Gia đình và người thân cần làm gì để hỗ trợ tinh thần cho người nhiễm HIV?

ThS. BSNT. Nguyễn Trọng Quân, Khoa Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện E chia sẻ: "Tôi từng gặp một bệnh nhân nam ngoài 30 tuổi, phát hiện dương tính với HIV khi đang chuẩn bị lập gia đình. Sau cú sốc ban đầu, anh rơi vào khủng hoảng nặng, mất ngủ kéo dài, nhiều lần có ý nghĩ bỏ điều trị vì cho rằng mình "không còn tương lai".

Điều khiến tôi ấn tượng là cách gia đình anh đã đồng hành: Cha mẹ luôn kiên nhẫn ngồi bên động viên, chị gái đưa anh đi khám định kỳ, còn người vợ chưa cưới thì vẫn quyết định ở lại, cùng anh tìm hiểu kỹ về HIV và tuân thủ ARV.

Sau một thời gian điều trị, tinh thần anh cải thiện rõ rệt. Khi nhận kết quả tải lượng virus "không phát hiện được", anh bật khóc vì cảm thấy mình thật sự còn cơ hội sống. Hiện tại, anh vẫn duy trì điều trị đều đặn, đã kết hôn và sắp chào đón đứa con đầu lòng khỏe mạnh.

Trường hợp này cho thấy, nếu gia đình là điểm tựa yêu thương, người nhiễm HIV không chỉ vượt qua được khủng hoảng tâm lý mà còn có thể xây dựng một cuộc sống đầy đủ và ý nghĩa.

Vậy gia đình và người thân cần làm gì để đồng hành hiệu quả, giúp người bệnh giữ vững tinh thần?

1. Tạo môi trường yêu thương, không phán xét

Một trong những yếu tố quyết định để người nhiễm HIV giữ tinh thần lạc quan là cảm giác được chấp nhận. Nếu xã hội còn tồn tại sự kỳ thị, thì gia đình cần là nơi “trú ẩn an toàn”, nơi họ không phải lo sợ bị xa lánh hay phán xét. Khi được sống trong môi trường yêu thương, người bệnh sẽ giảm mặc cảm, cảm thấy mình có giá trị và xứng đáng được quan tâm.

Điều này không chỉ dừng ở việc chấp nhận về mặt lý thuyết mà còn phải được thể hiện qua hành động hàng ngày. Những cử chỉ gần gũi như cùng ăn cơm, trò chuyện hoặc hỏi thăm sức khỏe mang lại sự an ủi tinh thần to lớn, giúp người bệnh nhận ra họ vẫn là một phần quan trọng của gia đình, từ đó tăng niềm tin vào bản thân.

Gia đình cũng cần lắng nghe, tôn trọng cảm xúc của người nhiễm HIV. Đôi khi, việc được lắng nghe mà không bị cắt ngang hay phán xét đã đủ giúp họ giải tỏa áp lực tâm lý. Cách cư xử đầy đồng cảm ấy là nền tảng để tinh thần người bệnh trở nên ổn định hơn.

2. Đồng hành trong quá trình điều trị HIV, chăm sóc sức khỏe

Tuân thủ điều trị ARV đều đặn là chìa khóa giúp kiểm soát HIV, nhưng không phải lúc nào người bệnh cũng duy trì được động lực. Lúc này, vai trò của gia đình là rất lớn: Nhắc nhở uống thuốc đúng giờ, đưa đi khám định kỳ, khuyến khích duy trì lối sống lành mạnh. Sự hỗ trợ này giúp giảm gánh nặng trách nhiệm và khiến họ cảm thấy không phải chiến đấu một mình.

Ngoài ra, sự hiện diện tinh thần cũng quan trọng không kém. Người thân cùng đi khám, tham dự tư vấn hoặc đơn giản là động viên trước buổi gặp bác sĩ mang lại cảm giác an tâm. Khi thấy mình được chia sẻ gánh nặng, người bệnh sẽ duy trì tuân thủ điều trị tốt hơn, ít bỏ thuốc.

Gia đình cũng có thể hỗ trợ việc chăm sóc sức khỏe toàn diện: Khuyến khích tập thể dục nhẹ nhàng, xây dựng bữa ăn cân bằng, theo dõi giấc ngủ và trạng thái tinh thần. Những hành động này tưởng chừng nhỏ nhưng lại giúp ổn định tâm lý, đồng thời giảm nguy cơ các bệnh kèm theo.

3. Hỗ trợ quản lý căng thẳng, cảm xúc tiêu cực

Người nhiễm HIV dễ rơi vào trạng thái lo âu, căng thẳng kéo dài, thậm chí trầm cảm. Gia đình có thể đóng vai trò như “người bạn đồng hành” trong việc quản lý cảm xúc tiêu cực. Theo đó, nên khuyến khích người bệnh tập thiền, hít thở sâu, tham gia hoạt động thư giãn hoặc đơn giản là duy trì thói quen sinh hoạt đều đặn để giảm áp lực.

Điều quan trọng là gia đình nên quan sát, nhận diện sớm các dấu hiệu bất thường về tâm lý ở người bệnh như mất ngủ kéo dài, buồn bã dai dẳng, giảm hứng thú trong cuộc sống. Phát hiện kịp thời, đưa người bệnh đến gặp chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần, ngăn ngừa tình trạng trở nên nặng nề.

Ngoài các biện pháp chuyên môn, những hoạt động giản dị như cùng nghe nhạc, đi dạo hoặc trò chuyện hàng ngày cũng giúp người bệnh giải tỏa cảm xúc. Cách gia đình phản ứng trước khó khăn tinh thần sẽ quyết định liệu người bệnh có cảm thấy mình thật sự được nâng đỡ hay không.

4. Khuyến khích kết nối xã hội và giảm cảm giác cô lập

Một thách thức lớn ở người nhiễm HIV là xu hướng thu mình, tránh giao tiếp vì sợ bị kỳ thị. Gia đình có thể đóng vai trò cầu nối, khuyến khích họ duy trì quan hệ với bạn bè, tham gia hoạt động cộng đồng hoặc nhóm hỗ trợ. Kết nối xã hội giúp họ thấy rằng mình không đơn độc, từ đó giảm cảm giác cô lập.

Tham gia các nhóm hỗ trợ người nhiễm HIV mang lại nhiều lợi ích tinh thần. Tại đây, họ được chia sẻ kinh nghiệm, lắng nghe câu chuyện của những người cùng hoàn cảnh và học cách thích nghi. Gia đình có thể đồng hành, khuyến khích hoặc thậm chí cùng tham dự để người bệnh cảm thấy an toàn hơn.

Khi duy trì kết nối xã hội, người bệnh dễ dàng tìm thấy ý nghĩa trong cuộc sống và nuôi dưỡng tinh thần tích cực. Gia đình không chỉ đóng vai trò động viên mà còn giúp họ tự tin hòa nhập trở lại với cộng đồng.

5. Xây dựng niềm tin, định hướng tương lai

HIV có thể thay đổi nhiều kế hoạch cuộc đời, khiến người bệnh bi quan về tương lai. Gia đình có thể giúp họ xây dựng lại niềm tin bằng cách khuyến khích đặt ra những mục tiêu nhỏ, khả thi như duy trì học tập, làm việc hoặc theo đuổi sở thích cá nhân. Khi đạt được những thành công dù nhỏ, người bệnh sẽ cảm thấy mình vẫn có ích và được công nhận.

Định hướng tương lai không nhất thiết phải lớn lao, mà có thể bắt đầu từ những hoạt động hàng ngày: một công việc bán thời gian, một lớp học kỹ năng hay một dự án cá nhân. Sự đồng hành của gia đình trong những bước đi ấy giúp người bệnh có thêm sức mạnh để tiếp tục.

Quan trọng hơn, gia đình cần nhấn mạnh rằng HIV không định nghĩa toàn bộ con người họ. Khi được công nhận giá trị, người bệnh sẽ nuôi dưỡng tinh thần lạc quan, dám mơ ước và tiếp tục sống một cuộc đời ý nghĩa. Đây là chỗ dựa xã hội bền vững nhất, giúp họ kiên cường đối diện thử thách.

Mời bạn đọc xem tiếp video: