Ngay trong một xã nhưng chiều cao của người dân thôn Ðình Tràng, Lam Hạ, Phủ Lý, Hà Nam vượt trội so với những thôn bên cạnh. Chân dài “lênh khênh” không chỉ là chuyện lạ giữa vùng quê nghèo khó mà còn làm nảy sinh bao chuyện buồn vui.
Kỳ lạ “làng cao kều”
Từ quốc lộ 1A, chúng tôi tìm đường vào thôn Đình Tràng, xã Lam Hạ, TP. Phủ Lý, Hà Nam. Lâu nay Đình Tràng vẫn được gọi bằng cái tên “làng cao kều” hay “làng khổng lồ”, bởi nơi đây có nhiều người vóc dáng cao lớn vượt trội. Theo số liệu của Bộ Y tế, chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam vào năm 2010 mới đạt 1,61m. Thế nhưng theo ước lượng của các cán bộ thôn Đình Tràng thì chiều cao trung bình của nữ nơi đây là 1,65m, nam là 1,74m. Cả làng có khoảng 230 người tuổi từ 15 - 25 thì đã có đến 70% có chiều cao 1,65m trở lên.
Ngồi uống chén nước ở quán lá nhỏ giữa làng, chúng tôi gặp anh Mai Văn Thắng. Thân hình cao lớn, vừa đứng dậy đã chạm đầu vào nóc quán, anh Thắng có chiều cao “khiêm tốn” là 1,82m. Vui chuyện anh bảo: “Ở đây, nam giới có chiều cao 1,79 - 1,80m nhiều lắm, còn nữ giới cũng khối người cao 1,72 - 1,75m. Nhưng phá kỷ lục nhất về chiều cao phải kể đến bốn anh em Ca, Cảnh, Kiều, Công”.
Theo sự chỉ dẫn, chúng tôi men theo lối nhỏ nằm bên bờ ao tìm vào nhà bà Ngô Thị Cà, mẹ của hai anh em vận động viên bóng chuyền xuất sắc của đội tuyển Việt Nam và câu lạc bộ Sanest Khánh Hòa: Ngô Văn Công (1,92m) và Ngô Văn Kiều (1,96m). Bà Cà cũng có chiều cao kỷ lục mà nhiều chị em phải ngưỡng mộ. Bà cao tới 1,82m và có lúc đã nặng tới 100kg. Thế nên người làng từng “rỉ tai” bảo: “Con gái đi chợ mà đứng ở đầu chợ, cuối chợ vẫn nhìn thấy”.
Gia đình bà Cà được xếp vào danh sách cao nhất trong làng, chồng bà cũng cao 1,74m. Ngoài hai tuyển thủ bóng chuyền Kiều, Công thì anh cả Ngô Văn Ca sinh năm 1977 cao 1,90m, anh thứ hai Ngô Văn Cảnh sinh năm 1979 cũng ngót nghét 1,85m. Bà Cà bảo: Gia đình bà cũng như bao gia đình ở Lam Hạ khác, cũng đi làm đồng, những năm đói kém cũng ăn cơm độn khoai, độn sắn thế mà sinh con ra đã thấy đứa nào đứa nấy chân tay dài ngoằng ngoẵng.
 Ông Lâm Quốc Ngọc “lênh khênh” trên chiếc xe đạp bởi chiều cao 1,87m. |
Nhấp chén trà mạn bên cuốn gia phả dòng họ, anh Ngô Văn Mười, trưởng họ Ngô ở Lam Hạ hỉ hả: “Họ nhà tôi từ thời các cụ đã cao lắm rồi, ông cậu Lâm Quốc Ngọc đã cao tới 1,87m, rồi kế đến là ông cậu Lâm Quốc Bảo, tuy có kém hơn chút cũng 1,85m. Hồi đó cao tới cỡ ấy trong làng là đã nhất nhì rồi. Cậu Ngọc đi xe đạp mà cứ lênh kha lênh khênh. Nhưng đến hai cháu Ngô Văn Kiều, Ngô Văn Công mới là “thế hệ vàng” của dòng họ Ngô khi hai đứa cao hơn 1,90m”.
Anh Mười kể sơ sơ trong họ cũng có tới hơn 20 người cao trên 1,80m, còn số người cao từ 1,70m trở lên thì không đếm xuể. Cháu Ngô Hải Anh, cháu trai đích tôn của bà Cà chưa đầy 4 tuổi mà đã cao tới 1,20m. Ngoài dòng họ Ngô thì dòng họ Vũ ở Đình Tràng cũng có chiều cao nổi trội với nhiều người cao trên 1,80m. Anh em Vũ Hữu Phúc và Vũ Xuân Hưởng đều cao xấp xỉ 1,83m, hay chị Vũ Thị Lộc cũng cao gần 1,70m.
Điều kỳ lạ không những nằm ở chỗ nhiều người thôn Đình Tràng có chiều cao trội vượt mà chỉ cách thôn chưa đầy một cây số, những người ở các thôn khác lại có chiều cao “khiêm tốn” hơn nhiều, chỉ cao đến 1,65 - 1,67m là cùng.
Vui buồn với “chân dài“
Anh Mai Văn Thắng bảo: “Hai anh em Công, Kiều làm rạng danh cho bóng chuyền Việt Nam. Và cũng nhờ hai đứa có chiều cao vượt trội mà nhiều người biết đến làng chân dài Đình Tràng”.
15 tuổi, Ngô Văn Kiều gầy tong teo mà người đã vổng lên hơn 1,70m. Thấy Kiều lênh khênh, người cậu Ngô Văn Kiếm từ Nha Trang về thăm quê mới kéo cháu vào học bóng đá. Nhưng đi đá bóng mà cao quá lại hóa ra chật vật. Cuối cùng, Kiều đã thực sự phát huy được ưu thế chiều cao của mình ở lĩnh vực bóng chuyền. Giờ Kiều đã trở thành chủ công số 1 của bóng chuyền Việt Nam, là đội trưởng đội bóng chuyền nam quốc gia kiêm đội trưởng đội bóng chuyền Sanest Khánh Hòa.
Chiều cao giúp đàn ông thôn Đình Tràng tự tin trong cuộc sống, nhiều người tìm được công việc tốt nhờ lợi thế này. “Năm nào ở xã hay huyện tổ chức thi kéo co phong trào là năm ấy Đình Tràng vô địch” anh Thắng vui vẻ kể. Chiều chiều, thanh niên Đình Tràng vẫn tập trung chơi bóng chuyền ở nhà văn hóa thôn. Nhìn đội hình to cao mà tôi đoán chắc bất cứ huấn luyện viên nào cũng hài lòng.
Thế nhưng “chân dài” quá cũng làm nảy sinh nhiều chuyện dở khóc dở cười. “Mặc dù nhiều chị em trong làng cũng có chiều cao tương đối nhưng vẫn thấp hơn con trai nên nhiều khi để tìm được người xứng đôi vừa lứa không phải là chuyện dễ dàng. Con trai cao đã đành nhưng con gái cao để kiếm tấm chồng mới là chặng đường gian nan”, anh Ngô Văn Mười chia sẻ.
Chị Ngô Thị Quế vốn nổi tiếng xinh đẹp, học giỏi nhưng phải cái chiều cao vọt lên 1,78m khiến các chàng trai không dám tơ tưởng. Chị cứ thế cô đơn cho tới khi ra trường. Trường hợp của vợ chồng chị Tĩnh cũng từng khóc dở mếu dở vì chiều cao chênh lệch. Anh Nguyễn Văn Thân chồng chị người Nho Quan chỉ cao 1,50m trong khi chị cao đến 1,67m. Hơn nhau những một... cái đầu. Phải đấu tranh mãi hai người mới nên vợ nên chồng.
Các cụ già trong làng kể vui rằng trước đây người dân còn quan niệm các cặp vợ chồng phải “xứng đôi vừa lứa” nên con trai các làng khác ít khi chọn vợ là người Đình Tràng vì ngại... chiều cao. Đôi nào “phá rào” thì phải độn gỗ dưới chân để chụp ảnh cưới. Cũng có trường hợp những cô con dâu Đình Tràng được bố mẹ chồng rất quý bởi đã “cải thiện” chiều cao cho dòng họ.
Do có chiều cao “quá cỡ” nên nhiều người trong làng phải đóng giường dài 2,20m trở lên chứ giường 2m nằm kích chân hoặc phải nằm co, quần áo, giày dép cũng phải mua hoặc may cỡ lớn hơn người bình thường. Nhiều anh chàng “cao kều” hay những cô nàng “lênh khênh” đi ra đi vào cửa nhà khác nếu không để ý cúi xuống thì thường xuyên bị đụng đầu.
 Bà Ngô Thị Cà và 4 người con Ca, Cảnh, Kiều, Công có chiều cao vượt trội. |
Giải mã
Chưa có một cuộc điều tra thăm dò nào tìm hiểu về nguyên nhân chiều cao vượt trội của người dân thôn Đình Tràng, nhưng theo suy nghĩ của người dân trong thôn thì có lẽ họ được hưởng gen di truyền từ nhiều đời trước. Lại có người cho rằng do thôn Đình Tràng sử dụng một nguồn nước ăn có tố chất đặc biệt nào đó.
Đi hỏi khắp các cụ cao niên trong làng Đình Tràng không ai giải thích được tại sao dân làng mình lại cao đến vậy. Trong các thư tịch cổ của làng cũng không thấy ghi chép lại. Gia phả của một số dòng họ tại làng chỉ thông tin cách đây 400-500 năm ông tổ của các họ này đã rất cao và khai lập nên làng. Nhưng các ông từ đâu đến thì lại không ghi rõ. Gia phả dòng họ Ngô ở Đình Tràng ghi: cụ tổ của dòng họ là cụ Ngô Phúc Lãnh, cụ gốc Thanh Hóa hay Quảng Bình (họ Vạn Xuân) chưa rõ, đi lính được giao giữ “kho thóc Bà Đừng”. Truyền đến nay khoảng 12-13 đời.
Tiến sĩ Nguyễn Khắc Cảnh - Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn TP.HCM - đã đưa ra lý giải về chiều cao bất thường của người làng Đình Tràng về mặt nhân trắc học, cho rằng có thể từ xa xưa đã có một nhóm người có chiều cao vượt trội tới làng sinh sống hoặc có một cá thể trong làng bị đột biến gen trở nên cao lớn hơn. Qua nhiều thời kỳ đã có sự pha trộn giữa nguồn gen của nhóm người cao này với người dân trong làng.
Theo PGS. Nguyễn Xuân Viết, giảng viên Trường đại học Sư phạm Hà Nội I thì để có thể lý giải về chiều cao đột biến của dòng họ Ngô nói riêng cũng như dân làng Đình Tràng nói chung cần có một cuộc điều tra bằng phương pháp khoa học mới có thể đưa ra kết luận chính xác.
Tuy nhiên, chiều cao của một người bình thường phụ thuộc vào hai yếu tố. Một là yếu tố di truyền, bản thân dòng họ đó đã cao lớn thì việc có chiều cao hơn những dòng họ khác không có gì là lạ. Thứ hai là điều kiện, môi trường sống. Điều kiện sống hiện nay ngày càng được cải thiện, không còn khó khăn như xưa nên chiều cao cũng được cải thiện. Chẳng hạn trước đây chiều cao trung bình của người Việt Nam là 1m55 thì hiện nay đã là 1,60m. Bên cạnh đó việc mở rộng kết hôn giữa dòng họ cao hơn với dòng họ có chiều cao thấp hơn cũng giúp cho nguồn gen được cải thiện.
Bài và ảnh: Hoàng Toản