Tuy sách Việt vẫn được xuất bản ở nước ngoài những năm qua nhưng nhiều chuyên gia đánh giá chưa thật sự mạnh mẽ như kỳ vọng cũng như tiềm năng vốn có với ngành xuất bản trong nước.
Không ít sách Việt xuất ngoại
Trên thực tế, nhiều tác phẩm (chủ yếu là các sáng tác văn học) của một số tác giả trong nước đã được các NXB quốc tế mua bản quyền và xuất bản tại quốc gia sở tại. Trong số đó phải kể tới những tác phẩm của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Tác phẩm Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ của ông từng gây cơn sốt với bạn đọc trong nước, được NXB Nanmee Books của Thái Lan ký kết hợp đồng chuyển ngữ sang tiếng Thái, sau đó lại được NXB Dasan Books của Hàn Quốc tiếp tục mua bản quyền dịch sang tiếng Hàn và phát hành tại Hàn Quốc. Trước đó, nhà văn này cũng có những cuốn sách được “xuất ngoại” như Mắt biếc đã được NXB Terrainc của Nhật Bản in ấn và phát hành tại Nhật. Bên cạnh đó, tác phẩm văn học Cánh đồng bất tận của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư cũng được dịch giả Ha Jae Hong chuyển ngữ sang tiếng Hàn và được NXB Asia Publishers ấn hành tại Hàn Quốc.
Những cuốn sách nổi bật của các tác giả Việt Nam được xuất bản ở nước ngoài thời gian qua.
Mới đây, bộ sách Em thích giỏi toán do thầy giáo Phạm Đình Thực biên soạn được NXB Truyền thông Clever mua bản quyền (3/7 bộ) xuất bản ở Nga. Trong khi đó, NXB Pelangi của Malaysia cũng mua bản quyền toàn bộ bộ sách Em thích giỏi toán để xuất bản tại Malaysia, Singapore, Thái Lan và Indonesia. Sở dĩ Em thích giỏi toán được các NXB nước ngoài săn đón bởi bộ sách hấp dẫn với hình dạng chiếc dép, tranh ảnh đẹp và các vấn đề toán học. Mỗi cuốn sách bao gồm 101 vấn đề toán học thú vị phù hợp với các em nhỏ từ 4 - 7 tuổi.
Ngoài ra, trên các trang mạng sách điện tử hiện nay, một số tác phẩm tiếng Anh dịch từ các nguyên tác của các tác giả Việt Nam cũng đã được giới thiệu tới bạn đọc quốc tế. Trong đó phải kể đến tác phẩm Dumb Luck (Số đỏ) của Vũ Trọng Phụng; Love after War (Tình yêu thời hậu chiến) và Behind the Red Mist (Trong sương hồng hiện ra) của Hồ Anh Thái; Crossing the River (Chảy đi sông ơi) của Nguyễn Huy Thiệp; Last Night I Dreamed of Peace: A Diary of Dang Thuy Tram (Nhật ký Đặng Thùy Trâm); Away From Home Season (Mùa xa nhà) của Nguyễn Thành Nhân...Trước đó, một số đầu sách về lịch sử Việt Nam, truyện cổ tích như: Cây tre trăm đốt, Dế mèn phiêu lưu ký, Tấm Cám, Trầu cau, Sự tích hồ Gươm... cũng được xuất bản bằng song ngữ và chu du ở nhiều nước trên thế giới.
Cần làm gì để phát triển hơn?
Theo các chuyên gia ngành xuất bản, việc xuất bản sách ra thị trường quốc tế không chỉ giúp các NXB tăng doanh thu, nâng cao vị thế cho ngành xuất bản mà còn là một kênh để quảng bá những nét đặc sắc về văn hóa, đời sống, lịch sử, truyền thống... đất nước đến với bạn bè năm châu. Thực tế, Bộ Thông tin và Truyền thông đã xây dựng “Đề án Quảng bá xuất bản phẩm Việt Nam ra nước ngoài giai đoạn 2016 - 2020” xác định rõ mục tiêu gồm: Thông qua xuất bản phẩm để giới thiệu các giá trị văn hóa, tinh thần của dân tộc đến với bạn bè quốc tế; Phản bác các thông tin, luận điệu vu khống, xuyên tạc, chống phá sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân Việt Nam; Quảng bá và khẳng định bản quyền quốc gia đối với các tác phẩm có giá trị của Việt Nam...
Dù nhiều cuốn sách, tác phẩm kể trên được mua bản quyền và xuất bản tại nước ngoài nhưng các chuyên gia vẫn cho rằng sách Việt còn không ít tồn tại, yếu kém để có thể đến với bạn bè quốc tế. Đại diện Hội Xuất bản Việt Nam cho biết, việc chủ động xuất khẩu sách Việt hiện nay còn yếu. “Một trong những nhược điểm là các bản in sách của chúng ta chưa đạt chuẩn quốc tế, chưa đăng ký các chỉ số quốc tế. Tiêu chuẩn về giấy, mực in… chưa được coi trọng và quan trọng hơn cả là sách cần nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước trong việc quảng bá, giới thiệu, đưa sách ra nước ngoài…”, ông Đỗ Quý Doãn - Chủ tịch Hội Xuất bản cho biết.
Theo ông Đỗ Quý Doãn, sở dĩ có tình trạng này vì lâu nay, tại nhiều hội chợ sách quốc tế, chúng ta mới chỉ tham dự với nhiệm vụ chính là trưng bày, còn việc quảng bá, giao lưu, tiếp thị sách chưa thật sự chuyên nghiệp để thu hút bạn bè quốc tế. Vì thế, ông Đỗ Quý Doãn cho rằng, chúng ta cần phải đầu tư nghiên cứu lĩnh vực, đề tài được thị trường nước ngoài quan tâm, cần khai thác, đầu tư công nghệ in ấn và đầu tư cho chính các tác giả để có thể có được nhiều tác phẩm tốt. Đồng quan điểm, ông Nguyễn Mạnh Hùng - Tổng giám đốc Công ty sách Thái Hà chia sẻ, các công ty sách Việt Nam muốn bán bản quyền sách Việt tới quốc tế cần biết cách giới thiệu, quảng bá sách ra các sân chơi lớn của thế giới thông qua các hội sách lớn Frankfurt tại Đức, America Expo tại Mỹ, hội sách London (Vương quốc Anh), hội sách Bắc Kinh (Trung Quốc)…Ngoài ra, ông Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, các NXB trong nước cần có bản dịch ra tiếng Anh hoặc viết sách trực tiếp bằng tiếng Anh thì cơ hội được các đối tác, đơn vị xuất bản quốc tế quan tâm, chú ý để liên kết hoặc mua bản quyền sẽ cao hơn.