Hiện nay, một số tỉnh, thành phố đang đối mặt với tình trạng sốt xuất huyết bùng phát làm cho nhiều người mắc bệnh và dễ có nguy cơ tử vong nếu không được phát hiện, chẩn đoán và điều trị kịp thời. Để phát hiện sớm sốt xuất huyết, Trung tâm y tế dự phòng tỉnh, thành phố phải thực hiện công tác giám sát huyết thanh và virut Dengue nhằm chủ động xử trí tình huống.
Theo đó, mỗi tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương cần chủ động tổ chức thực hiện công tác giám sát huyết thanh, virut sốt xuất huyết Dengue trên toàn bộ số quận, huyện, thị xã, thành phố tại địa bàn để có thể phát hiện sớm ngay từ ca bệnh sốt xuất huyết đầu tiên; thu thập bệnh phẩm của bệnh nhân trong diện giám sát để xét nghiệm huyết thanh học và virut gây bệnh. Lưu ý những mẫu máu lấy được trong vòng 5 ngày kể từ ngày khởi phát bệnh dùng để chẩn đoán xác định và định týp virut Dengue bằng phương pháp phân lập virut và xác định vật liệu di truyền hoặc kháng nguyên. Những mẫu máu sau 5 ngày kể từ ngày bệnh khởi phát dùng để chẩn đoán xác định nhiễm virut Dengue bằng cách phát hiện kháng thể IgM (immunoglobulin M). Có thể sử dụng thử nghiệm test nhanh để sàng lọc trong chẩn đoán và giám sát virut sốt xuất huyết Dengue.
Phát hiện sớm sốt xuất huyết bằng giám sát mẫu huyết thanh và virut Dengue (ảnh minh họa).
Chẩn đoán căn nguyên virut Dengue thường được thực hiện bằng xét nghiệm huyết thanh, xét nghiệm PCR (polymerase chain reaction), phân lập virut. Xét nghiệm huyết thanh với xét nghiệm Elisa (enzyme-linked immunosorbent assay) để tìm kháng thể IgM và IgG, nên lấy máu từ ngày thứ 5 kể từ khi sốt hoặc với xét nghiệm test nhanh ở những nơi chưa có điều kiện tìm kháng thể IgM, IgG hay tìm kháng nguyên NS1 (non-structural protein 1). Xét nghiệm PCR, phân lập virut bằng cách lấy máu bệnh nhân trong giai đoạn còn sốt hoặc ngay sau khi hết sốt; xét nghiệm này được thực hiện ở các cơ sở xét nghiệm có điều kiện.
Số lượng mẫu xét nghiệm bằng mẫu bệnh phẩm hàng năm thực hiện tùy thuộc vào chỉ tiêu cụ thể của từng khu vực theo quy định của ngành y tế dự phòng. Đối với những địa phương xuất hiện nhiều bệnh nhân nghi ngờ sốt xuất huyết thì không nhất thiết phải lấy mẫu xét nghiệm theo tỷ lệ quy định mà có thể chỉ cần thực hiện từ 5 - 10 mẫu để khẳng định. Mẫu xét nghiệm Elisa và phân lập virut Dengue cần được thu thập đều đặn theo các thời điểm trong năm và phân bố đều trong toàn tỉnh, thành phố. Tuy nhiên, trên thực tế cần tập trung vào thời gian đầu mùa dịch nhằm phát hiện sớm những trường hợp mắc bệnh. Các tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương phải gửi mẫu xét nghiệm và phân lập virut về Viện Vệ sinh dịch tễ hay Viện Pasteur phụ trách quản lý địa bàn để xác định týp virut Dengue lưu hành gây bệnh ở địa phương.
Việc giám sát huyết thanh và virut Dengue được phân công trách nhiệm thực hiện một cách rõ ràng theo quy định. Đối với bệnh nhân ở tại cộng đồng: tuyến xã, phường, thị trấn có trách nhiệm phát hiện và báo cáo cho trung tâm y tế huyện, thị xã, thành phố biết để cử nhân viên y tế lấy mẫu gửi cho trung tâm y tế dự phòng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Đối với bệnh nhân khám bệnh tại phòng khám, điều trị tại bệnh viện huyện, thị xã, thành phố: nhân viên y tế tại cơ sở điều trị có trách nghiệm lấy mẫu và xét nghiệm tại chỗ hoặc gửi về trung tâm y tế huyện, thị xã, thành phố và trung tâm y tế dự phòng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Khi nhận được mẫu báo cáo, trung tâm y tế dự phòng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có trách nhiệm làm xét nghiệm Elisa, đồng thời gửi mẫu bệnh phẩm cho Viện Vệ sinh dịch tễ hoặc Viện Pasteur khu vực phụ trách địa bàn theo quy định để kiểm tra kết quả xét nghiệm và phân lập virut.
Việc báo các kết quả phải được thực hiện hàng tháng. Khoa xét nghiệm của trung tâm y tế dự phòng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có trách nhiệm tập hợp số liệu giám sát xét nghiệm và báo cáo kết quả theo mẫu gửi về Viện Vệ sinh dịch tễ hoặc Viện Pasteur khu vực, bộ phận giám sát ca bệnh của đơn vị cùng thời gian với báo cáo tháng kết quả giám sát ca bệnh sốt xuất huyết.
