Thời gian gần đây, xe khách trá hình dưới hình thức xe hợp đồng hoạt động len lỏi khắp các tuyến phố nội đô Hà Nội để đón khách, làm xáo trộn giao thông, gây không ít bức xúc cho các doanh nghiệp vận tải hành khách tuyến cố định tại các bến xe. Ngoài việc gây ra áp lực nặng nề cho các tuyến phố, tình trạng này còn đang tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh, đồng thời gây thất thu thuế cho Nhà nước.
Đủ chiêu lách luật
Rà soát của Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, khoảng 2 năm trở lại đây, lượng xe hợp đồng trá hình, chủ yếu là xe 16 chỗ “lách luật” hoán cải thành xe 7-10 chỗ (xe Limousine, xe VIP, xe DCar) tăng chóng mặt. Lợi dụng diện tích xe nhỏ, loại xe này có thể len lỏi vào mọi ngõ ngách trong nội đô để đón khách liên tỉnh thay vì chạy ở các bến xe như tuyến cố định.
Riêng từ đầu năm đến nay, lực lượng cảnh sát giao thông (CSGT) Hà Nội đã hóa trang đóng giả lái xe ôm, mật phục, phát hiện, bắt giữ và xử lý hàng nghìn trường hợp xe hợp đồng trá hình dừng đỗ, đón trả khách sai quy định, trong đó chủ yếu là xe từ 16 chỗ chở xuống. Tuy nhiên, tình trạng xe hợp đồng trá hình chạy sai luồng tuyến, đón trả khách sai quy định vẫn diễn biến phức tạp. Để có thể hoạt động, các nhà xe này thường thuê xe ôm theo dõi lực lượng CSGT, thanh tra giao thông, khi thấy vắng bóng lực lượng chức năng tuần tra là thông báo cho lái xe hoạt động ngang nhiên.
Xe khách trá hình còn hình thành hàng loạt bến “cóc”, gây áp lực nặng nề lên các tuyến phố.
Theo Chủ tịch Hiệp hội vận tải ôtô Việt Nam Nguyễn Văn Thanh, loại xe hợp đồng trá hình này lợi dụng những quy định chưa chặt chẽ trong Thông tư số 63/TT-BGTVT của Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) quy định về tổ chức, quản lý hoạt động vận tải bằng xe ôtô và dịch vụ hỗ trợ vận tải đường bộ để hoạt động. Cụ thể, Thông tư 63 chỉ yêu cầu các “xe hợp đồng” từ 10 chỗ trở lên, trước khi thực hiện hợp đồng phải thông báo bằng văn bản hoặc qua thư điện tử tới Sở GTVT địa phương về điểm khởi hành, lộ trình, điểm đón, trả khách, điểm kết thúc hành trình, thời gian thực hiện hợp đồng và số lượng khách. Lách luật kiểu này, xe Limousine 10 chỗ không bị áp các quy định chặt chẽ về kinh doanh vận tải, đồng nghĩa với việc loại xe này được đặt ngoài vòng kiểm soát khi thực hiện những hợp đồng vận tải khách.
Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Tuyển, Phó Trưởng phòng Quản lý vận tải, Sở GTVT Hà Nội cho rằng, loại hình xe này nằm ngoài khung quy định, lại không thuộc diện bị cấm vào nội thành (hiện chỉ cấm xe trên 16 hoặc trên 24 chỗ). Họ chạy gần như xe khách tuyến cố định, nhưng lại núp bóng hợp đồng. Vì theo quy định, xe dưới 10 chỗ không phải thông tin về hợp đồng trước chuyến đi. Muốn xử phạt mà không biết quy chiếu vào đâu để bắt lỗi vi phạm.
Lên phương án siết xe khách trá hình
Trước tình trạng xe hợp đồng trá hình ngang nhiên hoạt động gây khó khăn cho xe hoạt động trong bến làm rối loạn thị trường vận tải hành khách, Sở GTVT Hà Nội cho biết, thời gian tới sẽ đưa loại xe từ 8 chỗ trở lên vào diện bắt buộc phải thông báo về hai đầu bến thông tin trước mỗi chuyến đi nhằm ngăn chặn xe hợp đồng lách luật. Theo Sở GTVT Hà Nội, cơ quan này đã cấp phù hiệu xe hợp đồng dưới 10 chỗ cho hơn 9.300 xe. Căn cứ theo quy định hiện hành, khi doanh nghiệp vận tải có đủ hồ sơ thì cơ quan quản lý vẫn phải cấp phép cho đơn vị hoạt động xe hợp đồng và loại xe này được phép chạy trong nội thành. Tuy nhiên, theo thừa nhận của các cơ quan chức năng, hiện tình trạng xe khách “trá hình” xuất hiện khá phổ biến. Những chiếc xe ôtô dưới 10 chỗ được Sở GTVT Hà Nội cấp phép là xe hợp đồng phục vụ khách đoàn đi tham quan, du lịch, đám hiếu, hỉ... nhưng nhiều xe trong số này lại hoạt động theo kiểu trá hình, tổ chức hoạt động đón, trả khách, thu tiền, xác nhận đặt chỗ... như tuyến cố định liên tỉnh bằng đủ chiêu trò lách luật. Đặc biệt, việc xe hợp đồng hoạt động như xe khách liên tỉnh nhưng lại không phải thông tin về hợp đồng trước chuyến đi gây nhiễu loạn thị trường vận tải, tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh, đồng thời gây thất thu thuế cho Nhà nước. Cùng đó, tình trạng này còn hình thành hàng loạt bến “cóc” khiến doanh nghiệp chạy liên tỉnh hoạt động trong bến bức xúc, gây áp lực nặng nề lên các tuyến phố.
Theo ông Trần Đăng Hải, Chánh Thanh tra Sở GTVT Hà Nội, đối với loại xe này, lực lượng chức năng chỉ có thể xử phạt với các lỗi dừng, đỗ, đón trả khách sai quy định. Sở GTVT Hà Nội nhiều lần tham mưu, kiến nghị Chính phủ và các ngành chức năng sớm xem xét, sửa đổi luật để quản lý chặt hơn. Được biết, từ đầu năm 2017 đến nay, Thanh tra Sở đã xử phạt 116 trường hợp đón trả khách sai quy định, 232 trường hợp dừng đỗ sai quy định, 71 trường hợp không có hợp đồng vận chuyển hành khách...