm đóng hộp/đóng chai nguyên vẹn (không rỉ sét, không phồng, không móp méo) sau khi đã khử trùng bên ngoài.
Nếu mất điện trên 4 giờ có nghĩa là thực phẩm đã không còn an toàn và nên vứt bỏ, đặc biệt là các loại thực phẩm dưới đây:
- Thịt, gia cầm, cá, trứng (sống, chín hoặc còn thừa).
- Thịt hộp, xúc xích, giăm bông.
- Các món có nước dùng: Hầm, súp, pizza, các loại salad trộn (gà, mì ống, khoai tây).
- Sữa, kem, sữa chua, kem chua và các loại phô mai mềm (như phô mai tươi).
- Rau củ và trái cây tươi đã cắt nhỏ, rau củ đã nấu chín.
- Nước sốt salad làm từ kem, bột nhào bánh (bột bánh quy, bánh kếp).
- Bánh ngọt nhân kem trứng, kem tươi, hoặc phô mai.
- Tỏi ngâm trong dầu.
1.2. Thực phẩm an toàn để giữ lại
- Thực phẩm có tính acid cao: Mù tạt, tương cà, dưa chua, mứt, thạch (chúng có thể hỏng sớm hơn).
- Thực phẩm khô: Trái cây sấy khô, các loại hạt, bánh nướng (trừ loại có nhân kem).
- Phô mai: Phô mai cứng và phô mai chế biến.
- Đồ đông lạnh: Thực phẩm đông lạnh vẫn còn tinh thể đá hoặc giữ ở nhiệt độ 4,2°C trở xuống là an toàn. Có thể rã đông lại nhưng chất lượng có thể bị giảm.
Chỉ giữ lại thực phẩm đóng hộp/đóng chai nguyên vẹn (không rỉ sét, không phồng, không móp méo) sau khi đã khử trùng bên ngoài. Tuyệt đối không bao giờ nếm thử thực phẩm để kiểm tra độ an toàn.
1.3. Mẹo khử mùi hôi tủ lạnh/tủ đông
Nếu tủ bị hỏng thực phẩm và có mùi, bạn cần khử trùng:
- Vứt bỏ tất cả thực phẩm hỏng.
- Rửa sạch kệ, ngăn rau củ bằng nước nóng và xà phòng. Sau đó, rửa lại bằng dung dịch khử trùng (1 thìa thuốc tẩy clo không mùi / 4 lít nước uống).
Nếu mùi vẫn còn, hãy thử các cách sau:
- Lau bên trong bằng giấm và nước (tỷ lệ 1:1) để diệt nấm mốc.
- Đặt báo cuộn tròn hoặc bã cà phê tươi/baking soda vào hộp mở ở đáy tủ trong vài ngày, sau đó rửa lại bằng giấm.
2. Đảm bảo an toàn thực phẩm khi bị lũ lụt, hỏa hoạn
Trong các tình huống này, nguy cơ lớn nhất là thực phẩm bị ô nhiễm do khói, hóa chất chữa cháy hoặc nước bẩn.
2.1. Thực phẩm không an toàn cần vứt bỏ
- Thực phẩm đóng gói dễ thấm nước: Hộp carton, túi giấy, hộp có nắp vặn hoặc nắp bật (như đồ uống, ngũ cốc, bột).
- Thực phẩm tươi sống tiếp xúc với nước lũ/khói: Bất kỳ loại trái cây, rau củ nào tiếp xúc trực tiếp với nước lũ, kể cả khi có vỏ. Nước lũ chứa vi khuẩn, virus, hóa chất độc hại và không thể làm sạch được. Do đó nên vứt bỏ mọi thực phẩm tiếp xúc trực tiếp với nước lũ, nước bẩn hoặc khói.
- Thực phẩm trong hộp thiếc bị hỏng: Hộp thiếc bị rỉ sét, phồng lên, méo mó hoặc rò rỉ.
- Thực phẩm trong tủ lạnh/tủ đông bị mất điện quá lâu (áp dụng quy tắc 4 giờ).
2.2.Thực phẩm an toàn cần khử trùng để tiếp tục sử dụng
Thực phẩm đóng hộp nguyên vẹn: Hộp thiếc hoặc hộp thủy tinh chưa mở có thể được giữ lại nếu được khử trùng đúng cách.
Cách khử trùng thực phẩm đóng hộp bị ngâm nước lũ:
- Tháo nhãn mác (vì nhãn có thể chứa vi khuẩn).
- Rửa sạch hộp bằng xà phòng và nước uống sạch.
- Khử trùng: Ngâm hộp trong nước sôi hoặc trong dung dịch khử trùng (1 thìa thuốc tẩy clo không mùi / 4 lít nước) khoảng 15 phút.
- Lau khô bằng khăn sạch.
- Ghi nhãn lại bằng bút không thấm nước (ghi rõ nội dung và ngày hết hạn).
3. Tăng cường công tác bảo đảm an toàn thực phẩm
Khuyến khích người dân sử dụng thực phẩm chế biến sẵn, ăn ngay như lương khô, mỳ gói, nước uống đóng chai, đồng thời bổ sung các loại vitamin để nâng cao sức đề kháng.
Trước tình hình diễn biến phức tạp và ảnh hưởng của các cơn bão số 10 và số 11 gây mưa lớn, ngập lụt đô thị và vùng trũng thấp, sạt lở, lũ ống, lũ quét ở một số khu vực, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã có công văn về việc tăng cường công tác bảo đảm an toàn thực phẩm và phòng chống ngộ độc thực phẩm do bão lụt năm 2025.
Bộ Y tế đề nghị các Sở Y tế các tỉnh/thành phố khu vực Bắc Bộ, Trung Bộ; Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm các tỉnh/thành phố khu vực Bắc Bộ, Trung Bộ đảm bảo cung cấp lương thực, thực phẩm và nước uống an toàn tại những khu vực bị ngập lụt, sạt lở, chia cắt. Khuyến khích người dân sử dụng thực phẩm chế biến sẵn, ăn ngay như lương khô, mỳ gói, nước uống đóng chai, đồng thời bổ sung các loại vitamin để nâng cao sức đề kháng.
Đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn người dân vùng bị ảnh hưởng bão lũ không sử dụng gia súc, gia cầm chết làm thức ăn hoặc chế biến thực phẩm. Tăng cường giám sát nguy cơ ngộ độc thực phẩm và các bệnh truyền qua thực phẩm trong cộng đồng. Kiểm soát chất lượng an toàn thực phẩm các loại lương thực, thực phẩm, nước uống được hỗ trợ đến đồng bào vùng lũ lụt... Các đơn vị y tế dự phòng, cơ sở điều trị và trạm y tế cần phối hợp phát hiện kịp thời các trường hợp rối loạn tiêu hóa, nghi ngờ ngộ độc thực phẩm và xử lý ngay để hạn chế tối đa ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.
