Một giải thưởng văn học được trông đợi trong năm - giải của Hội Nhà văn Hà Nội, vừa được công bố. Theo đó, năm nay văn xuôi thắng lớn với 3 giải thưởng đều được trao cho những “cây đa cây đề” của văn đàn Việt Nam. Riêng ở thể loại thơ, không có tác phẩm nào đủ số phiếu bầu để “ẵm” giải.
Chiến thắng thuộc về các lão làng
Đó là Ma Văn Kháng với tiểu thuyết Một mình một ngựa, Đỗ Lai Thúy với tiểu luận phê bình Bút pháp của ham muốn và Nguyên Ngọc với tác phẩm văn học dịch Nhẫn thạch.
Hội đồng xét giải đánh giá cao việc sử dụng một cách kiên định và nhất quán phương pháp phê bình phân tâm học trong tiếp cận tác phẩm văn học của Đỗ Lai Thúy. Phương pháp này không còn mới mẻ trên thế giới, nhưng ở Việt Nam, sự trở lại của nó sau một thời gian gián đoạn, lại khá đậm đặc trong một cuốn sách, đã gây được sự chú ý. Thêm vào đó, cuốn sách này được viết với văn phong sinh động và hấp dẫn – một điều không dễ đối với thể loại phê bình tiểu luận. Các yếu tố nổi trội này đã khiến Bút pháp của ham muốn có được số phiếu bầu cao nhất: 11/12 phiếu.
 Các tác phẩm đoạt giải. |
Một mình một ngựa có dáng dấp một tự truyện của tác giả, viết về lớp cán bộ lãnh đạo ở một tỉnh miền núi Tây Bắc. Tiểu thuyết tuy không có sự đột phá, đề tài cũng không mới mẻ so với chính nhà văn Ma Văn Kháng song lại được hội đồng chung khảo biểu dương là đã thể hiện được sự vững vàng về kỹ thuật và nghệ thuật viết tiểu thuyết. Bản thân tác giả cũng thừa nhận rằng tác phẩm của mình đoạt giải ít nhiều là có sự thông cảm và khích lệ những nỗ lực trong công việc viết lách suốt nhiều năm qua của ông.
Bản dịch Nhẫn thạch của nhà văn Nguyên Ngọc được đánh giá tốt nhờ đã chuyển tải có hiệu quả tư tưởng, nội dung cũng như nghệ thuật của tác phẩm, qua đó giúp người đọc phá vỡ rào cản ngôn ngữ để tiếp cận tác phẩm một cách tự nhiên và thoải mái nhất. Nhà văn Nguyên Ngọc những năm qua đã dịch nhiều sách biên khảo của các nhà dân tộc học nước ngoài và những tập tiểu luận văn học có giá trị.
Khi được hỏi, tại sao các tác giả trẻ hơn, có lối viết mới, hiện đại hơn như Nguyễn Quang Lập, Nguyễn Thế Hùng... lại không chiếm được số phiếu quá bán của Hội đồng bình xét, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội cho biết: “Chúng tôi cũng đã cân nhắc “nâng lên, đặt xuống” nhiều lần trước khi bỏ phiếu. Có thể nói, với Ký ức vụn, nhà văn Nguyễn Quang Lập có lối viết rất mới, rất hiện đại. Nhà văn trẻ Nguyễn Thế Hùng với tiểu thuyết Họ vẫn chưa về cũng cho thấy tiềm năng lâu dài của một cây bút văn xuôi. Hai tác phẩm này đã gây tranh luận trong hội đồng. Tuy nhiên, cuối cùng các cây bút lão thành vẫn giành được số phiếu bầu cao hơn bởi sự cứng cỏi và chuyên nghiệp trong tay nghề cầm bút. Đây cũng là sự ghi nhận quá trình đóng góp lâu dài của họ cho văn học đương đại Việt Nam”.
Thơ chưa tìm được chỗ đứng
Với thể loại thơ, hai tác phẩm lọt vào vòng chung khảo là Trà nguội của Đoàn Thị Thanh Hương và Phố đồng thảo của Chu Hồng Tiến. Tuy nhiên, cả hai tác phẩm này đều không nhận được số phiếu quá bán của 12 thành viên hội đồng.
Theo bà Đoàn Thị Lam Luyến - Chủ tịch Hội đồng Thơ của Hội Nhà văn Hà Nội năm nay, hai tập thơ này không thuyết phục được hội đồng vì cả hai tập thơ đều chưa có sự bứt phá. Trà nguội của Đoàn Thị Thanh Hương được đánh giá cao về những thao thức tìm tòi, đổi mới về nội dung. Nhưng Thanh Hương chú ý nhiều đến đổi mới nội dung mà không để ý tới hình thức. Trong khi đó, cuốn Phố đồng thảo của tác giả Chu Hồng Tiến lại có nhiều sự đổi mới về cách thể hiện nhưng chưa có nhiều sự khám phá về nội dung.
Năm ngoái, thể loại thơ đã thắng lớn với việc trao giải cho nhà thơ Trần Dần khi tác giả có nhiều đột phá trong cả nội dung và cách thức thể hiện. Đó cũng là năm văn xuôi và phê bình trắng giải. Chính vì vậy, việc để trống giải thơ năm nay cũng không có gì là đặc biệt. Đây là việc làm bình thường của Hội nhằm nâng cao chất lượng sáng tác.
Tâm Duyên