Giám sát bệnh nhân sốt xuất huyết
Như trên đã nêu, bệnh nhân sốt xuất huyết là nguồn lây bệnh trong thời kỳ có sốt, trong vòng 5 ngày đầu của thời kỳ sốt là giai đoạn ở máu có nhiều virut nhất. Muỗi bị nhiễm virut thường sau 8-12 ngày sau khi hút máu người bệnh và có thể truyền bệnh sang cho người lành, đồng thời có khả năng truyền bệnh suốt đời. Vì vậy, việc giám sát bệnh nhân sốt xuất huyết là một yêu cầu quan trọng trong các nội dung giám sát dịch tễ.
Giám sát, phát hiện ca bệnh
Bệnh nhân sốt xuất huyết bao gồm ca bệnh lâm sàng hay ca bệnh giám sát và ca bệnh xác định. Ca bệnh lâm sàng thường gọi là ca bệnh giám sát được phát hiện, ghi nhận ở những người sống hoặc đến từ vùng có ổ dịch hay có bệnh sốt xuất huyết lưu hành trong vòng 14 ngày có biểu hiện sốt cao đột ngột, sốt liên tục từ 2-7 ngày và có ít nhất 2 trong các dấu hiệu sau: biểu hiện xuất huyết với nhiều mức độ khác nhau như nghiệm pháp dây thắt dương tính, có chấm hay mảng xuất huyết ở dưới da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam. Nhức đầu, chán ăn, buồn nôn, nôn. Da sung huyết, phát ban. Đau cơ, đau khớp, nhức hai hố mắt. Vật vã, li bì. Đau bụng vùng gan hoặc ấn đau vùng gan. Ca bệnh xác định là ca bệnh được chẩn đoán xác định bằng kỹ thuật ELISA để phát hiện IgM hoặc NS1, phân lập virut hoặc xét nghiệm PCR. Bệnh phát hiện được phân loại ca bệnh theo hướng dẫn quy định gồm sốt xuất huyết nhẹ, sốt xuất huyết có dấu hiệu cảnh báo và sốt xuất huyết nặng.
Thực hiện báo cáo thường kỳ
Cần thu thập đầy đủ những thông tin về tình hình bệnh nhân sốt xuất huyết trong cộng đồng và những bệnh nhân đã tiếp nhận khám, điều trị ở các cơ sở khám chữa bệnh công lập và tư nhân với số lượng mắc, tử vong theo số ca bệnh lâm sàng và số ca bệnh xác định, phân loại ca bệnh, phân nhóm tuổi từ 15 tuổi trở xuống và trên 15 tuổi; ghi rõ tên địa phương có ca bệnh, thời gian mắc bệnh. Sau đó thực hiện việc báo cáo theo mẫu và thời gian quy định. Khi có trường hợp tử vong do sốt xuất huyết, địa phương phải có trách nhiệm thu thập thông tin đầy đủ theo mẫu quy định, gửi báo cáo ngay về Bộ Y tế và các viện khu vực liên quan nơi bệnh nhân tử vong cư trú trước đó đối với trường hợp tử vong là người ngoại tỉnh.
Giám sát trọng điểm sốt xuất huyết
Giám sát trọng điểm sốt xuất huyết có mục đích xác định xu hướng diễn biến của bệnh ở địa phương thông qua việc kết hợp và phân tích các dữ liệu liên quan đến bệnh gồm số liệu ca bệnh, chỉ số trung gian truyền bệnh và xét nghiệm phát hiện virut Dengue. Cần chọn cơ sở để thực hiện việc giám sát trọng điểm. Mỗi khu vực chọn 2 tỉnh, riêng Tây Nguyên chọn 1 tỉnh; ở mỗi tỉnh chọn 1 điểm giám sát tại bệnh viện quận, huyện, thị xã và 1 điểm giám sát tại cộng đồng thường là xã, phường, thị trấn không phải là trọng điểm của tỉnh. Mỗi tỉnh chọn 1 điểm giám sát tại bệnh viện huyện, thị xã, thành phố; số điểm giám sát có thể mở rộng tùy theo khả năng của từng tỉnh và số điểm giám cộng đồng theo tỷ lệ phần trăm số xã, phường, thị trấn trọng điểm được quy định cụ thể trong kế hoạch hoạt động hàng năm.
Việc giám sát trọng điểm sốt xuất huyết được thực hiện tại bệnh viện và tại cộng đồng theo các nội dung quy định. Tại bệnh viện, phải phát hiện, lấy mẫu và xét nghiệm tất cả các ca bệnh đến khám hoặc nhập viện theo ca bệnh lâm sàng hay ca bệnh giám sát và thực hiện báo cáo theo mẫu phiếu điều tra bệnh nhân. Tại cộng đồng xã, phường, thị trấn; phải giám sát bệnh nhân, báo cáo theo mẫu phiếu điều tra bệnh nhân quy định; đồng thời cũng phải thực hiện việc giám sát trung gian truyền bệnh và giám sát huyết thanh.
Điều cần lưu ý
Tại các địa phương thường có sốt xuất huyết lưu hành, đặc biệt là vào thời điểm bệnh bùng phát mạnh thì công tác giám sát bệnh nhân sốt xuất huyết có vai trò khá quan trọng. Bệnh nhân sốt xuất huyết được các nhà khoa học xác định là nguồn lây bệnh trong thời gian có sốt và trong vòng 5 ngày đầu của thời kỳ sốt ở máu người bệnh có mật độ virut rất cao; vì vậy nguy cơ lây nhiễm từ người bệnh sang người lành qua trung gian của muỗi mang mầm bệnh đốt máu dễ có khả năng xảy ra. Do đó, tại cơ sở khi giám sát, phát hiện bệnh nhân sốt xuất huyết cần phải có biện pháp quản lý để điều trị triệu chứng và theo dõi, chủ động ngăn ngừa sự lây truyền bệnh sang những người khác trong cộng đồng do muỗi truyền vì hiện nay sốt xuất huyết chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vắc-xin phòng bệnh.
TTƯT.BS. Nguyễn Võ Hinh
