Giảm tỷ lệ hút thuốc lá cần bắt đầu từ đâu?

Đó là chia sẻ của Ths.BS Phan Thị Hải - Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế với Báo Sức khỏe & Đời sống trong chương trình 'Gánh nặng y tế - Khi điếu thuốc ăn sâu vào ngân sách'.

Theo Ths,BS Phan Thị Hải, trong những năm qua nhất là sau khi có Luật Phòng chống tác hại thuốc lá và đặc biệt Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá đã hỗ trợ các bộ, ngành, tỉnh, thành phố thực hiện công tác phòng chống tác hại của thuốc lá đã được đồng bộ hơn nhiều so với trước đây. Sự hiểu biết của tác hại thuốc lá đã rất cao trong cộng đồng với hơn 90% người nhận thức được việc hút thuốc lá rất có hại cho sức khỏe gây ra căn bệnh nguy hiểm.

Thời gian qua, Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế đã tổ chức nghiên cứu đưa ra bằng chứng về tác hại thuốc lá, tham gia vào quá trình can thiệp vận động chính sách cũng như đưa ra nhiều sáng kiến liên quan đến phòng chống tác hại của thuốc lá cho thanh thiếu niên trong trường học, cộng đồng...

Trong suốt 10 năm qua, Quỹ đã cố gắng tập trung thực hiện mục tiêu quan trọng là ngăn chặn việc sử dụng thuốc lá trong giới trẻ. Quỹ Phòng chống tác hại của Thuốc lá Bộ Y tế đã tổ chức được nhiều cơ sở hỗ trợ tư vấn cai nghiện thuốc lá và hỗ trợ được nhiều người hút thuốc lâu năm có thêm quyết tâm và có thêm phương pháp khoa học để cai nghiện thuốc lá thành công.

Đã xây dựng được mạng lưới về phòng chống thuốc lá trong toàn quốc đặc bệt là tại các tỉnh thành phố đầu mối là Trung tâm kiểm soát bệnh tật của các Sở Y tế. Tổ chức các chương trình truyền thông qua phương tiện thông tin đại chúng cũng như tổ chức các hoạt động can thiệp tại cộng đồng.

Cùng với việc cấm tài trợ, in cảnh báo sức khoẻ, chúng ta đã đạt được việc giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá. Đặc biệt là trong nam giới. Tuy vậy, tỷ lệ người hút thuốc giảm không đáng kể trung bình chỉ giảm được 0,5%/năm.

Vì thuốc lá là sản phẩm đặc thù gây nghiện. Khi đã nghiện thuốc lá rồi thì việc bỏ thuốc lá cũng không dễ dàng. Đặc biệt với những người đã hút thuốc 10,15,20 năm.

Từ năm 2010 tỷ lệ hút thuốc lá trong nam giới là khoảng 47,3%. Chúng ta đã giảm xuống còn 41,1% vào năm 2021 và đặc biệt giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong thanh thiếu niên. Điều này hết sức quan trọng. Theo kết quả điều tra học sinh trong độ tuổi từ 13 đến 25 tuổi cho thấy tỷ lệ sử dụng thuốc lá đã giảm từ 3,5% xuống còn 2,7%. Trong đó, nam học sinh giảm từ khoảng 6,3% xuống còn 4% vào năm 2022.

Điều mừng nhất là có một tỷ lệ nhất định người dân khi đến khám bệnh tại các bệnh viện mà được phát hiện có bệnh liên quan đến thuốc lá thì họ đều nhận được khuyến cáo cũng như hỗ trợ tư vấn để cai thuốc lá từ nhân viên y tế.

So với 10 năm trước thì việc sử dụng thuốc lá tại nơi công cộng đã giảm đáng kể, tùy khu vực rõ nhất là giáo dục, y tế, phương tiện giao thông công cộng. Nên khu vực hút thuốc lá không phổ biến như trước đây nữa.

Dù vậy, tỷ lên sử dụng thuốc lá trong nam giới Việt Nam rất cao đặc biệt là gần đây sự xuất hiện của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đã làm một làn sóng trend trong học sinh rất cao.

'Vì vậy, chúng tôi rất mừng năm 2024 QH ban hành nghị quyết 173 cấm sử dụng sản phẩm thuốc lá điện tử. Việc ban hành Nghị quyết quan trọng này đã được Tổ chức Y tế thế giới , các tổ chức quốc tế đánh giá rất cao. Đây là thành công rất lớn trong vấn đề chính sách để ngăn chặn sản phẩm thuốc lá điện tử trong tương lai', Ths Hải cho hay.

Cũng theo Ths, Hải thời gian tới, Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá sẽ tập trung vào các hoạt động truyền thông, đặc biệt là truyền thông thay đổi hành vi. Vì nhận thức người dân đã thay đổi nhưng để thay đổi hành vi thì cần các giải pháp can thiệp hiệu quả hơn nữa và hoạt động truyền thông cần đa dạng và hấp dẫn hơn nữa đặc biệt là đối với giới trẻ và người dân.

Trong đó, đẩy mạnh tiếp cận trên mạng xã hội nơi mà người dân có thể tiếp nhận được thông tin một cách nhanh và hiệu quả nhất

Tổ chức thêm các sáng kiến về phòng chống tác hại thuốc lá để làm sao có được sự quan tâm nhiều hơn nữa của các cấp lãnh đạo, chính quyền địa phương cùng tham gia tích cực và chủ động hơn trong công tác phòng chống tác hại của thuốc lá.

Vai trò của cán bộ địa phương rất quan trọng nếu không có sự tham gia tích cực và chủ động của họ thì chương trình rất khó để thành công trong thời gian ngắn.

Tăng cường thực thi Luật phòng chống tác hại thuốc lá tại các địa điểm công cộng, tại các cơ quan, tổ chức. Cần đưa các chỉ tiêu về phòng chống tác hại của thuốc lá theo đúng chiến lược quốc gia đã ban hành.

"Với những nỗ lực đồng bộ cùng chung tay từ trên xuống dưới như vậy chúng ta mới có những kết quả tốt hơn trong thời gian tới. Cùng với đó, chúng tôi rất kỳ vọng vào vấn đề tăng thuế trong thời gian này tại Việt Nam. Vì như đã nói, dù chúng ta có nỗ lực thế nào đi nữa mà giá thuốc lá rất rẻ như hiện nay với hơn 40 nhãn thuốc lá trên thị trường là dưới 10k đồng, nhiều loại thuốc lá có 7 – 8 nghìn đồng/ bao lại bán tràn lan khắp nơi như hiện nay thì việc giảm tỷ lệ thuốc lá không có tiến bộ một cách đáng kể mà chúng ta phải tăng thuế lên mức cao theo khuyến cáo của WHO.

Chúng ta tiệm cận được với tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ 75%, chúng ta mới mong có tác động thực sự đến hiệu quả của vấn đề giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá', Ths Hải nhấn mạnh.