Hệ thống trạm sạc còn thiếu nhiều
Báo cáo của Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) cho thấy, năm 2024 các thành viên VAMA đã bán được hơn 340.000 xe. Riêng hãng xe điện thuần Việt VinFast vươn lên dẫn đầu thị trường với 87.000 xe (tăng khoảng 150% so với năm 2023), vượt hãng Toyota với 68.000 xe.
Báo cáo "Hành trình bứt phá chuyển đổi sang xe điện tại Việt Nam" của Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy, quy mô thị trường xe điện Việt Nam năm 2025 sẽ đạt 2,93 tỷ USD, dự kiến sẽ đạt 6,69 tỷ USD vào năm 2030. Tương tự VAMA cũng dự báo tổng doanh số bán ô tô điện tại Việt Nam năm 2025 có thể đạt khoảng 150.000-180.000 xe, chiếm 30-35% tổng doanh số ô tô trong nước. Đến năm 2028 sẽ đạt mốc 1 triệu xe và khoảng 3,5 triệu xe điện vào năm 2040.
Hạ tầng trạm sạc xe điện ở Việt Nam phát triển chưa theo kịp đà tăng của phương tiện.
Theo các chuyên gia thị trường, doanh số xe máy điện ở Việt Nam đang tăng dần, nhưng vẫn chiếm tỷ lệ dưới 10% so với xe máy xăng truyền thống. Rào cản lớn nhất vẫn là hạ tầng trạm sạc, pin chưa thực sự bền, dịch vụ hậu mãi chưa đồng đều.
Bù lại, chính sách ưu đãi từ Chính phủ và cam kết "xe xanh" của nhiều thành phố lớn, mới nhất là đề xuất từ ngày 1/7/2026, Hà Nội sẽ chính thức cấm xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu xăng lưu thông trong khu vực vành đai 1 sẽ mở ra cơ hội phát triển mới cho thị trường xe máy điện trong thời gian tới.
Với sự phát triển nhanh của ngành xe điện, không ít doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư vào thị trường thiết bị và dịch vụ cho phương tiện điện, nhất là trụ sạc cho xe ô-tô điện. Hiện nay, hệ thống trụ sạc điện có độ phủ rộng nhất tại Việt Nam là của VinFast, với khoảng 150.000 trụ được lắp đặt trên toàn quốc.
Thị trường trụ sạc xe điện cơ bản có một số nhóm chính: Nhóm trụ sạc chính hãng là các trụ sạc được lắp đặt tại đại lý ô-tô hoặc bán kèm theo xe để khách hàng lắp đặt tại nhà. Nhóm trụ sạc công cộng gồm các đơn vị như EV One, EverCharge… cung cấp dịch vụ sạc tại bãi đỗ xe, trung tâm thương mại, khu dân cư. Nhóm chuyên cung cấp sạc tại nhà có một số công ty như EverEV, GreenCharge, StarCharge, Autel…
Theo ông Nguyễn Văn Khôi, Trưởng ban Tiêu chuẩn (Ủy ban Tiêu chuẩn, Đo lường, Chất lượng quốc gia), để giải quyết vấn đề thiếu trụ sạc, đòi hỏi phải có sự vào cuộc của tất cả bộ, ngành quản lý chuyên môn có liên quan để xây dựng khung pháp lý về quy hoạch hạ tầng lưới điện, quy hoạch điểm xây dựng trụ sạc, quy định về hệ thống lắp đặt điện cho trụ sạc nhằm bảo đảm an toàn, phòng cháy chữa cháy, bảo vệ môi trường... Đồng thời, quy định cụ thể về an toàn và tính năng của trụ sạc, các chuẩn đầu cắm sạc, quy định về kiểm định phương tiện đo đối với các thiết bị đo kiểm phục vụ mua bán điện từ trụ sạc, thu gom xử lý pin, ắc-quy sau vòng đời sử dụng...
Cùng với xu thế phát triển xanh toàn cầu, Việt Nam đã có nhiều chính sách cụ thể về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, giao thông xanh, giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt là trong lĩnh vực xe điện.
Tại Việt Nam, xe điện đang là xu hướng phát triển mới, thị trường đầy tiềm năng với sự cạnh tranh gay gắt giữa các hãng xe trong và ngoài nước. Thời gian qua, một số doanh nghiệp hàng đầu trong nước đã tiến hành sản xuất, lắp ráp ô tô điện.
Việt Nam chiếm gần 17% tổng sản lượng tiêu thụ ô tô điện tại khu vực Đông Nam Á. Trong năm 2024, tổng cộng hơn 87.000 xe ô tô điện đã được tiêu thụ tại Việt Nam, đồng thời nhập khẩu 2.343 xe ô tô điện.
Hiện nay, hệ thống trụ sạc xe điện có độ bao phủ rộng, được đặt tại các bãi đỗ xe, bến xe, tòa nhà chung cư, văn phòng, trung tâm thương mại, trạm dừng nghỉ, trạm xăng dầu dọc cao tốc, quốc lộ…, đặt ra yêu cầu cần có quy chuẩn kỹ thuật (QCVN) để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cũng như bảo vệ quyền lợi, tài sản của người tiêu dùng trước các rủi ro mất an toàn từ trụ sạc xe điện (điện giật, cháy nổ…), tránh phải sử dụng các sản phẩm kém chất lượng, gây mất an toàn cho người sử dụng.
Sắp có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trụ sạc xe điện
Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng Quốc gia cho biết, căn cứ Quyết định số 876/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí nhà kính trong phát triển hạ tầng kỹ thuật giao thông, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức nghiên cứu, xây dựng dự thảo QCVN về Trụ sạc xe điện với sự tham gia của các bộ ngành, địa phương, hiệp hội doanh nghiệp liên quan (VAMA, VAMM…), ban kỹ thuật TCVN và một số chuyên gia liên quan….
Dự thảo QCVN được xây dựng trên cơ sở tham khảo bộ tiêu chuẩn quốc tế IEC 61851 với phương án tập trung vào các quy định kỹ thuật về an toàn kỹ thuật đối với trụ sạc, có tính đến thực trạng hạ tầng kỹ thuật của Việt Nam.
Theo đó, dự thảo QCVN quy định các yêu cầu an toàn kỹ thuật, biện pháp quản lý đồng bộ, hài hoà với thông lệ quốc tế để kiểm soát tốt hơn trụ sạc xe điện lắp đặt, khai thác, sử dụng tại Việt Nam, như các quy định, yêu cầu kỹ thuật về an toàn điện (bảo vệ chống điện giật, giao diện điện dẫn, bộ tiếp hợp, cụm cáp, thử nghiệm kết cấu đối với trụ sạc xe, bảo vệ quá tải và bảo vệ ngắn mạch); yêu cầu về tương thích điện từ (EMC) đối với trụ sạc xe điện, quy định về phát xạ, miễn nhiễm, truyền thông, đo kiểm thiết bị đo điện năng tiêu thụ của trụ sạc xe điện, ghi nhãn, phương thức đánh giá sự phù hợp, công bố hợp quy đối với trụ sạc xe điện.
Mặt khác, nhằm tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh, cắt giảm chi phí tuân thủ của doanh nghiệp, dự thảo QCVN đưa ra quy định mở, cho phép thừa nhận đơn phương kết quả đánh giá sự phù hợp của các tổ chức đánh giá sự phù hợp nước ngoài đối với trụ sạc nhập khẩu.
Trụ sạc xe điện đáp ứng các yêu cầu của quy chuẩn này phải được ghi nhãn, đảm bảo rõ ràng, đủ bền trong thời gian sử dụng và phải bao gồm các thông tin sau đây: Nhà sản xuất; kiểu loại sản phẩm (model); điện áp vào; dòng điện vào; hệ số công suất; điện áp ra; dòng điện ra; công suất ra; cấp bảo vệ IP; cấp bảo vệ IK; giao thức truyền thông (Protocol); nhiệt độ làm việc; chiều dài, chiều rộng, chiều cao; khối lượng; chiều dài cáp sạc; năm sản xuất.
Nhà sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu và kinh doanh phải cung cấp hướng dẫn lắp đặt trụ sạc xe điện và sổ tay hướng dẫn sử dụng đối với trụ sạc xe điện bằng tiếng Việt theo quy định tại khoản 16.1 và khoản 16.2 của TCVN 13078-1:2020 (IEC 61851- 1:2017).
Trụ sạc xe điện sản xuất, lắp ráp trong nước phải được công bố hợp quy theo quy chuẩn này và được gắn dấu hợp quy trước khi đưa ra lưu thông trên thị trường.
Trụ sạc xe điện nhập khẩu phải được kiểm tra nhà nước về chất lượng hàng hóa thông qua việc xem xét hoạt động công bố hợp quy theo quy chuẩn này và được gắn dấu hợp quy trước khi đưa ra lưu thông trên thị trường.
Công bố hợp quy cho trụ sạc xe điện phải dựa trên kết quả đánh giá sự phù hợp của tổ chức chứng nhận được chỉ định.
Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trụ sạc xe điện áp dụng đối với các tổ chức, cá nhân sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu, kinh doanh trụ sạc xe điện, các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức, cá nhân khác có liên quan.
QCVN về trụ sạc xe điện sẽ sớm được Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành trong thời gian tới và đây sẽ là công cụ pháp lý kỹ thuật hỗ trợ hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước, bảo vệ người tiêu dùng và định hướng hoạt động sản xuất, kinh doanh, đầu tư của doanh nghiệp.
