Tình trạng không có tinh trùng trong tinh dịch từng được xem là "bản án vô sinh" đối với nhiều nam giới. Tuy nhiên, cùng với tiến bộ y học hiện đại như vi phẫu micro-TESE hay trí tuệ nhân tạo tìm tinh trùng hiếm, hy vọng làm cha không còn là điều quá xa vời. Việc phát hiện sớm, chẩn đoán đúng nguyên nhân và lựa chọn giải pháp phù hợp là chìa khóa để các cặp vợ chồng vượt qua hành trình hiếm muộn đầy thử thách.
Micro-TESE: Kỹ thuật lấy tinh trùng vi phẫu từ tinh hoàn giúp nhiều nam giới azoospermia còn cơ hội làm cha. Hình ảnh minh họa
Không tinh trùng có mấy loại?
Azoospermia là tình trạng tinh dịch hoàn toàn không có tinh trùng sau khi đã được ly tâm kiểm tra kỹ. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây vô sinh nam, xuất hiện ở khoảng 10% nam giới hiếm muộn. Nguyên nhân gây bệnh được chia thành hai nhóm chính:
- Không tắc nghẽn (Non-Obstructive Azoospermia – NOA): do suy giảm sản xuất tinh trùng ở tinh hoàn.
- Tắc nghẽn (Obstructive Azoospermia): do đường dẫn tinh bị chặn, dù tinh hoàn vẫn sản xuất tinh trùng bình thường.
Nguyên nhân nam giới không có tinh trùng
1. Nguyên nhân di truyền và hormone
Hội chứng Klinefelter (47,XXY), mất đoạn gen AZF trên nhiễm sắc thể Y, rối loạn hormone… là những nguyên nhân phổ biến trong nhóm NOA.
Hậu COVID hoặc liệt dưới đồi-tuyến yên, viêm tinh hoàn hậu quai bị cũng có thể tác động.
Nếu không có tinh hoàn teo, FSH tăng cao, nghi ngờ NOA. Nếu tinh hoàn bình thường, FSH bình thường, khả năng tắc nghẽn cao hơn.
2. Nguyên nhân tắc nghẽn
Mất ống dẫn tinh bẩm sinh (CBAVD), tắc do nhiễm trùng, chấn thương, phẫu thuật trước đó...
Nếu phát hiện CBAVD, nên kiểm tra gen gây bệnh xơ nang (CFTR), vì thường liên quan đến rối loạn di truyền.
Chẩn đoán và đánh giá
- Phân tích tinh dịch ít nhất hai lần để xác nhận không có tinh trùng.
- Khám lâm sàng để đánh giá kích thước tinh hoàn, ống dẫn tinh, xác định loại azoospermia.
- Xét nghiệm hormone như FSH, LH, testosterone để xác định nguyên nhân.
- Xét nghiệm di truyền như karyotype hoặc gene AZF nếu nghi ngờ có nguyên nhân di truyền.
- Siêu âm hoặc MRI nếu cần đánh giá tắc ở đường tiết niệu sinh sản.
Giải pháp và điều trị
Với trường hợp không tắc nghẽn:
Micro-TESE: phẫu thuật vi phẫu để tìm tinh trùng ngay trong tinh hoàn, tỷ lệ tìm được khoảng 40–60%.
Nếu thành công, tinh trùng có thể được bảo quản lạnh và dùng cho thụ tinh ống nghiệm (ICSI).
Trường hợp vô tinh vĩnh viễn sau hóa trị, xạ trị… micro-TESE vẫn là hy vọng tốt nhất nếu có bảo tồn tinh trùng trước điều trị ung thư.
Với trường hợp tắc nghẽn:
Nếu đường dẫn tinh bị tắc, phẫu thuật nối ống dẫn tinh (vasovasostomy) có thể khôi phục tinh trùng vào tinh dịch trong gần 60–80% trường hợp.
Khi có tắc đường dẫn quá xa, vẫn có thể lấy tinh trùng từ mào tinh hoặc tinh hoàn để dùng trong ART.
Với các trường hợp đặc biệt:
Với người đã trải qua hoá – xạ trị, nguy cơ azoospermia cao. Nếu có kế hoạch điều trị, nên làm đông tinh trùng trước khi bắt đầu.
Công nghệ mới – Hy vọng cho những trường hợp "vô phương cứu chữa"
Một bước tiến đáng chú ý: một nhóm bác sĩ ở Columbia University đã lần đầu tiên thành công mang thai bằng kỹ thuật AI tinh vi—STAR. Họ sử dụng chip vi mạch và trí tuệ nhân tạo để tìm và tách tinh trùng hiếm trong mẫu tinh dịch azoospermia, giúp một cặp vợ chồng có con sau gần 20 năm chờ đợi. Đây là bước tiến mở ra cơ hội mới cho nhiều trường hợp trước đó tưởng chừng vô vọng.
Hệ thống AI STAR: phương pháp mới giúp phát hiện tinh trùng hiếm trong mẫu azoospermia, mở ra hy vọng cho nhiều cặp vợ chồng. Hình minh họa
Không tinh trùng không phải là câu chuyện không có hy vọng. Với sự hỗ trợ của chẩn đoán chính xác, điều trị hiện đại như micro-TESE, nối thông ống dẫn tinh hay công nghệ AI mới, hàng ngàn người vẫn có cơ hội làm cha đẻ. Việc lựa chọn phù hợp phụ thuộc vào nguyên nhân và tình trạng cá nhân—và luôn cần được thảo luận kỹ trong tư vấn chuyên sâu.
